"رند" کلیدی ترین واژه درک حافظ است

بتول علیپور در گفتگو با خبرنگار مهر، همزمان با بیستم مهرماه بزرگداشت لسان الغیب حافظ شیرازی با بیان اینکه فرهنگ ایرانی آراسته به شعر فارسی است و شعر اهمیت و جایگاه ویژه ای دارد، اظهار داشت: بار ها دیده ایم در سخنرانی ها و مجالس علمی و مذهبی که ارتباط زیادی هم با شعر و ادب ندارد، مجری برنامه کلام خود را پس از یاد و نام خدا به ابیاتی از شعر بزرگان می آراید و صد البته که حافظ در صدر انتخاب است.

وی گفت: بدون تردید حافظ مأنوس‌ترین و محبوب‌ترین شاعر ایرانی است به طوری که پس از قرآن کریم، آشناترین کتابی که محرم رازهای دل ایرانیان شده دیوان حافظ است.

علیپور ادامه داد: یکی از مهمترین منابع شناخت شعرا، بررسی زمانه و زندگی آنهاست. اما ما از دقایق و جزئیات زندگی حافظ چیز زیادی نمی‌دانیم. زندگی او نیز مانند شعرش، ابهام آمیز است. نگاهی به زندگی و سرگذشت شاعران بزرگ دیگر، نحوه جهت‌گیری فکری و روحی آنها را مشخص می‌سازد. اگر مشرب فکری مولوی و سعدی و خیام برای همگان نسبتا شناخته شده است، مشرب فکری حافظ محل بیشترین اختلاف در بین مفسرین است.
این کارشناس ادبی اظهار داشت: حافظ انسان کامل نیست بلکه یک انسان جامع است او مثل همه انسانها خطا و اشتباه دارد ولی جامع انسانها  و جامع سیر و سلوک‌ هاست و همه را در پرتو عشق، ذوب و جذب می‌کند ولی ترس از فهم نشدن به او آموخته کـه در ضمن زیرک هم باید باشد و احوال خود را از نامحرمان پنهان کند. تفاوت زیرکی حافظ با معنای منفی زرنگی این است که زیرکی او معطوف به فریبکاری به منظور جلب خیر و منافع شخصی نیست، بلکه ترفندی برای در امان ماندن از شـر محتسبان عیبجوی است. در واقع فلسفه و ضرورت رند بودن حافظ، از زندگی در زمانه‌ای نشأت می‌گیرد که نه تنها او را فهم نمی‌کند بلکه فهم او از زندگی را هم تاب نمی‌آورد و به چــوب تکفیـرش می‌آزارد.

وی گفت: حافظ در اوج بلاغت کلامی و شیرین سخنی، شعر گفته است و بلاغت و صناعت بـرایش بسیار مهم بوده است طوری که تک تک کلمات در شعرش جانشین ناپذیر و بی‌بدیل اند.

شعر حافظ بر دل همه گرایش ها می نشیند

علیپور با بیان اینکه غزل حافظ هم عاشقانه است هم عارفانه و هم در مدح و ستایش ماهرانه وظیفه قصیده را بر دوش می کشد، گفت: به همین جهت است که آنکه سعدی می خواند و عاشقانه بر می گزیند، حافظ را دوست می دارد. آنکه غزلیات مولانا و عطار را می خواند، بی گمان خواجه شیراز نظرش را تامین می کند. در غزل هایش با سوز عاشقان و راز و نیاز عارفان رو به رو هستیم و این چنین است که او شاعری بی بدیل شده است.

کارشناسی ادبی استان از ویژگی های دیگر شعر حافظ را طنز نام برد و ادامه داد: طنازی به زیبایی در شعر حافظ خودنمایی می کند. دیوان اشعارش سراسر عشق و مستی و رندی است. عارف و عامی به سخنش دل می بندند و اشعارش را ترجمان احوال و اسرار خویش می دانند. حافظ شاعر غزل است، غزلیاتش آیینه ای است روشن از اندیشه های والایش. اندیشه هایی آمیخته از فلسفه، عرفان، مستی، رندی و عشق. خواجه بزرگ با تکیه بر این مبانی، می کوشد تا با بیان حقایق حکیمانه، عارفانه و عاشقانه، شور و غوغا در دل ها بیفکند.

شعر حافظ بر دیگر ابعاد هنر ایرانی جاری است
 
وی افزود: جاری بودن شعر حافظ در دیگر ابعاد هنر ایرانی نیز او را برجسته تر و محبوب تر ساخته است. بسیاری از تصنیف های ماندگار به کلام معجزه گر حافظ زینت داده شده اند. خوشنویسی و تذهیب به جان کلام حافظ است که بر در و دیوار خانه ها می درخشد.

علیپور با تاکید بیان اینکه اگر چه درک معانی اشعار حافظ آن‌ قدر ساده و بی‌تکلف هم نیست، یادآور شد: خود او برای درک معانی سخنان خود رمزی و کلیدی قایل شده است که تا آن را به دست نیاوریم از فهم آن عاجز می‌مانیم اما همین که بیتی بر زبان جاری می شود بر دل می نشیند و هر کس به فراخور درک، نیاز و احساس خود از غزل حافظ فیض می برد.

وی حافظ خوانی در شب یلدا را از سنت های دیرینه ایرانیان نام برد و با بیان اینکه این امر مانع نمی شود که در هر روز و هر ساعت که دل طلبید به سراغ دیوانش نرویم و تفالی نزنیم به بیست مهر که به عنوان روز "کودک کتاب و دنیای مجازی" نامگذاری شده است اشاره کرد و گفت: این حسن انتخاب را به تک بیتی از دیوان ارزشمند حافظ پاس می داریم:

اوقات خوش آن بود که با دوست به سر شد          باقی همه بی حاصلی و بی خبری بود