طرح پيشنهادي اروپا در راستاي تلاش و گفتمان دو ساله طرفين به منظور دست يافتن به يك توافق اصولي و اعتماد ساز، پيرامون فعاليتهاي هسته اي ايران ارايه شده است.
متن پيشنهادي اروپا داراي مفادي است كه اما و اگرهاي فراواني را در برابر مقامات جمهوري اسلامي ايران قرار داده است .
در اينجا سعي داريم بر برخي از نكات مهم پيشنهادي اروپا كنكاشي داشته باشيم تا نكات ضعف و قوت اين متن را تبيين كنيم .
درمتن پيشنهادي قبل از ورود به مقدمه آمده است كه چارچوب پيشنهادي ارايه شده داراي عناصر احتمالي توافقات آينده است كه در بسياري از موارد خواستهاي ايران را مد نظر قرارداده است . اينكه آيا درخواستهاي ايران بخصوص مطالباتي كه از آن به عنوان خط قرمز ياد شده است در چارچوب متن لحاظ شده است يا نه، در پيرو مطلب به آن اشاره خواهد شد.
اروپاييان ابتدا كوشيده اند قبل از پياده كردن خواسته هاي اصلي خود در متن ، راهكارهايشان را در مورد امنيت منطقه اي از جمله نگراني هاي امنيتي ايران بصورت مبهم ارايه كنند. در بند مربوط به امنيت منطقه اي سه كشور اروپايي خود را به همكاري با ايران براي انجام اقداماتي كه ايجاد اعتماد كرده و مقدمات امنيت منطقه اي را فراهم مي اورد متعهد مي دانند.
تروريسم و مواد مخدر موضوعات امنيتي هستند كه بطور شاخص به آن اشاره شده اما هيچگونه اشاره اي به مهمترين دغدغه امنيتي ايران يعني فعاليت هسته اي رژيم صهيونيستي نشده است.
اگرچه اروپاييان اعلام كرده اند مذاكرات امنيتي مشابهي را براي خاورميانه عاري از سلاح هاي هسته اي با تمام دولتهاي منطقه انجام خواهند داد اما آيا اسراييل در راس اين مذاكرات خواهند بود يا نه در پرده ابهام است .
به طور يقين با توجه به موضعگيريهاي قبلي اين كشورها نسبت به اسراييل ، اميد آنكه اين سه كشور به اسراييل اعمال فشار كنند بعيد به نظر مي رسد. بدين ترتيب به مهمترين دغدغه امنيتي ايران هيچگونه توجهي نشده است.
با فرض قبول طرفهاي اروپايي براي مذاكره با اسراييل ، تا زمان مشخص شدن نتيجه اين مذاكرات مدت زمان طولاني لازم است كه خود زمان اين مذاكرات يك نوع وقت كشي است براينكه اروپاييان خواسته هاي خود را كه برپايه تعليق مراكز هسته اي صلح آميز قراردارد ، بطور طولاني مدت بر ايران تحميل كنند.
علاوه بر موارد فوق ، اروپاييان با زرنگي تمام سعي كرده اند با ظرافتكاري كلمات ، خواسته هاي نامشروع خود را اعلام كنند بدون آنكه لحن تهديد را به طور آشكار داشته باشند، براي اثبات سخن ابتدا گلچيني از مطالب قابل كنكاش پيرامون اين مسئله را ذكر مي كنيم سپس به تشريح آن مي پردازيم.
* در مقدمه متن پيشنهادي آمده است : برنامه هسته اي ايران منحصرا براي اهداف صلح آميز است و در نهايت منجر به سطح عالي تر روابط كنوني بر اساسي فرايند هاي همكاري خواهد شد.
* در بند "حمايت بلند مدت ازايران براي برنامه هسته اي غيرنظامي" آمده است : ايران بايد به بازاربين المللي تكنولوژي هسته اي كه بر پايه پيشنهادهاي رقابتي آزاد است دستيابي داشته باشد. همكاري در اين زمينه ها به اجراي كامل التزامها و تعهدات بين المللي از سوي ايران كه در برگيرنده توافقنامه هاي بلند مدت ميان سه كشور اروپايي آلمان، فرانسه و انگلستان و اتحاديه اروپا و ايران ، قطعنامه آژانس بين الملي انرژي اتمي IAEA و تمام موارد تحت حفظ توافقنامه و پروتكل الحاقي و همكاري مستمر با IAEA مشروط است.
* در بخشي ديگر از متن پيشنهادي با مضمون " تضمين سوخت" آمده است: سه كشور اروپايي آلمان و فرانسه ، انگلستان و اتحاديه اروپا اين امر را به رسميت مي شناسند كه ايران بايد براي راكتورهاي تحقيقاتي آب سبك light water كه صنعت هسته اي غيرنظامي ايران را شكل مي دهند به سوخت هسته اي دستيابي داشته باشد. روسيه متعهد شده است كه رسما به صورت دايمي سوخت هسته اي راكتورهاي ساخت خود در ايران را فراهم كند.
*پيرو اين مطلب با عنوان ايجاد اعتماد به اين نكته اشاره گرديده كه همكاري موثر بلند مدت ميان ايران و جامعه بين المللي در عرصه هسته اي غيرنظامي نيازمند ايجاد اعتماد مستمر در دوره اي مشخص است . همانطور كه ايران در زمينه تامين سوخت طي سالهاي آينده داراي تضمين مي شود،اين امر مي تواند اعتماد مورد نياز درباره عدم پيگيري فعاليتهاي چرخه سوخت غيراز ساخت و اجراي راكتورهاي تحقيقات با قدرت light water راايجاد كند اين تعهد به صورت مستمر در توافقنامه با مكانيسم مد نظر و براي توافق كلي بررسي مي شود.
در ادامه اين مطالب ايران را ملزم به كناره گيري از ساخت راكتورهاي تحقيقاتي آب سنگين Heavy water كرده و ايران را متعهد به تصويب پروتكل الحاقي در مجلس ملي و عدم خروج از پيمان منع گسترش سلاح هاي هسته اي مي داند.
در مطالب فوق اولا فعاليتهاي هسته اي ايران را منحصرا صلح آميز ذكر كرده و سپس در مبحث " ايجاد اعتماد" فعاليت صلح آميز را صرفا مترادف با عدم ساخت راكتورهاي آب سنگين ، عدم پيگيري چرخه سوخت هسته اي دانسته است و براساس توافق متن پيشنهادي ، فعاليت صلح آميز هسته اي با ساخت راكتور آب سبك و تعطيلي پيشتر مراكز تاسيسات هسته اي معنا و مفهوم مي يابد.
پس از تعريف نوع برنامه هاي صلح آميز ، اروپا ادامه روابط و همكاري با ايران را منوط به پيروي ايران از اين تعريف كرده است يعني با ظرافت تمام بدون آنكه لحن تند قطع همكاري را اتخاذ كند با بازي كلمات خواسته هاي خود را مطرح كرده است.
در بند حمايت بلند مدت حق ايران را به داشتن تكنولوژي هسته اي مجاز دانسته اند. اگر نكته فوق يك امتياز مثبت و ارزشگذاري به حقوق ملي ايران تلقي كنيم در ادامه بايد بگوييم فعاليت هسته اي كه در آن ساخت راكتور آب سنگين ممنوع و يا اينكه فعاليت چرخه سوخت هسته اي كه مغاير با مفاد آژانس بين المللي نيز نيست ، قابل پيگيري نباشد كجا با روح حاكم بر اعطاي حق داشتن تكنولوژي هسته اي مطابقت دارد.
از طرف ديگر درحالي كه جمهوري اسلامي ايران قراردادهاي بازرسي مورد نظر آژانس را پيرامون نظارت بر فعاليتهاي هسته اي امضا كرده است و نمايندگان آژانس حضور جدي در نظارت بر تاسيسات هسته اي ايران دارند چه نكته ابهامي وجود دارد كه باعث نگراني اروپاييان پيرامون مبحث داشتن چرخه سوخت توسط ايران شده است.
همچنين در متن پيشنهادي اروپا به منشور سازمان ملل متحد درباره عدم احجاف در حق كشورها و عدم زورگويي اشاره شده است ، ولي در حال حاضر اين سوال مطرح مي شود كه آيا منع يك كشور از داشتن اختيارات فعاليت هسته اي صلح آميز و انتصاب برچسب عنصر نامطمئن به يك كشور آزاد پيش از وقوع هر گونه جرمي ، احجاف در حق يك كشور و نقض منشور سازمان ملل متحد نيست.
اروپاييان با وقوف بر اينكه ايران خواهان ادامه گفتگو و جلب توجه نظر جهاني است از اين صداقت سو استفاده كرده و در متن پيشنهادي چه در مباحث امنيت منطقه اي و چه در مباحث ايجاد اعتماد، پيشنهادهايي را به ايران داده اند كه مغاير با منافع ملي باشد تا جمهوري اسلامي ايران با عودت دادن اين پيشنهاد به تعديل آن عملا دامنه گفتگوها را طولاني و روند تعليق فعاليتهاي هسته اي ايران را طولاني مدت گردانند.
اروپاييان بدون استفاده از كلمات تهديد آميز صريح و با چينش ظريف كلمات با عدم در نظر گرفتن مهمترين خواسته ايران يعني دستيابي به چرخه سوخت هسته اي چيزي كه از آن بارها به عنوان خط قرمز ياد شده است ، سعي كرده اند ايران را به يك واكنش ملايم بكشانند . اين وقت كشي اروپاييها درخود متن پيشنهادي هم مشهود است.
درمتن پيشنهادي در قسمت بررسي مكانيسم بازنگري مدت بازنگري در مفاد پيشنهادي را ده سال ذكر كرده است بديهي است كه تعليق ده ساله تاسيسات با در نظر گرفتن اصطحلاك تجهيزات حساس اينگونه تاسيسات ، دور از عقل سليم به نظر مي رسد.
در يك جمع بندي كلي مي توان گفت: اروپاييان با آگاهي از مواضع حقوقي ايران به عمد با مغايرت دادن مفاد پيشنهادي شان با مصوبه هاي نهادهاي بين المللي چون آژانس انرژي اتمي و يا سازمان ملل و با درخواست غير منطقي چون محروم كردن ايران از حق قانوني چرخه سوخت سعي كرده اند دامنه گفتگو ومذاكره را طولاني كنند تا بدينوسيله از مهمترين نگراني غرب يعني پيدايش بازيگر قدرتمندي چون ايران در عرصه بين المللي جلوگيري كنند.
نظر شما