موج اختلافات کارشناسی در پشت سدهای اردبیل/ ضرورت مهار اختلاف نظرها

به گزارش خبرنگار مهر، در تقسیم بندی مدیریت آبی، استان اردبیل به سه بخش شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم می شود که با 417 میلیون متر مکعب ذخیره نیاز آبی خود در بخش شرب، کشاورزی، محیط زیست و گردشگری را تامین می کند.

با این وجود محدود بودن منابع آبی و کاهش بارش در سال های اخیر موجب شده تب و تاب مدیریت آبی استان افزایش یابد و هدر رفت آب در بخش شرب، پیشرفت حداقلی پروژه های سدسازی و توقف مکرر آن، حفر غیرمجاز چاه و کاهش قابل توجه حجم منابع آبی زیرزمینی، عدم مدیریت منابع آب های سطحی و مهمتر از همه اختلافات کارشناسی در سدسازی ها مهار نشود.

کاهش ذخایر آبی سدهای اردبیل

چنانچه مديركل آب منطقه ای استان اردبيل با اشاره به بحران آبی اردبیل تاکید دارد که به دليل كاهش ميانگين بارش در اردبيل ذخاير سدی به نسبت سال گذشته با افت همراه بوده است.

داوود نجفيان با بیان اینکه كاهش 11 درصدی بارش در اردبيل موجب شده سطح آب های ذخيره شده در سدها با افت قابل توجهی مواجه شود، اشاره می کند که سد يامچی به عنوان مهمترين منبع تامين آب شرب اردبيل با افت 23 ميليون مترمكعبی در ذخاير خود همراه است.

وی یادآور می شود ذخایر سد سبلان از 86 ميليون متر مكعب در سال گذشته به رقم 71 ميليون متر مكعب و ذخایر آبی "قوری چای" از شش ميليون متر مكعب در سال گذشته به رقم يك ميليون متر مكعب در سال جاری رسيده است.

سدهایی که 20 سال آب ندارند

با وجود اینکه نجفیان تنها دلیل کاهش ذخایر آبی سدهای استان را کاهش بارش و خشکسالی می داند، مدیر کل پدافند غیرعامل استان اردبیل از سدسازی های غیرکارشناسی در سطح استان انتقاد کرد.

سید سعدالله رئیس سادات با تاکید به ضرورت استفاده بهینه از امکانات و مدیریت توانمندی های استان تصریح کرد: در حال حاضر سدهایی در استان احداث شده است که 20 سال است، آب ندارند و معلوم نیست احداث آن به چه منظوری بوده است.

وی افزود: در مدیریت پدافند غیر عامل یک منطقه، نیازمند استفاده حداکثری از توان موجود است و سرمایه گذاری در پروژه ها باید با نهایت دقت ادارات صورت گیرد.

مهار 63 درصدی آب های سطحی

در حال حاضر 47 سد در دست بهره برداری، 23 سد در دست مطالعه و هفت سد در دست اجرا از جمله پروژه های توسعه سازه های آبی است.

مدیرکل آب منطقه ای استان علاوه بر بحران آبی، عمده چالش در این حوزه را از لحاظ کمی و هم کیفی در مرکز استان دانست و با تاکید به اینکه در بخش شمالی استان، رود ارس تامین کننده نیاز شرب و کشاورزی است، اضافه کرد: در جنوب استان نیز برنامه های مطالعاتی تسریع یافته و در حال حاضر هشت سد در دست مطالعه و دو سد در دست اجرا است.

نجفیان تصریح کرد: با این وجود منابع آبی سطحی به درستی مدیریت نمی شود و عمده مشکل در مرکز استان به قوت خود باقی است.

وی با بيان اينكه در حال حاضر 63 درصد آبهای سطحی مهار شده است، اضافه كرد: در افق برنامه پنجم توسعه مهار 73 درصد آب ها مورد نظر است.

توقف مکرر پروژه های سد سازی

نجفیان در اختلاف نظری آشکار با مدیرکل پدافند غیرعامل استان، تکمیل سدها را مهم دانست و با اشاره به کمبود اعتبارات آب منطقه ای در این خصوص تاکید کرد که به همین دلیل پیشرفت برخی پروژه ها مطلوب نیست.

شبکه خدا آفرین با 28 درصد، سبلان با 35 درصد، احمد بیگلو با 10 درصد و گیوی با کمتر از 10 درصد پیشرفت فیزیکی مهمترین پروژه های شبکه آبیاری استان اردبیل را شامل می شود.

علاوه بر این برخی پروژه های سدسازی از جمله احمد بیگلو، گیوی و بفراجرد با تعطیلی و توقف کامل در ساخت مواجه بوده که به عقیده نجفیان دلیل عمده آن محدودیت اعتباری است.

عدم هماهنگی دستگاه ها، تشدید توقف پروژه ها

با وجود اینکه مسئولان استانی آغاز مجدد پروژه های سدسازی را با تخصیص اعتبارات وعده می دهند، استاندار اردبیل در بازدید از سد بفراجرد خلخال عدم هماهنگی دستگاه های مسئول را مانع اصلی ادامه اجرای این پروژه عنوان کرد.

اکبر نیکزاد تصریح کرد: این پروژه به دلیل عدم هماهنگی بین دستگاه های مسئول تعطیل شده که با بررسی های انجام شده دوباره از سر گرفته خواهد شد.

اما لازم به ذکر است عدم هماهنگی بین بخشی که نیکزاد در یکی از پروژه ها طرح می کند؛ تنها محدود به این پروژه نبوده و در حال حاضر پروژه سد سبلان و احداث تصفیه خانه دوم مشگین شهر نیز همچنان محل اختلاف مسئولان حوزه آبی استان است.

وعده زودهنگام پرورش ماهی در منابع آب شرب

مدیر کل آب منطقه ای استان برخلاف این اظهارات که طرح پرورش ماهی در سد سبلان را دلیل توقف احداث تصفیه خانه دوم مشگین شهر می دانند، تاکید می کند که این طرح در صورت اجرا آب شرب با کیفیت پایین و هزینه بالا در برخواهد داشت.

وی با بیان اینکه تصمیم گیری برای توقف ساخت تصفیه خانه دوم طرح شده است، اعلام تصمیم قطعی وزرات نیرو برای اجرا یا عدم اجرای این طرح را در آینده نزدیک وعده داد.

این در حالی است که پیش از این مدیرکل آب و فاضلاب روستایی استان اردبیل به عنوان یکی از موافقان طرح، تامین آب 89 روستا را ضرورت احداث تصفیه خانه دوم مشگین شهر عنوان کرده و خواستار دخالت مسئولان ارشد استان در این خصوص شده است.

درخواستی که تاکنون در مرزهای استان راه به جایی نبرده و استاندار اردبیل در پی بررسی آن بدون اعلام نظر شخصی نظر وزرات نیرو را به عنوان نظر نهایی ملاک قرار داده است.

داده سازی برای اجرای طرح غیر کارشناسی

مدیر کل آب و فاضلاب روستایی استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه تصفیه خانه دوم مشگین شهر در حوزه روستایی است، تصریح کرد: این تصفیه خانه برای آبرسانی به 89 روستا از توابع بخشهای ارشق، مشگین شرقی و مرادلو در نظر گرفته شده است.

به گفته پرویز عباسی هم اکنون این طرح با تخصیص منابع آبی از سد سبلان مصوب شده و در حال اجرا بوده، اما هم اکنون با برخی از مخالفت ها از سوی مسئولان مواجه شده است.

وی ادامه داد: یکی از ایرادات وارده به احداث تصفیه خانه دوم ظرفیت آب دهی تصفیه خانه اول است که از سوی مسئولان رقم آن مغایر با واقعیت موجود ارائه می شود.

وی با اشاره به اشراف و حضور خود در مراحل بهره برداری تصفیه خانه اول مشگین شهر تصریح کرد: این تصفیه خانه برای سال 1398 ظرفیتی بالغ بر 109 هزار و 379 نفر و برای افق 1408 ظرفیتی بالغ بر 134 هزار و 645 نفر را دارا است، اما این رقم 300 هزار نفر عنوان می شود که با واقعیت فاصله قابل توجهی دارد.

مدیرکل آب و فاضلاب روستایی استان متذکر شد: تصفیه خانه اول تنها می تواند آب شهری را تامین کرده و به دلیل عدم برخورداری از منابع آب خام مناسب نمی تواند آب شرب 89 روستا را نیز تامین کند.

وی با تاکید به ضرورت ارائه راهکار عملی برای آبرسانی به روستاها عنوان کرد: در صورتی که منابع آب خام تصفیه خانه اول برای تامین آب شرب روستاها مشخص شود، احداث تصفیه خانه دوم را متوقف خواهیم کرد.

منشا آلودگی يامچی، رسوبات نيست

با وجود اینکه کمبود آب در بخش کشاورزی از جمله دغدغه های آبی استان محسوب می شود، این کمبود در بخش آب شرب نیز به قوت مشاهده شده و اختلاف نظر دستگاه ها در پروژه سد سبلان را افزایش داده است، در عین حال کیفیت پایین آب شرب دغدغه مداخله زود هنگام مدیران آبی استان را تشدید می کند.

علاوه بر اینکه مشکل کیفی آبی در شهرستان ها و به ویژه در روستاها به کرارات اشاره می شود، نباید فراموش کرد که مرکز استان نیز از مشکلات کیفی آب رنج می برد.

کارشناسان این حوزه عقیده دارند که سد یامچی به عنوان مهمترین منبع تامین کننده آب شهر اردبیل از محل مناقشات کارشناسی تاکنون نتوانسته است آب مطلوب شهروندان اردبیلی را تامین کند. بو، رنگ، طعم و بویژه آلودگی آب از جمله ایرادات شهروندان اردبیل به آب شرب مورد استفاده است.

مدير كل آب منطقه ای استان بر خلاف شهروندان اردبیلی معتقد است مشکل بو و طعم نامطبوع آب با برداشت آب از سطوح پایین تر این سد رفع شده است.

منشا آلودگی فاضلاب، کشاورزی و اختلاط نیترات است

نجفیان در خصوص طرح كاشت مرتع در اطراف سد يامچی با هدف كنترل آلودگی آب و كاهش حجم رسوبات آن اضافه كرد: در حال حاضر منشا آلودگی رسوبات نيست.

نجفیان با بيان اينكه با وجود اينكه فاز اول بارج شناور با هدف برداشت آب از رقوم پايين تر به بهره برداری رسيده است، تاكيد كرد: در درازمدت ضروری است تصفيه خانه هايی در بالادست برای تصفيه‌ آب ورودی به سد احداث شود.

وی افزود: منشا آلودگی آب یامچی فاضلاب کشاورزی و اختلاط نیترات است که مدیریت آن در شورای تامین استان طرح شده و به زودی برنامه ریزی می شود.

طلای سفید مدیریت نمی شود

این اظهارات در حالی است که محقق آبهای زیرزمینی و دکترای دولتی فرانسه در زمینه مطالعات آبی در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: علت رسوبی بودن آب شرب اردبیل لخت بودن اطراف سد یامچی و نبود پوشش گیاهی مانند مرتع و جنگل است، وجود مرتع موجب می شود رسوبات در هنگام بارش ها وارد محدوده سد نشود.

عزت الله صالحی با انتقاد از عدم استفاده از طرحهای نوین مطابق با یافته های جدی علمی در حوزه مدیریت‌ آبی استان، تاکید کرد: در حال حاضر آب به منزله طلای سفید است که به دلیل حجم اندک میانگین بارش در اردبیل نیازمند مدیریت است، اما مدیریت درستی در آن اعمال نمی شود

انتقال قزل اوزن هزینه بر است/ اشباع طرح سدسازی

صالحی طرح موضوعی انتقال قزل اوزن به عنوان مهمترین پروژه آبی استان را دارای هزینه قابل توجه دانست و افزود: منبع عمده آبی اردبیل "بالیخلو چای" است و سایر رودخانه ها فصلی و نیمه خشک محسوب می شود که نمی توان حتی بر روی آن سد احداث کرد.

این محقق معتقد است سد سازی در اردبیل از جمله ایده هایی است که اشباع شده و پس از این باید ایده های جدید وارد مدیریت آبی استان شود.

به گفته صالحی استفاده بهینه و صنعتی از آبهای گرم معدنی، اصلاح الگوی مصرف، استفاده از شیوه های نوین آبیاری کشاورزی و مدیریت آب شرب می تواند در حالی که ذخیره آب موجود نیست، بیشتر از سدسازی زمینه ساز بهبود کمی و کیفی آب اردبیل باشد.

علاوه بر تمام موضوعات مورد اشاره باید اذعان کرد که ضعف های مدیریت آب مورد نیاز کشاورزی در سال های اخیر موجب شده حفر چاه و استفاده از منابع آبهای زیر زمینی به کررات مشاهده شود.

بطوریکه این روزها به ضرورت مشارکت روستاییان در توسعه شبکه های آبیاری تاکید می شود، چراکه به عقیده برخی ضعف این مشارکت موجب استفاده غیر مجاز از منابع آبهای زیر زمینی می شود. موضوعی که موجب شد دشت اردبیل با بحران پیش آمده به منطقه ممنوعه حفر چاه تبدیل شود.

براساس پیش بینی ها در سال 1420 کسری آب شرب اردبیل به 98.7 میلیون متر مکعب و کسری آب کشاورزی به 330.7 میلیون متر مکعب خواهد رسید. بحرانی که مدیریت آن مستلزم کارشناسی علمی و در نظر گرفتن همه جانبه عواقب پروژه های آبی بویژه آب های سطحی استان در زمان حال است. چیزی که به عینه شاهد آن در این استان نیستیم.

...........................

گزارش: ونوس بهنود