تئاتر کودک باید دغدغه مسئولان حوزه نمایش باشد/عدم پیشرفت تئاتر ناشی از نبود مدیریت و حمایت مالی است

به گزارش خبرنگار مهر، تئاتر در استان همدان سال‌هاست که با مشکلات زیادی مواجه است و با وجود اینکه شهر همدان زادگاه تئاتر کودک است اما یک سالن تخصصی برای تئاتر وجود ندارد.

مشکلات مالی و حمایت محدود مسئولان استانی از مهمترین دغدغه های هنرمندان فعال در عرصه تئاتر استان همدان است و با وجود استقبال جوانان از هنر تئاتر اما این هنر در استان بسیار غریب واقع شده و مسئولان فرهنگی برای گسترش زیرساخت این عرصه فعالیت کمی دارند.

به گفته صاحب نظران این عرصه تداوم مشکلات مالی در بین هنرمندان عرصه تئاتر، این هنر را در موضع ضعف قرار داده و نبود امکانات لازم و همکاری نداشتن مسئولان باعث کاهش چشمگیر در میزان علاقه مندی به این هنر شاخص در شهرستان های استان همدان شده است.

در همین راستا خبرگزاری مهر در ادامه برگزاری نشست هایی با کارشناسان امر، میزبان سه تن از کارگردانان مطرح تئاتر استان همدان بود که در میزگردی سه ساعته به بررسی دلایل افول وضعیت تئاتر همدان پرداخت.

در این میزگرد سعید باغبانی کارگردان و پیشکسوت عرصه تئاتر، مجتبی خوش صفت کارگردان عرصه تئاتر و حمید رضا کاظمی کارگردان و بازیگر عرصه تئاتر استان همدان حضور داشتند و به سئوالات مهر پاسخ دادند.

مهر: وضعیت تئاتر همدان و اینکه چرا در برهه ای این هنر به افول رفت؟

سعید باغبانی کارگردان عرصه تئاتر در استان همدان گفت: در سال های گذشته به دلیل وضعيت خوب تئاتر درخشش هنرمندان پیشکسوت در جشنواره های مختلف را شاهد بوديم که جای آنها در تئاتر استان همدان خالی است كه با اين وصف براي حضور مجدد اين قشر در اين عرصه تئاتر همدان بايد دوباره رونق يابد.

اما در این زمینه که چرا این هنرمندان قدیمی از جمله آقای کلاهچی، پورشعبانی، کلهر، همایی و مهیمنی بزرگ، در حال حاضر فعالیت نمی کنند چند مسئله مهم وجود دارد که در این راستا باید چرایی عدم تمایل این افراد برای کار تئاتر را موشکافانه بررسی و آسیب شناسی کرد.

در این زمینه باید گفت که خیلی از مسائل به عدم مدیریت باز می گردد و مربوط به این برهه نیست و به سال 80 به بعد که وضعیت هنری وضعیت خوبی نبود برمی گردد که باعث شد دوستان عطای کار کردن در تئاتر را به لقای آن ببخشند.

یکسری از هنرمندان در آن سال ها مشکلات مالی داشتند و یکسری نیز به دلیل رفتار نامناسب و برخوردهای ناشایست رغبت نمی کردند تئاتر کار انجام دهند و این باعث شد که در واقع تئاتر همدان سیر سقوط را در پیش بگیرد.

مهر: اوضاع فعلی تئاتر همدان؟

باغبانی گفت:: در چند ماه اخیر مقداری اوضاع فرق کرده و شیوه و روش عوض شده و بر این مبنا کارگردانانی که چند سال مداوم کار تئاتر نکرده بودند دوباره برای ساخت نمایش وارد شده اند.

اینکه هنرمندان تئاتر همدان الان چرا وضعیت گذشته را نداریم و چرا تئاتر شهر همدان از سال 78 هیچ نماینده ای در جشنواره فجر ندارد؟ حداقل یک مدیر و یا یک مسئول بیاید کارشناسی کند که چرا این اتفاق افتاده؟ آیا هنرمندان تئاتر همدان بی سواد هستند؟ آیا هنرمندان تئاتر همدان کار بلد نیستند؟

همین هنرمندان مگر در سال های قبل به جشنواره فجر نمی رفتند؟ چگونه بوده وضعیت؟ داور که فامیل ما نبوده پس چرا الان نمی توانیم به فجر برویم؟ اینها مشکلاتی است که در تئاتر همدان وجود دارد و متاسفانه برخی از کارشناسان قبلی در جلسه ای گفتند مقیاس و متر ما تئاتر فجر نیست و من در جواب گفتم که مقیاس و متر ما فجر هست چون جشنواره بین المللی تئاتر فجر معتبرترین جشنواره این کشور است و چگونه می توان گفت متر و مقیاس ما نیست؟

وقتی عنوان "بین المللی" بر جشنواره ای گذاشته می شود، اسم نباید باشد چون فقط به اسم نیست بلکه به حضور، اجرا و کار و به شیوه و همچنین شکل برگزاری است که این موارد بسیار مهم است.

آیا ما این فاکتورها را نداریم؟ اگر نداریم چگونه سال های قبل این اتفاقات برجسته برای هنرمندان تئاتر همدان می افتاد اما الان نمی افتد؟

مدیران باید جوابگو باشند و در این زمینه پیشکسوتان تئاتر نیز باید مشکلات خود را بازگو کنند و بیان کنند که چرا دیگر کار نمی کنند و چه اتفاقی افتاده که رغبت به حضور در این عرصه را دیگر ندارند؟

سال های گذشته جشنواره تئاتر کودک و نوجوان با عنوان " امید" در همدان برگزار می شد که تماشاگران درب سالن را برای اجرای سوم یک نمایش می شکستند و متوليان از دو طرف قفل می زدند چون دیگر سالن جا نداشت و ظرفیت تکمیل شده بود و برخی مواقع نیز گروه های نمایشی اجرای سوم می رفتند اما الان چی؟ فقط با بلیط های دعوتی مخاطب را به سالن می کشانیم.

عمده دلیل پسرفت هنر تئاتر همدان، عدم مدیریت و عدم حمایت مالی است

اینکه چرا تئاتر ما از جایگاه واقعی اش پسرفت کرده دلایل زیادی دارد اما عمده مسئله آن عدم مدیریت و عدم حمایت مالی از هنرمندان این حوزه است چون بدون پول نمی توان تئاتر کار کرد چرا که تئاتر فیلم سینمایی نیست که برایش از قبل بودجه تعریف شده باشد.

چشم ما تنها به گیشه است که این روند باعث می شود یک سری اتفاقات بد بیفتد که از جمله آن این است که برخی هنرمندان تئاتر به این فکر می کنند که تنها پول در بیاورند و تماشاگر مهم نیست که این موضوع اصلا درست نیست.

این روند نیز درست نیست چون ما نباید تماشاگر را فریب بدهیم چراکه باعث فراری شدن تماشاگر از سالن اجرا می شود.

مقداری از دلایل پسرفت تئاتر همدان نیز خود هنرمندان هستند و قسمتی نیز به مدیرانی بازمی گردد که مدتی را بر مسند کار بودند اگر چه انسان های خوبی بودند اما این کاره نبودند که حمایت مالی نمی شد و حمایت معنوی هم که نمی شد، پس هنرمند چه جایگاهی دارد؟

اگر مدیر به دیدن نمایش بیاید من به عنوان يك هنرمند لذت می برم و می گویم حداقل احترام قائل بود و اگر از نظر مالی من را تامین نکرد اما حمایت معنوی دارد و گروه را نیز دلگرم می کند اما این اتفاق نیز نمی افتاد و باعث شد که خیلی از دوستان هنرمند از عرصه تئاتر بروند.

اما همه مشکلات واقعا از سمت مدیران نیست بلکه باید انصاف داشته باشیم چراکه مقداری نیز تقصیر هنرمندان این حوزه است.

ما باید اول خودمان را درست کنیم و اگر این اتفاق بیفتد آن موقع مدیر کار خود را می کند و تلاش می کند که کارهای فاخر تولید شود و به بهترین جشنواره ها برود و کمک مالی و معنوی برای گروه های نمایشی می گیرد.

مهر: علت خالی ماندن سالن های تئاتر همدان؟

باغبانی اظهار داشت: خالي ماندن سالن هاي تئاتر همدان به دلیل عدم برنامه ریزی است که باید دید مسئول این عدم برنامه ریزی کیست؟ جوابگوی این سئوال باید آن دوستانی باشند که فکر می کنند تئاتر لازم نیست.

بزرگی می گوید ملتی که تئاتر ندارد فرهنگ ندارد حالا ما باید به خود بنگریم و ببینیم که ما آیا تئاتر داریم و در مورد فرهنگ بعد صحبت می کنیم.

مجتبی خوش صفت یکی دیگر از کارگردانان عرصه تئاتر نیز در این زمینه گفت: بحث تئاتر همیشه در کشور مشکل ساز بوده چرا که هنوز نیاز بودن تئاتر برای مسئولان کلان کشوری مشخص نشده است.

امروزه بحث فرهنگ یک کشور با تئاتر و سینمای آن کشور سنجیده می شود و همه می دانیم که در حال حاضر در وضعیتی هستیم که تهاجم فرهنگی در جامعه در حال نفوذ است و تنها راه نیز این است که با یک ابزار فرهنگی جلوی آن را بگیریم.

متاسفانه آنقدر ابتدايی و رفع تکلیفی به تئاتر نگاه می شود که برای مقابله با جنگ نرم نمی تواند ابزار قوی باشد.

در مدیریت کلان کشور تئاتر تقریبا هیچ جایگاهی ندارد غیر از اينكه ما دو جشنواره بین المللی داشته باشیم.

هنوز نتوانسته ایم موقعیت تئاتر خودمان را تثبیت کنیم

ما هنوز نتوانسته ایم موقعیت تئاتر خودمان را تثبیت کنیم و این بحث بسیار کلی است.

باید بررسی کنیم که کجا باید تعریفی برای تئاتر داشته باشیم که دستگاه های مختلف وارد قضیه شوند.

مسئولی گفت که دولت فلان کشور نیز به تئاتری ها پول نمی هد البته این حرف درست است برخی کشورها پولی به تئاتری ها نمی دهد اما هر گروه تئاتر آن كشور یک سالن مجزا برای خود دارد و حدی فرهنگ سازی شده كه هر گروه تئاتر نیز تماشاچی های مختص خود را دارد اما زیرساخت های لازم را در این زمینه نداریم و باید راهکاری بیاندیشیم تا تئاتر را احیا کنیم که در این راستا خیلی کارها می توان در مبحث کلان کشور انجام داد.

خوش صفت ادامه داد: خیلی از تولیدی ها یا کارخانجات بزرگ کشور فوتبال را حمایت می کنند، چه اشکالی دارد که مجموعه های خردتر و كوچك تر نیز هنر را حمایت کنند؟ اگر دولت به طور مستقيم نمی تواند وارد مسئله هنر شود بگوید فلان مجموعه، کارخانه یا موسسه از هنر و هنرمندان حمایت کند و باید راهکارهای مناسبی برای بهتر شدن مدیریت هنر تئاتر ارائه کرد.

مسئولی می گفت ما می خواهیم از هنر تئاتر پول دربیاوریم که من در پاسخ به وی گفتم می دانم این هدف چگونه محقق می شود اما این هدف زمان بر است.

تئاتر ایران در وضعیت بدی است

خوش صفت با بیان اینکه تئاتر ایران در وضعیت بدی است و تئاتر شهرستان همدان نیز با توجه به اینکه هنرمندان و استعدادهای خود را از بین برده از این قاعده مستثنی نیست، گفت: متاسفانه در مجموعه هایی قرار می گیریم که عده ای هنرمند واقعي کار می کنند و برخی نیز در قالب هنرمند به این مجموعه ضربه می زنند، چراكه معیار خاصی وجود ندارد و بر این اساس خیلی راحت هنرمند جایگزین می شود و رفته رفته اثری از هنر ناب و خلاق نمی بینیم.

خیلی از دوستان تئاتری من در همدان دیگر تمایلی برای کار کردن در این حوزه ندارند و خود من به عنوان نمونه حدود هشت سال بود که کارگردانی تئاتر در همدان انجام نداده بودم تا اینکه یک سری اتفاقات افتاد و آقای مرادی نور به عنوان مدیر مجموعه ارشاد شهرستان باعث شد خیلی از هنرمندانی که کار تئاتر را کنار گذاشته بوند به این عرصه بازگردند.

یعنی یک مدیر با نوع رفتار و نگاه حمایت معنوی سبب شد که احساس کنیم جایگاهی در حال درست شدن است که شاید بتوانیم دوباره کار کنیم.

مهر: راه حل مشکلات تئاتر همدان؟

خوش صفت در این خصوص گفت: باید به مطالب در سطح کلان پرداخته و سپس وارد حوزه استانی شویم به عنوان نمونه در حال حاضر در همدان سالن تئاتر داریم اما هنرمند تئاتری دیگر باقی نمانده که از این ظرفیت بهره ببرد و مدیریتی بر روی سالن هاي تئاتر  نیست، سال هایی بود که فقط تالار فجر را در همدان داشتیم و خیلی کارها در آن انجام می شد.

تالار فجر همدان برای ما دلگرمی بود اما دیگر نیست و اتفاق دیگر اینکه مدیریت بخش تئاتر همیشه اشکالاتی داشته مثلا فرد مدیر بوده اما هنرمند نبوده یا هنرمند بوده اما مدیر نبوده و بیشتر اوقات یکی از این دوتا اتفاق افتاده است.

حمید رضا کاظمی کارگردان و بازیگر عرصه تئاتر استان همدان نیز در پاسخ به سئوالات مهر گفت: من از گلایه شروع نمی کنم از تشکر شروع می کنم و از رفتار بسيار عالي مدیر کل جدید اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همدان با بچه های تئاتری تشكر مي كنم ما همین را می خواهیم و چشم داشت آنچنانی نداریم، تئاتر پول که ندارد حداقل برخوردها مناسب باشد، حداقل منش مناسب باشد، حداقل یک جایگاه خوبی برای بچه های تئاتری در نظر گرفته شود.

مهر: منشأ مشکلات تئاتر؟

کاظمی عنوان کرد: مشکلات فوق العاده زیاد است به عنوان نمونه خودم به دلیل مدیریت های بد ضربه خوردم و ضرر زیادی در يكي از نمايش ها کردم و تماشاگر مجانی را برای تماشای کارم دعوت می کردم.

اگر واقعا قرار است که تئاتر همدان فعال شود نمي توان در همدان خصوصی سازی انجام داد باید دولت پا پیش بگذارد و مثل کشور هایی مانند چین کارهای تئاتری را خریداری بکند و با اين كار نمايش را از ما بخرد و ما حمايت شویم و خیال ما راخت شود که پولي را كه براي يك تئاتر هزينه كرده ايم در می آوریم و تماشاچی را جذب تئاتر كند.

یکی دیگر از مشکلاتی که فوق العاده زیاد است اینکه تئاتر ما از حالت تخصصی در آمده و خیلی باز شده و هر کسی می تواند وارد عرصه تئاتر شود و اصلا  روی نمايش کارشناسی انجام نمی شود و وقتي جشنواره ای برگزار می شود به طور مثال جشنواره کودک همه می آیند و تئاتر کودک کار می کنند.

در صورتیکه ممکن است هیچ تخصصی در این زمینه وجود نداشته باشد و بعد هم نخواهند داشت و فقط می خواهند کاری کنند و به جشنواره بدهند، با اين كار موقعیت کار کردن از کسانی که در این عرصه هستند گرفته می شود و ديگر اینکه آنان که تخصص کار كودك را دارند کنار می کشند و انرژی آنها کم می شود.

مهر: با توجه به اینکه قشر هدف در جشنواره، کودکان و نوجوانان هستند کارگردانی برای کار کودک با کارگردانی در ساير زمينه ها چه تفاوتی دارد؟

حميدرضا کاظمی اظهار داشت: گروه اجرا کننده تئاتر در مورد تماشاچی قطعا اعلام می کند که کار من در چه گروه سنی است ولی در مورد اینکه تماشاچی ها مدیریت شوند و اینکه تماشاچی ها چگونه وارد سالن شوند دیگر اختیار باگروه اجرا کننده نمایش نیست که مقداری ضعف در این قسمت وجود دارد.

خوش صفت نیز افزود: در واقع در بیان مفاهیم و اینکه چطور مفاهیم را برسانیم تفکیک سنی داریم بطوري كه دیگر برای بچه 10 ساله نباید در مورد مسواک زدن حرف بزنیم.

خوش صفت ادامه داد: نمایشنامه نویسی برای کودک خردسال با نونهال و نوجوان متفاوت است ولی این را اصلا درک نمی کنیم بطوریکه برای این موضوع چند فاکتور وجود دارد که اگر یکی را رعایت می کنیم، دو فاکتور دیگر را فراموش می کنیم.

خوش صفت افزود: در برخی از نمایش ها مفهومی که به کودک می دهیم یک مفهوم غیر اخلاقی است گاهی در شهرستان همدان و یا در سایر شهر های دیگر نمایش هایی را می بینم که شوخی هایی بر روی صحنه می شود که با بداهه گویی هایی اتفاق می افتد و مربوط یک گروه سنی خاص و یا اصلا قشر فرهنگی خاصی است ولی این را به همه کودکان ارائه می دهیم.

خوش صفت ادامه داد: ما یاد گرفته ایم که برای کودک کیفیت را پایین بیاوریم، مفهوم را پایین بیاوریم در حالیکه کودک باهوش است و کودک امروز با کودکی که سال 60 یا 70 متولد شده خیلی متفاوت است

خوش صفت افزود: اگر بخواهیم به بچه امروز پیامی بدهیم یا صحبتی کنیم قطعا باید این بچه را بشناسیم و در مورد روانشناسی کودک اطلاعات داشته باشیم.

خوش صفت با اشاره به اینکه از لحاظ تکنیکی کار کودک هیچ تفاوتی با یک کار حرفه ای و بزرگسال ندارد و از لحاظ مفهومی تغییر می کند، موضوع از لحاظ اینکه چگونه این مفهوم ها را منتقل کنیم تغییر می کند.

خوش صفت یادآور شد: شاید کودک واژه های فلسفی را نفهمد ولی فلسفه را درک می کند، کودک درست و غلط خودش را می داند کودک فرق بین یک تئاتر یا یک اثر نازل نمایشی داخل کشور خودش را با یک انیمیشن فوق العاده خارجی درک می کند و قطعا آن کار خارجی را انتخاب می کند و قطعا در آن کار خارجی تهاجم فرهنگی بر روی این کودک صورت می گیرد.

سعید باغبانی نیز در پاسخ به این سئوال افزود: وقتی می گوییم تئاتر کودک، نوجوان و خردسال یعنی یک کار متفاوت و به نظر من جای خوشحالی دارد که حداقل در چند سال اخیر مسئولان فهمیده اند که تئاتر کودک، نوجوان و خردسال متفاوت است.

باغبانی با اشاره به اینکه کار کردن برای کودکان و نوجوانان و خردسالان در قیاس با کار بزرگسال نه یک برابر بلکه هزار برابر سخت تر است، ادامه داد: وقتی مخاطب ما بزرگسال است نمی گوییم می توانیم هر چیز را بگوییم ولی می توانیم راحت حرف بزنیم.

باغبانی افزود: اگر خانم یا آقایی اعتراض کند که نمایش شما اینگونه بود و بچه من اینطور گفت می گوییم این تئاتر مخاطبش بزرگسال است و شما اشتباه کردید که بچه خود را به دیدن این تئاتر آوردید، اما در نمایشی که برای کودک و نوجوان و یا خردسال است اگر حرفی زده شود و آن حرف باعث شود که بچه رفتار، کردار، حرف و یا تکیه کلامی را ملکه ذهن خود کرده و آن را تکرار کند و بعد ها برای او بد آموزی داشته باشد مسلما آنجا خطا از ما است و اینجاست که روانشناسی کودک را نفهمیده ایم.

باغبانی ادامه داد: نگاه به هنر نگاه خوبی نیست و سازمان ها فقط به هنر به دید اینکه خانواده ها را برای دیدن نمایش بیاورند و بعد بگویند یک برنامه جنبی هم داشتیم و خانواده ها تفریحی هم کردند، وارد سالن می شوند اما اینگونه نباید به هنر نگاه شود هرچند درست است که هنر تفریح است در واقع یکسوی هنر سرگرمی است اما بیشتر هنر تاثیر و آموزش است پس این کجاست.

باغبانی تاکید کرد: ما توقع تماشاگر را باید بالا ببریم چراکه تماشاگر ما و بچه های امروز، بچه های دهه 50 و 60 نیستند هم اکنون به یک بچه مهد کودکی تا می گویی حال شما خوب است می گویید یک کامپیوتر برایم می خری ولی در دوره ما یک توپ می خریدند می گفتند برو هفت سنگ بازی کن و ما هم بازی می کردیم لذت هم می بردیم و من هنوز هم کودک درونم زنده است.

باغبانی افزود: کسانی که می خواهند کار کودک کنند باید کودک درون آنها زنده باشد، کار کودک یک کار تخصصی است اما چقدر در شهر همدان کار کودک تخصصی است و اصلا کجای کار کودک تخصصی است جای سئوال دارد

باغبانی با اشاره به اینکه بحث تخصصی بودن تئاترخیلی مهم است و اینکه می خواهیم چه کاری انجام دهیم و در چه حیطه ای کار کنیم، گفت: تئاتر کودک، نوجوان یا خردسال متفاوتند و باید واقعا شاخصه های آن را شناخت.

باغبانی اضافه کرد: ما باید روانشناسی کودک و نوجوان را بشناسیم اگر نشناسیم به طور حتم به بیراهه می رویم و بیراهه رفتن یعنی فرار تماشاگر از سالن، بیراهه رفتن یعنی ما خودمان با نمایش خودمان کاری کرده ایم که تماشاگر بگوید تو این کاره نیستی و من دیگر برای دیدن نمایش به سالن نمی آیم، تماشاگر وقت می گذارد هزینه می کند و حق دارد که انتخاب کند اگر نمایش خوب نیست حق دارد انتقاد کند.