به گزارش خبرنگار مهر، در ورودی مجموعه فرهنگی و هنری حافظ آنجا که هر مراجعه کننده ای می تواند به راحتی پای به معتبرترین تالار جنوب کشور نهد، تندیسی قرار گرفته که پیش از کارکنان تالار به هر هنردوستی خوش آمد می گوید.
این تندیس به همراه تندیسی کوچکتر که آن نیز بخشی از آثار بجا مانده از هنر «توکل اسماعیلی» معروف به "مشهدی اسماعیل" است، سالها بدون رعایت هرگونه مقدمات محافظتی در دسترس مراجعان به تالار حافظ قرار دارد و هرکس بر اساس میزان کنجکاوی خود دست کم برای یکبار هم که شده قطعات این دو تندیس آهنین را مورد عنایت قرار می دهد.
این پیکره های آهنین از نمونه دست ساخته های مشهدی اسماعیل است که با عنوان "مرد نیلبک زن" و "رستم دستان" سال ها پیش در کارگاه های دانشگاه هنر تهران عرضه داشته است.
تندیس های پرآوازه در کنج فراموشی
رئیس اداره فرهنگی و اجتماعی اداره کل میراث فرهنگی فارس در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: امروزه توجه به مفهوم نشانه ها و اِلمانها در هنر به عنوان یکی از دغدغه های حرفه مندان و نظریه پردازان هنری تبدیل شده و بعضاً این نشانه ها و المانها برگرفته از هویت ملی مذهبی و باورها و فرهنگ مردم است که در بستر و مکان شکل گرفته و در هر مقطعی هویت ملی خاصی را معرفی می کند و از عوامل مهم انسجام و وفاق ملی است.
محمدمهدی نجفی تصریح کرد: یکی از ارزشمندترین و موثرترین شکل هویت ملی خلق آثار هنری معاصر است، از این رو معمولاً جوامع تاریخمند و با سابقه مانند جامعه ما آنچنان در سوابق تاریخی خود غرق می شوند که عرصه هویتی معاصر و خاستگاه و منزلت آن را به دست فراموشی می سپرند.
وی خاطرنشان کرد: هنر معاصر می تواند به عنوان یکی از مهمترین شاکله های هویت ملی مذهبی نوجوانان و جوانان را از ورطه ابهام و سردرگمی نجات دهد و آنان را در مقابل با هویت های کاذب و جذابی که بن مایه ارزشی، فرهنگی و تاریخی ندارد مصون نگاه دارد، لذا نگهداری و معرفی بخشی از هنر معاصر که مورد بی مهری قرار گرفته و ناشناخته مانده تلاشی است در جهت بازشناسی هویت معاصر و دستیابی به عوامل تاثیرگذار در آن تا با ارائه راهکارهای مناسب بتواند زمینه را برای پیشگیری از بحران هویت معاصر فراهم کند
.
تندیس رستم دستان
وی پس از بررسی این آثار، بیان کرد: به علت معاصر بودن این مجسمه ها سازمان میراث فرهنگی نمی تواند دخالتی در نحوه نگهداری و حفظ این آثار کند، از این رو چون این تندیس ها جزو آثار فرهنگی فاقد قدمت تاریخی هستند در حوزه حفاظتی سازمان میراث فرهنگی نمی گنجند.
نجفی با اشاره به اینکه مسئولان تالار حافظ اذعان می دارند که ویترین هایی برای این مجسمه ها طراحی شده، اما به علت استاندارد نبودن پس داده شده اند، اظهار کرد: در بازدیدی که طی پیگیری های خبرنگار مهر صورت گرفت، مدیریت مجموعه فرهنگی و هنری حافظ اظهار داشت که پیگیر ساخت دو ویترین تمام شیشه ای برای این تندیس ها هستیم.
وی با بیان اینکه تنها ویترین استاندارد موجود در موزه پارس شیراز قرار دارد، اضافه کرد: این ویترین ها که در دیگر موزه ها وجود ندارد به گونه ای طراحی شده که دارای سامانه تهویه مطبوع است و برای نگهداری از اشیاء تاریخی ساخته شده اند.
نجفی به نحوه مراقبت امنیتی این تندیس ها هم اشاره کرد و گفت: مکانی که این مجسمه ها قرار گرفته جای مناسبی نیست و هر آن ممکن است درخطر دزدیده شدن قرار گیرند.
سالهای دور از نگاه
وی این تندیس ها را دارای ارزش و اعتباری ویژه عنوان کرد و افزود: این تندیس ها به خاطر نوع طراحی شان از زیبایی و جلوه ی منحصربه فردی برخوردارند که بر اساس آنچه اذعان می شود این آثار از جمله دست ساخته های مشهدی اسماعیل است که سالها در زیرزمین سینما آریانا نگهداری می شده و پس از مدتی توسط یکی از چهره های هنری شیراز به تالار حافظ انتقال می یابد.
رئیس اداره فرهنگی و اجتماعی میراث فرهنگی فارس به چند دلیل این آثار را معاصر دانست و یادآور شد: آثاری جنبه تاریخی از سوی میراث فرهنگی دارد که دست کم یکصد سال یا بیشتر از عمرشان گذشته باشد، از این رو چون احتمال می رود این تندیس های فلزی به دوره ی پهلوی دوم تعلق داشته باشند، نیاز است این آثار در موزه ای که به هنرهای معاصر اختصاص دارد نگهداری شود.
وی بر لزوم ایجاد موزه هنرهای معاصر در شیراز تاکید کرد و گفت: موزه های کنونی شیراز در شأن خود نیز قرار ندارند چه رسد به اینکه آثاری این چنینی را در خود جای دهند.
این مقام میراث فارس با بیان اینکه مسئول مستقیم حفظ و نگهداری آثار هنری متعلق به «مشهدی اسماعیل » نهاد متولی مجموعه فرهنگی و هنری حافظ شیراز است، تاکید کرد: در صورت آسیب دیدگی یا سرقت این آثار چنانچه در حیطه مسئولیت های سازمان میراث فرهنگی می گنجید ما می توانستیم مدعی نحوه نگهداری این آثار فرهنگی شویم.
از سینما آریانا تا موزه های ایتالیا
در همین رابطه نخستین کسی که دست ساخته های "مشهدی اسماعیل" را برای نخستین بار از گوشه زیرزمین سینمای متروک "آریانا" به تالار حافظ آورد، گفت: این مجسمه ها از جمله آثاری است که نمونه آن در ایتالیا هم نگهداری می شود.
محمدکاظم روزی طلب که روزگاری با شناختی که از شاهرخ گلستان،مالک سینما آریانای سابق داشته این مجسمه ها را از سینمای متعلق به این فرد نجات داده، اظهار کرد: زمانی که مسئولیت تالار حافظ به من سپرده شد، برای این مجسمه ها ویترین طراحی شد، اما هیچگاه این محفظه ها مورد استفاده قرار نگرفت چون متاسفانه شناختی از این هنرمند خودآموخته در میان نبوده است.
گرچه همینکه این تندیس های ارزشمند پس از سال ها دوری از نگاه هنردوستان از گوشه دنج سینمای متروک آریانا سر بر آورده و در نبود مکانی در خور شأن این آثار به تالار حافظ راه یافته اند خود فرصت گرانبهایی است، اما این موضوع نشان از این دارد هنوز آثاری در اندازه های این دست ساخته ها با فراموش شدن موضوع راه اندازی موزه هنرهای معاصر در شیراز مورد غفلت قرار گرفته اند و هرگاه ممکن است دست سوء استفاده گران از آثار هنری به سوی این هنرها دراز شود.
تالار حافظ نیازمند ابزار امنیتی ویژه آثار هنری است
از سویی یک کارشناس و مدرس هنرهای تجسمی در شیراز به خبرنگار مهر، گفت: مجسمه های برنجی اصولا برای فضاهایی ساخته می شوند که خیلی شرایط نگهداری مناسبی ندارند، یعنی دارای شرایط خاصی برای نگهداری مجسمه های برنجی و مفرغی نداریم. چون خیلی از این مجسمه ها برای فضاهای باز ساخته می شوند، لذا همواره در معرض باران و آفتاب حضور دارند که تغییرات دمایی نیز وجود دارد.
حسین قاسم خانی با اشاره به مقاومت جنس این گونه تندیس ها و پیکره های فلزی، اشاره کرد: اما وقتی که این موضوع جنبه هنری یافته و ارزش تاریخی پیدا می کند چون از سویی سازنده این اثر هم برای ما مهم است، به هرشکل در موزه ها و چنین جاهایی شرایطی می طلبد که در آثار هنری بویژه در مجسمه هایی با ابعاد کوچک که آسیب پذیرتر هستند باید از دسترس مردم دور باشد.
مرد نیلبک زن
وی افزون بر تامین امنیت چنین آثاری با اشاره به نحوه نگهداری آثار هنری در اماکن فرهنگی نمونه دست ساخته های "هنری مور" را مورد تاکید قرار داد و افزود: بخشی از این آثار چون در فضای باز هم نگهداری می شود به شیوه ای نیست که به راحتی بتوان آن را دستکاری کرد، از این رو با شرایطی که در نظر گرفته شده دور از دسترس مخاطب قرار گرفته اند.
قاسم خانی استفاده از ابزار امنیتی مانند لیزر را در نگهداری آثار هنری لازم دانست و گفت: به این وسیله می شود فاصله بیننده را با اثر مشخص کرد و محدوده ای امنیتی برای آن ساخت یا اینکه با باند یا نواری به دور این آثار هنری و دوربین های مداربسته از آسیب به این نمونه کارها جلوگیری کرد.
وی درباره مجسمه های به جا مانده از مشهدی اسماعیل در تالار حافظ شیراز، عنوان کرد: مهمترین موضوعی که این آثار را دچار گزند می کند، امنیت است که در این مکان به صورت مطلوب رعایت نشده بویژه مواقعی که این تالار شلوغ است اصلا مشخص نیست که اگر یک وقت هم مورد سرقت قرار بگیرد مسئولان تالار متوجه این موضوع بشوند.
این مدرس حجم و مجسمه سازی بر لزوم مجهز شدن آثار قرار گرفته در تالار حافظ به دوربین و حفاظ امنیتی تاکید کرد و گفت: بهتر است که پیش از هر موردی تدبیری برای امنیت این مجسمه ها اندیشیده شود تا این آثار که متعلق به هنرمند سرشناسی است و دارای ارزش مادی و معنوی است به صورت بهتر و ارزشمندتری نگهداری شود.
به گزارش مهر، توکل اسماعیلی معروف به مشهدی اسماعیل در سال 1302 ، در قزوين متولد شد. وي از 25 سالگي با مستخدمي در كارگاه مجسمه سازي دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران توانست تجربه هاي مفيدي بياندوزد و در مدت كوتاهي مهارت لازم را كسب کرد.
اندوخته هاي تجربي توكل اسماعيلي در زمينه پيكره سازي تا بدآنجا رسيد كه بدون گواهينامه رسمي دانشگاهي به تعليم دانشجويان در دانشگاه تهران مشغول شد. او از نخستين هنرمنداني است كه آهن را در مجسمه سازي جانشين گل رس و سنگ کرد. او که حتی سواد خواندن و نوشتن نداشت در کارهایش از قواعد هنری تبعیت نکرده ولی در آنها نوعی سادگی و زیبایی وجود دارد که مشابه آن در کارهای دیگر کمتر دیده شده اند.
تنديس هاي ساخت اسماعيلي در پارك هاي بزرگ تهران ديده مي شوند.مجسمه رستم و دیو سفید او در ورزشگاه آزادی تهران نصب شده است. اين هنرمند سرانجام در روز هشتم آبان ماه سال 1373 در تهران درگذشت.
نظر شما