زمانی که کتاب های درسی تنها مبنع مطالعاتی می شوند / آشتی با کتاب شاید در فرصتی دیگر

به گزارش خبرنگار مهر ، اندکی توجه به میزان و سرانه مطالعه در بین افراد جامعه نمایان گر مناسبی از افت مطالعه و کتابخوانی در جامعه کننونی است.

در این میان کاهش مطالعه و کاهش رغبت به سوی کتاب و کتابخوانی در بین دانش آموزان و دانشجویان بحث شگفت آوری است زیرا این افراد به عنوان پرچمداران علمی کشور باید حداقل چندین ساعت در هفته را به مطالعه آزاد اختصاص دهند در حالی که اندکی توجه به آمار مربوطه عدم اختصاص زمانی مناسب برای کتابخوانی را برایمان روشن تر می کند.

هرچند گسترش امکانات و فضاهای مجازی در کاهش میزان مطالعه کم تاثیر نیست اما چند درصد از زمانی را که جوانان و نوجوانان از امکانات اینترنتی و فضاهای مجازی استفاده می کنند به مطالعه کتب اینترنتی و یا مطالب مفید دیگر اختصاص می دهند؟

از ظرفیت فضای مجازی در موضوع کتابخوانی باید استفاده شود

علی آقازاده، استاد کتابداری و دانش شناسی دانشگاه نیز با اشاره به افزایش یافتن اقبال عمومی به سمت فضاهای مجازی گفت : درجامعه کنونی شاید به ندرت بتوان کسی را یافت که به اینترنت دسترسی نداشته و از امکانات آن استفاده نبرد به همین دلیل باید از این فرصت نهایت استفاده را ببریم.

وی ادامه داد : باید فضایی را فراهم آوریم که جوانان به جای گشتن در بین سایت ها برای خواندن یک مطلب مفید از همان ابتدا به سراغ سایت خاصی رفته و در آنجا مطالعات خود را پیرامون موضوع خاص انجام دهند.

آقازاده با بیان ضرورت توجه به امكانات جديد اطلاعاتي و ارتباطي براي ترويج کتابخواني و اطلاع رساني در باره کتاب ها، گفت : سایت های مجازی مربوط به کتاب مي‌توانند نقش مؤثري در ترويج فرهنگ كتابخواني ايفا كنند و در كنار توصيف و نقد و شناسايي كتاب هاي مختلف به افراد، امكان دسترسي همگاني به كتابهاي گوناگون را فراهم سازند.

وی ادامه داد : این سایت ها نه تنها اطلاعات كتاب را به طور مفصل در مورد نويسنده و ناشر ارايه مي‌دهند، بلكه ذهن افراد را براي آن انتخاب باز مي‌كنند و به همين دليل نقش آن بسيار مؤثرتر از ناشري است كه تنها قادر است يك بروشور بسته را ارايه دهد.
این استاد دانشگاه افزود : اما متاسفانه کتابخانه ها و کتابفروشي هاي اينترنتي هم اکنون رواج مناسبی در فضای مجازی نیافته اند.

وی اظهار داشت : هرچند با وجود اینکه جایگاه کتاب های اینترنتی محفوظ است اما لذت ورق زدن صفحات کتاب را نمی توان با هیچ چیز دیگری جایگزین کرد و شاید گفت نیمی از لذت کتاب خواندن به ورق زدن آن است.

مسئولان آموزش و پرورش  و دانشگاه ها نباید کوتاهی کنند

آقازاده در خصوص نقش آموزش و پرورش در گسترش فرهنگ کتابخوانی گفت : آموزش و پرورش به عنوان بزرگ ترین مجموعه آموزشی کشور، می تواند با بسترسازی بنیادین و برنامه ریزی دقیق و بلند مدت، علاقه به کتاب و کتاب خوانی را در بین نسل جوان و نوجوان تقویت کند.

وی ادامه داد : اگر در برنامه آموزشی کشورهای پیش رفته تأمل کنیم متوجه می شویم که فرهنگ سازی برای مطالعه را از آموزش و پرورش آغاز می کنند، بنابراین ضروری به نظر می رسد که با بهره گیری از مشاوران و روان شناسان برجسته، فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی در شخصیت کودکان مستحکم و بنیادین شود.

این استاد دانشگاه افزود : مطمئن باشیم که اگر زمینه ترویج فرهنگ کتاب خوانی را در آموزش و پرورش ایجاد کنیم، دیری نمی پاید که جامعه ای کتابخوان و توسعه یافته خواهیم داشت و ثمره آن پیشرفت همه جانبه کشور خواهد بود.

وی همچنین نقش مسئولان فرهنگی دانشگاه ها را در اشاعه فرهنگ کتابخوانی موثر دانسته و گفت : متاسفانه هم اکنون دانشگاه های ما به فضایی صرفا علمی تبدیل شده اند در حالی که توجه به مسائل فرهنگی نیز امری ضروری است و نباید از ترویج فرهنگ کتابخوانی در دانشگاه ها غافل شد.

کم بودن تعداد کتاب فروشی ها و شبکه مناسب توزیع کتاب

بارها شنیده ایم که کتاب غذای روح است اما وقتی نسبت تعداد کتاب قروشی ها به اغذیه فروشی های موجود در شهر را حساب کنیم با چه آمار اسف باری مواجه خواهیم شد.

آقازاده با بیان کمبود تعداد کتاب فروشی ها در سطح شهر گفت : جامعه نیازمند خوراک معنوی است، اما متاسفانه آثار ارزشمند تولیدی به دلیل مشکلات شبکه توزیع به‌طور شایسته به دست نیازمندانش نمی‌رسد.

وی ادامه می دهد : نحوه پخش کتاب اهميت بسياري دارد، این که کتاب فروشی ها به چه نحوی عمل می کنند و چه حمایتی از آن ها صورت مي‌شود ، زيرا پخش كتاب نيز يكي از مواردی است كه در اين حوزه بايد مورد توجه قرار گيرد.

استاد کتابداری دانشگاه تبریز اظهار داشت : کتاب باید آن قدر راحت و بی‌دغدغه در دسترس مردم قرار گیرد که همگان کم‌ترین فرصت‌هایشان را هم به مطالعه اختصاص دهند و حتی در اتوبوس، ترافیک، پشت چراغ قرمز و نیز مانند بسیاری از کشورها با کتاب و کتابخوانی مانوس باشند.

زمانی که کتاب های درسی تنها منبع مطالعاتی می شوند

نمایشگاه بین المللی کتاب تبریز شاید مدعای مناسبی برای اثبات این سخن باشد، جایی که هرساله تنها 10 درصد از کتب ارائه شده به کتاب های غیر درسی تعلق دارند، هرچند مشتری های همین تعداد اندک غرفه های کتاب های غیر درسی تعدادشان بسیار کمتر از غرفه های انبوه کتب درسی است.

در اینجاست که می توان به خوبی مشاهده کرد که اقبال به سمت مطالعه آزاد درجامعه کاهش یافته و بیشتر جوانان و نوجوانان که باید در زمینه های مختلفی اطلاعات مناسب داشته باشند تنها رو به سوی مطالعه درسی کرده اند که این امر می تواند هشدار بزرگی برای مسئولان فرهنگی کشور باشد.

سجاد کامروا از کتابفروشان شهر تبریز در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: هم اکنون وقتی کسی وارد کتاب فروشی می شود به راحتی می توان حدس زد که به دنبال کتاب درسی است زیرا به ندرت پیش می آید که مشتری به دنبال هر کتاب دیگری جز با موضوع درسی باشد.

وی ادامه می دهد : این درخواست مشتریان سبب می شود که کتابفروشی ها نیز حجم بسیار بالایی از کتب خود را کتب درسی قرار دهند و از فروش کتاب های متنوع و در زمینه های مختلف خودداری کنند که این مورد نیز به زیان نویسندگان ، ناشران و خوانندگان خواهد بود.

کامروا با بیان اینکه فروش کم کتاب ها در زمینه های مختلف سبب کاهش انگیزه در بین نویسندگان می شود، گفت : درآمد بسیار کم این شغل سبب می شود که نویسندگان به عنوان شغلی اصلی به نویسندگی توجهی نکنند و به تدریج از این حرفه کنار بروند.

وی ادامه می دهد: بسیاری از مسئولان، کمبود کتاب فروشی در سطح شهر را عامل مهمی در کاهش رغبت به امر کتابخوانی بیان می کنند در حالی که اگر تعداد کتاب فروشی ها زیاد نیز شود تاثیر چندانی در  افزایش میزان خرید کتاب نخواهد شد و تنها تغییراتی در خرید حجم کتب درسی به وجود می آید.

قیمت بالای کتاب عامل مهمی در کاهش میزان خرید است

فرشته نیازی، دانشجوی رشته پزشکی که به دنبال کتاب مناسبی در زمینه پزشکی در این کتاب فروشی است، به خبرنگار مهر گفت : با نگاه کوچکی به قیمت های پشت هر کتاب می توان به خوبی متوجه شد که چرا دیگر جوانان و نوجوانان به سمت کتاب نمی روند.

وی ادامه می دهد : با این قیمت ها شاید یک جوان دانشجو یا دانش آموز به سختی بتواند سالانه یک یا دو کتاب خوب و مناسب خریداری کند و جرات خرید کتاب سوم را باتوجه به این اوضاع نمی تواند به خود راه بدهد.

این دانشجو افزود : هرچند در این میان نمایشگاه های کتاب را می توان فرصت مغتنمی شمرد و به همین دلیل خود من اکثر خریدهایم را از این نمایشگاه ها انجام می دهم زیرا قیمتشان تا حدود زیادی با تخفیف های ارائه شده مقرون به صرفه تر می شود.

نیازی با اشاره به کیفیت پایین برخی آثار چاپ شده می گوید : غالب کتاب هاي منتشر شده از کيفيت پاييني برخوردار است و هم در ويراستاري و هم در چاپ کتاب دقت هاي لازم لحاظ  نشده و همچنین کتاب ها در قطع های متفاوت و قابل حمل چاپ نشده و به طور کلی وقت زیادی صرف دقت به همه جانبه های چاپ کتاب نمی شود.

وی ادامه می دهد : تبلیغات مناسبی نیز در خصوص کتاب ها صورت نمی گیرد و به نظر می رسد در این میان رسانه ها می توانند با معرفی کتاب های مناسب راه را برای خرید کتاب بازتر کنند زیرا در بسیاری از مواقع جوانان زمان زیادی برای شناختن یک کتاب مناسب صرف می کنند.

نویسنده های بومی جوان مورد حمایت قرار گیرند

فاطمه اشرفی نویسنده جوانی است که به تازگی وارد عرصه نویسندگی شده و چندین مقام را در مسابقات نویسندگی دانشگاه های کشور کسب کرده است.

وی با اشاره به اینکه متاسفانه حمایت مناسبی از نوسندگان جوان صورت نمی گیرد، گفت :  نویسندگان بااستعداد و جوان زیادی در سطح استان در حال قلم فرسایی هستند امابه دلیل توجه نشدن به استعداد آن ها و همچنین عدم حمایت نهاد خاصی از آن ها نبوغ آن ها رو به خاموشی می رود.

اشرفی ادامه داد : نویسندگان جوان شاید بهترین ابزار برای جذب مخاطبین جوان و نوجوان به سمت کتابخوانی باشند زیرا هم اکنون جامعه ما نیازمند تغییر رویکرد ویژه ای در سبک نوشته ها است که کلید این کار تنها در دست نویسندگان جوان است.

وی افزود : استعدادهای بسیار خوبی در نویسندگان بومی وجود دارد که به علت عدم حمایت مسئولان و همین‌طور سختی‌های کار نویسندگی، از علاقه و استعدادشان فاصله می‌گیرند.

این نویسنده خوش ذوق با بیان اینکه باید به نویسندگان جوان اطمینان شود، گفت : باید کارهای فاخر و ارزشمند را به نویسندگان بااستعداد و جوان سفارش داده و در حالت کلی به این افراد اطمینان کرد.

وی ادامه داد : استفاده از منابع مفيد و توجه به نيازهاي مخاطبان در راستاي جلب توجه عمومي به كتاب و كتابخانه بسيار مفيد است زیرا هم اکنون در تولید کتاب توجه ویژه ای به نیاز مخاطب نمی شود و سبکی که سالیان بسیار دور در نوشته ها به کار برده می شد هم اکنون نیز رواج دارد در حالی که در زمان کنونی درک و فهم خوانندگان بسیار افزایش یافته است.

زمان های مرده را با خواندن کتاب بگذرانیم

زندگی شهری، وقت زیادی را از شهروندان می‌کشد. این زمانهای مرده، اوقاتی هستند که با احیای آنها در جهت کتاب‌خوانی، می‌توان عادت به کتاب‌خوانی را ایجاد و تقویت کرد.

صف های انتظار در بانک ها، نانوایی ها، مطب ها، ادارات یکی از فرصت های بسیار مناسب برای کتاب‌خوانی هستند.

طرح کتابخانه های سیار و ایستگاه های کتاب شاید گام بسیار مناسبی برای استفاده از این زمان های مرده باشد.

حسن خدايي در خصوص این طرح ها گفت:  در فاز نخست، 18 سازه ويژه اين طرح به مناسبت هفته آماده بهره برداري است که این 18 نقطه در 18 مكان پر تردد و تجمع عمومي از جمله ترمينال، فرودگاه، راه آهن، مراكز درماني و فرهنگي در جوار ايستگاه هاي مطالعه انتخاب شده اند.

مديركل كتابخانه هاي استان آذربایجان شرقی تصريح كرد: در حال حاضر 15 ايستگاه مطالعه در استان به ارائه خدمات مي پردازند كه با افزوده شدن پيك مهر و افتتاح فاز چهار ايستگاه مطالعه، مجموع سازه هاي ارائه كتاب رايگان به مردم به 35 واحد خواهد رسيد.
 
به هرحال وضعیت کنونی دورنمای نگران کننده ای از وضعیت کتاب و کتاب خوانی در جامعه و به خصوص در بین قشر جوان و نوجوان ارائه می دهد که این بار نه تنها دولت و مسئولان بلکه نویسندگان، ناشران و حتی خود مردم نیز باید دست در دست هم دهند تا این آشفتگی های حوزه فرهنگ کتابخوانی در کشور از بین برود.
........................................

گزارش : فائزه زنجانی