به گزارش خبرگزاری مهر، اولین نشست تخصصی مکتب آزاد اندیشی عصر دیروز با حضور حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، حجت‌الاسلام رضا غلامی رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی صدرا، حجت الاسلام سید مهدی ساداتی نژاد عضو هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران و دکتر فرزاد جهان بین استاد دانشگاه و معاون فرهنگی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) در سالن شیخ مرتضی انصاری دانشکده حقوق دانشگاه تهران برگزار شد.
در این نشست حجت‌الاسلام و المسلمین خسروپناه، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران به بررسی موضوع "چیستی و چگونگی مکتب آزاد اندیشی" پرداخت و اظهار کرد: آزاداندیشی به شرطی محقق می‌شود که مخالف و موافق در کنار هم حرف‌هایشان را بزنند.
وی با بیان اینکه آزاداندیشی هدف نیست، بلکه مقدمه‌ای برای شنیدن است، افزود: هدایت، رشد و خردورزی ارمغان آزاداندیشی است و اگر رهبر انقلاب فرمودند آزادی تفکر یکی از اهداف انقلاب است، به این معنی است که این هدف، هدف انقلاب اسلامی است نه هدف نهایی ما و این یکی از اهداف میانه و متوسط ما به شمار می رود.
رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ادامه داد: آزادی برای اندیشه به معنای این است که تفکر را از موانعی مثل موانع اندیشیدن و بیان اندیشه ها آزاد کنیم و به عبارت دیگر در آزاداندیشی باید موانع اندیشه آزاد و گاهی هم موانع بیان اندیشه را از بین برد.
موانع پیش روی اندیشه آزاد
وی موانع پیش روی اندیشه آزاد را به سه دسته اجتماعی-فرهنگی، سیاسی-امنیتی و معرفتی تقسیم کرد و ادامه داد: موانع اجتماعی، فرهنگی که محصول استبداد اجتماعی است، دسته اول موانع هستند؛ چراکه اساسا اندیشه با سؤال و نقد و پژوهش شکوفا می‌شود و استبداد اجتماعی مانع این بیان و شکوفایی اندیشه می گردد.
حجت الاسلام خسروپناه افزود: برای برطرف سازی موانع فرهنگی باید فرهنگ جامعه طوری رشد کند که اجازه بروز و ظهور اندیشه مخالف را بدهد، این ظهور و بروز و مجادله ها باعث رشد تفکر شده و حتی گاهی شبهات دینی منشأ بالندگی اندیشه آزاد خواهد شد.
به گفته وی شبهات کلامی بیست ساله اخیر توانسته دینداری و رشد تفکر شیعه را تقویت کند و باید سعی کنیم موانع اجتماعی و فرهنگی آزاداندیشی را از بین ببریم.
رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران به تبیین موانع سیاسی و امنیتی پرداخت و تصریح کرد: وقتی یکی از احزاب سیاسی در جامعه حاکم شود و مانع بروز اندیشه‌های مخالف گردد، یک مانع جدی بر سر راه شکوفایی آزاداندیشی قرار می گیرد. گاهی اوقات نیز محافل علمی ما دچار سیاست زدگی می‌شوند و این خود به عنوان یکی از موانع اندیشه آزاد شناخته می شود.
این استاد دانشگاه افزود: انسان اجتماعی تا زمانی حیات دارد که بینش سیاسی داشته باشد و اگر این گرایشات سیاسی وارد حوزه آکادمیک و علمی شود به دنبال خود موانع سیاسی برای آزاداندیشی را ایجاد می‌کند. پس وقتی از آزاداندیشی صحبت می‌کنیم باید موانع امنیتی و موانعی که گاهی بر مبنای سلیقه اشخاص اعمال می‌شود را از بین ببریم.
وی با اشاره به موانع معرفتی اندیشه آزاد تصریح کرد: اگر مغالطات منطقی در حوزه معرفت ورود پیدا کند مانع آزاداندیشی خواهد شد و در صورتیکه کسی منطق معرفت را رعایت نکند و بخواهد از روش‌شناسی علمی خارج شود نوعی هرج و مرج ایجاد می‌شود و به دلیل اینکه دانش بدون روش شناسی متصور نیست، این روش در تضاد با آزاداندیشی قرار می گیرد.
بهترین کرسی‌های آزاداندیشی با نقد و مناظره همراه است
رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با بیان اینکه نمی‌توان هر سخنی که بیان می‌شود را اندیشه دانست و هر آزادی بیان هم آزادی اندیشه نیست، ابراز داشت: البته مقصود من این نیست که در آزادی بیان پیش داوری کنیم؛ زیرا آزادی بیان دارای شرایط پیشینی است نه داوری پیشینی و باید اجازه حرف زدن به همه داده شود و بر مبنای آن حرف، انتقادها بیان گردد.
حجت الاسلام خسروپناه بهترین کرسی‌های آزاداندیشی را همراه با نقد و مناظره معرفی کرد و افزود: هر اندیشه‌ای یک ادعاست و باید برای این ادعا دلیل داشته باشد و طرف مقابل هم مدعا و دلایل او را از همان طریق اندیشه ورزی نقد کند و قطعا با این شیوه تولید علم، پیشرفت و تمدن‌سازی شکل خواهد گرفت.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: آزادی بیان، مقدمه آزادی اندیشه است. آزادی اندیشه مقدمه تولید علم است. تولید علم مقدمه پیشرفت و پیشرفت مقدمه تمدن‌سازی است و ما این پروسه را در قرن سوم و در دوره صفویه اول در اصفهان دیدیم.
به گفته این پژوهشگر علوم انسانی ما در بحث ها باید آنچه را که مسئله و دغدغه خود و جامعه مان است را مطرح کنیم و درباره آن اقدام به ایجاد کرسی‌های آزاداندیشی نماییم.
چهار فعالیت مهم برای تحقق مکتب آزاد اندیشی
رئیس موسسه فلسفه و حکمت اسلامی در بخش پایانی سخنانش به انجام چند فعالیت مهم برای تحقق مکتب آزاد اندیشی اشاره کرد و افزود: برای تحقق مکتب آزاداندیشی در مرحله نخست باید روش‌شناسی علوم یا فلسفه علوم مورد بازنگری قرار گیرد؛ زیرا گاهی ما برای اسلامی سازی علوم انسانی از روش های غربی مانند روش‌شناسی هرمنوتیک یا دیلتای استفاده می کنیم که تناقض ذاتی را به وجود می آورد و برای تحقق این مکتب باید روش شناسی بومی را بشناسیم.
وی تصریح کرد: تغییر سرفصل‌های دروس دومین فعالیتی است که باید صورت پذیرد؛ چراکه برخی از سرفصل های دانشگاهی ما برای 30 سال پیش است با این وجود چگونه می‌توان آزاد اندیشی کرد و علوم انسانی را به روز نمود.
حجت الاسلام خسروپناه ادامه داد: تقویت انجمن‌های علمی از دیگر اموری است که برای تحقق مکتب آزاداندیشی لازم و ضروری است و اگر اجازه ندهیم انجمن‌های علمی رشد پیدا کند نمی‌توانیم ادعای آزاداندیشی داشته باشیم. حتی باید اجازه دهیم علوم سکولار هم وارد این انجمن ها شوند تا زمینه مجادله و مباحثه که شرط آزاداندیشی است محقق شود.
وی تغییر در فرهنگستان علوم را به عنوان فعالیت چهارم معرفی کرد و گفت: من معتقدم فرهنگستان علوم در طول مسیر انقلاب اسلامی وظیفه خودش را که تولید علم بوده به درستی انجام نداده است. فرهنگستان علوم ما امروز یک مجموعه درب بسته است که برای ورود به آن باید عده خاصی اجازه دهند و خیلی از دانشمندان ما در این فرهنگستان عضو نیستند.
رئیس موسسه فلسفه و حکمت اسلامی با ابراز نگرانی از خطر سیاسی شدن فرهنگستان علوم و انجمن های علمی خاطر نشان کرد: خطرناک است که انجمن های علمی و فرهنگستان علوم تبدیل به حزب سیاسی شود و باید این فرهنگستان و انجمن های علمی اساتید، کرسی های آزاد اندیشی را برگزار کنند و اگر این اتفاق بیفتد می توانیم از آزاد اندیشی ای سخن بگوییم که زمینه پیشرفت علمی را هموار کرده است.
نظر شما