واقعه مسجد اعظم ارومیه اولین درگیری مسلحانه با پهلوی/ تیر خلاص بر سلطنت شاهنشاهی در ایران

به گزارش خبرنگار مهر، واقعه مسجد اعظم ارومیه در دوم بهمن سال 57 نه تنها یک درگیری خیابانی چند ساعته که نقطه عطفی است در تاریخ ایران که اگر به دقت موشکافی و تحلیل و بررسی شود معلوم می شود که سهم به سزایی در بیداری و تسریع روند به سرانجام رسیدن انقلاب اسلامی  داشته است.

رشد اعتراضات مردمی به رژیم ستم شاهی در اقصی نقاط کشور در سال 57 در حالیکه از طریق تظاهرات مردمی در خیابانهای شهرهای مختلف در حال پیگیری بود، ارومیه به عنوان شهر پیشگام در تاریخ انقلاب، اولین تجربه جنگ مسلحانه را در دوم بهمن ماه 57 پشت سر گذاشت.

در روزهای تداوم نهضت بزرگ انقلاب اسلامی، جرقه اولین مبارزه مسلحانه در ارومیه کلید خورد که در شکل گیری و هدایت آن حجت الاسلام غلامرضا حسنی امام جمعه ارومیه بیشترین نقش را داشت.

ارومیه شهری بود که نخستین بار جرقه نهضت  و قیام مسلحانه بر علیه رژیم پهلوی را به رهبری حجت الاسلام غلامرضا حسنی امام جمعه ارومیه زد ولی متاسفانه تاکنون در این خصوص کم سخن به میان رفته و یا بهتر بیان شود گرد غفلت و فراموشی این حادثه مهم و تاثیرگذار انقلاب اسلامی می رود که از خاطره ها بزداید.

تاریخ کشور به خصوص انقلاب اسلامی گواه بسیاری بر دلیرمردی و ایستادگی و گذشت و پایداری ملت شهید پرور آذربایجان غربی به خصوص ارومیه را در دل دارد، نقشی که مردم این دیار در روزهای مبارزه علیه رژی ستم شاهی و به بار نشاندن درخت تنومند انقلاب اسلامی برعهده دارد شاید به کرات بیان نشده اما هیچ گاه از حافظه تاریخی کشور زوده نخواهد شد.

حماسه دوم بهمن سال 57 به عنوان نماد مبارزات مردم آذربایجان غربی و اولین جنگ مسلحانه بر علیه رژیم پهلوی برگ زرینی از تاریخ قطور انقلاب اسلامی است که بازخوانی و زدودن زنگار فراموشی از آن می تواند باردیگر گواهی برغیرت و آزادخواهی یه ملت باشد.

حماسه باشکوه این مردم در دوم بهمن 57، تقدیم 12 هزار شهید در هشت سال دفاع مقدس، حراست و صیانت از مرزهای ایران اسلامی چه در سالهای دور و چه در حال حاضر نشان می دهد این خطه دین خود را به خوبی به انقلاب، امام راحل، رهبر عظیم الشان و ایران اسلامی ادا کرده است و وقت آن است که زنگار غفلت از این حماسه آفرینی ها از چهره پرصلابت آن زوده شود.

روایت یک واقعه تاریخی به دلیل عدم وجود اسناد و مدارک آن گاهی شاید سخت به نظر آید اما سرمدار و رهبر حرکت و نهضت تاریخی مردم ارومیه در دوم بهمن سال 57 در حال حاضر در قید حیات بوده و می تواند تمام آن را جزبه جز بازخوانی کند.

دوم بهمن 1357 یک روز تاریخی برای مردم ارومیه و همه ایران بود روزیکه خالق اصلی حماسه اش سالها پیش در کتاب خاطراتی که از او تالیف کرده از زبانش بیان کرده است.

حماسه دوم بهمن ارومیه را از زبان حجت الاسلام غلامرضا حسنی و از کتاب خاطراتش که گردآوری شده توسط عبدالرحیم اباذری است بازخوانی کنیم:

روایت و بازخوانی حماسه دوم بهمن سال 57 در ارومیه

نماینده ولی فقیه در آذربایجان غربی و امام جمعه ارومیه رهبر نهضت دوم بهمن سال 57 در گوشه هایی از خاطرات اش می گوید: بعد از ظهر همان روز به شهر ارومیه بازگشتیم و برخی دوستان گفتند شما باید در جایی مخفی بشوید، گفتم نخیر، دیگر وقت این حرف و حدیث ها گذشته است، عقب نشینی و فرار دیشب کافی می باشد، ما باید از امروز جنگ مسلحانه را آغاز کرده و از نیروهای خود دعوت به عمل آوریم در مسجد اعظم اجتماع کنند و هرکس از مردم که اسلحه دارد به اینجا بیاورید و به ما ملحق شود،ما باید مسجد و اطراف آن را سنگربندی نماییم و به این ترتیب در برابر کماندوهای تا بن دندان مسلح شاه مقاومت نشان بدهیم.

در عرض چند ساعت تمام پیشنهادهای من تحقق یافت. اقشار مختلف مردم بسیج شدند، با وانت بار و خودروهای شخصی، شن و ماسه و گونی و آجر آوردند، پشت بام و اطراف مسجد را با گونی های پر از شن سنگربندی کردیم. در خیابانهای اطراف که منتهی به مسجد می شدند درختان و چوبهای بزرگ و سنگینی ریختیم تا به خیال خودمان مانع از حرکت و پیشروی تانکها به سوی مسجد شویم و راهها را به روی نیروهای مسلح شاه ببندیم.

وی ادامه می دهد: روبه روی مسجد هتل چهار- پنج طبقه ای قرار داشت. صاحب آن مردی ثروتمند از اهالی تبریز بود که آدم بدی نبود، نمازخوان،ظاهرالصلاح و مقلد آیت الله شریعتمداری هم بود.از او خواستم پشت بام هتل را در اختیار ما قرار دهد تا ما آنجا را هم سنگربندی کنیم، چون موقعیت بسیار مناسبی داشت. او ترسید و اجازه نداد. البته آنوقت جای ترس هم بود،نباید وی را ملامت نمود. حتی پیغام و پیشنهاد پول دادم باز هم نپذیرفت. در سمت دیگر مسجد اعظم بانکی قرار داشت،بچه ها بعد از غروب از پشت بام بالا رفتند و در بالای بام بانک هم یک سنگر با یک تیرانداز مستقر کردند. با اینکه از یک سمت بانک به دو طرف خیابان پهلوی(امام فعلی) و از طرف دیگر آن به خیابان عسگرآبادی،کاملا تسلط داشتیم، ولی موقعیت هتل بهتر از بانک بود، ولی چه می توانستیم بکنیم؟

در بخش دیگری از خاطرات امام جمعه ارومیه آمده است: هرچه امکانات و تجهیزات بود در جهت استحکام پایگاه نظامی مسجد اعظم به کار گرفتیم به تعداد 40-50 نفر افراد مسلح و با حضور انبوه مردم آماده ی نبرد شدیم. ناگهان صدای غرش تانکها از دور به گوش رسید، به دستور من افراد مسلح در پشت سنگرهای خود قرار گرفتند. تانکها درختان و سایر موانع را شکستند و نزدیک محوطه شدند. شش تانک بود با تعداد زیادی نیروهای پیاده نظام ارتش که آنها را اسکورت می کردند.

اصابت گلوله به گنبد مسجد اعظم ارومیه

من در پشت بام کنار گنبد قرار گرفته بودم در حالیکه یک کلاشینکف در دستم بود می خواستم ببینم عکس العمل تانکها چه خواهد شد. در همین فکر بودم که ناگهان تانک اولی که در جلو حرکت می کرد، یک توپ به سمت گنبد شلیک کرد،نمی دانم هدف اصلی همان گنبد بود یا می خواست مرا بزند که بدانجا خورد؟ گلوله توپ درست از یک متری بالای سرم عبور کرد و به گنبد اصابت نمود بعد از آنطرف گنبد خارج شد.

در این میان عده ای با لباس شخصی به عنوان «شاه دوست» در میان آنها ظاهر شدند و شعار «زنده باد شاه و .... » سر دادند. دوستانم از شدت خشم بدنشان می لرزید، اول خیال کردم از ترس اینطور شده اند اما خطاب به من گفتند: حاج آقا چرا دستور تیراندازی نمی دهید. گفتم نیازی به دستور نیست بزنید. سربازها که حرف مرا شنیدند فوری روی تانک و اطراف آنرا خالی کردند. ما تانک را به رگبار بستیم. از پایین چند نفر از دوستان بر روی تانک اولی کوکتل مولوتوف انداختند و تانک بلافاصله آتش گرفت.

لوله ی تانک که قبلا به طرف ما و مسجد بود بی اختیار چرخید و به سمت هتل قرار گرفت. تانک دومی از پشت رسید و ما را به رگبار مسلسل بست. من زمینگیر شدم. طرف راست من پسرم رشید بود و در میان ما فقط او یک تفنگ ژ-3 داشت، بقیه دوستان کلاش داشتند. طرف چپم نیز مرحوم حاج موسی بود. به این ها گفتم هردو به طور همزمان به روی تانک ها آتش بریزند و تیراندازی کنند.

در چند لحظه، اینها انصافا غوغا کردند، طوفان به پا نمودند. خدا رحمت کند حاج موسی آقازاده انسان بسیار شجاع، شریف و در عین حال فرد مطیعی بود . او شیفته و شیدای امام خمینی بود، و چون مرا سرباز امام خمینی می پنداشت ، از این جهت به من نیز علاقه مند شده بود و واقعا خودش را فدا می کرد. او گاهی مسئول تدارکات مردان مسلح می شد. وقتی غذا را می آورد تا سهم آخرین نفر از دوستان را نمی داد،هرگز دست به غذا نمی زد. در امثال این موارد نیز همیشه دوستان را بر خود مقدم می داشت و این خصوصیت برایم بسیار جالب بود.

مردم با تیراندازی و محاصره 6 تانک رژیم شاه را زمینگیر کردند

تانک سومی،چهارمی،پنجمی و ششمی آمدند و بین تقاطع خیابان پهلوی و عسگرآبادی(خیابان امام و بعثت امروزی) قرار گرفتند. ما پنج نفر در بام بودیم. من،رشید،حاج موسی،حاج محمد و یک نفر دیگر که اسمش را فراموش کرده ام. چند نفر دیگر هم در بام بانک بودند. بقیه مسلحین به همراه مردم از زمین و اطراف تانک ها را محاصره کردند و مرتب به طرفشان تیراندازی نمودند، بطوریکه زمینگیر شدند و مجبور به عقب نشینی گردیدند. البته اگر می خواستند بمانند و با ما بجنگند می توانستند چون آن ها امکانات و نیروی زیادی داشتند، ولی در اثر مقاومت شجاعانه ما و مردم، خداوند متعال رعب و وحشتی به دلشان انداخت و آن ها پا به فرار گذاشتند و به لشگر و پادگان ارومیه بازگشتند.

در این حماسه تاریخی دو نفر از مردم شهید و چندین نفر زخمی شدند. تعداد زیادی هم از سربازان و درجه داران رژیم کشته و زخمی گردیدند و یک تفنگ ژ-3 هم به غنیمت ما درآمد. با این تفنگ ما دارای دو اسلحه ژ-3 شدیم.

مردم برای اولین بار با چشم خود شکست و فرار تانک ها را دیدند، شور و غوغای عجیبی در شهر پیچید و واقعا مردم باورشان شد که می توانند با امکانات کم در برابر یک رژیم جهنمی و تا دندان مسلح بایستند. هرلحظه بر حضور و ازدحام حماسی مردم بیشتر می شد.

بعداز ظهر همان روز مراسم تشییع دو شهید عزیز برگزار می شد. قبلا به افراد مسلح گفتم در مراسم تشییع، به صورت نامرئی حاضر شوند و گوش به فرمان باشند تا اگر نیازی شد، اسلحه ها را بیرون بیاورند. پیکر شهدای انقلاب ارومیه را به سمت قبرستان باغ رضوان و در آنجا دفن کردیم. فرد دیگری هم از برادران مسیحی ما در همان ایام به درجه رفیع شهادت رسیده بود. به طور دقیق یادم نیست که همان روز یا چند روز بعد از این واقعه بود. بالاخره این شهید را هم چون می گفتند تازه مسلمان شده بود،آوردیم و در کنار این دو شهید دفن نمودیم. در واقع این سه شهید بزرگ،جزو اولین شهدای انقلاب اسلامی ارومیه به شمار می آیند. اعلی الله مقامهم الشریف.

هنگام دفن شهدا برای حاضران صحبت کردم. ضمن بیان ارزش و اهمیت مقام شهید و شهادت،به ادامه ی راه شهدا که همان ادامه ی انقلاب و ایثار و فداکاری بود،تاکید ورزیدم. در این هنگام مسلحین حاضر در مراسم، سلاح های خود را از زیر لباس هایشان بیرون آوردند و با یک حرکت هماهنگ و حماسی از اظهارات من حمایت نمودند. پس از ختم مراسم دفن،مردم که سراپا شور و احساسات شده بودند در جهت ادامه ی نهضت با شهدا میثاق بستند و با دادن شعارهای انقلابی به سمت خانه های خود بازگشتند.

حجت الاسلام حسنی: بهمن 57 نماد غیرت و آزادگی مردم ارومیه است

حجت الاسلام غلامرضا حسنی با تجلیل از رشادت های مردم آذربایجان غربی در انقلاب اسلامی می گوید: دوم بهمن سال 57  غیرت مردم ارومیه و وفاداری آنان نسبت به ولایت فقیه را به نمایش گذاشت.

وی می افزاید: در دوم بهمن سال 57 در بحبوحه شور انقلابی مردم رژیم طاغوت، اجتماع مردم در مسجد اعظم ارومیه را به توپ بست که در اثر آن گنبد این مسجد آسیب دید و گروهی از مردم نیز زخمی شدند.

وی ادامه می دهد: مردم ارومیه به تبعیت از امام راحل(ره) و به فرماندهی و هدایت آیات عظام مرندی، ملکوتی، بنی فضل و سایر علمای بزرگوار، بر علیه رژیم طاغوت دست به جنگ مسلحانه زده و بسیاری از نیروهای طاغوت را نابود کردند.

این روحانی مبارز نستوه می گوید: ما جنگ مسلحانه را بهترین راه برای بیرون کردن شاه از کشور می دانستیم و به همین خاطر یکپارچه مسیری را انتخاب کردیم که نتیجه بخش بود.

حماسه دوم بهمن ارومیه سند ظلم ستیزی مردم آذربایجان غربی است

حجت الاسلام حسنی یادآور شد: طاغوت مانع بزرگی در برابر ملت ایران بود و برای نابودی و بیرون راندن او از ایران تلاشی خستگی ناپذیر کردیم که کاملا ممتاز از نقاط دیگر کشور بود و این روز باید برای همیشه در دل تاریخ انقلاب اسلامی جاودانه بماند.

وی عنوان کرد: دراین روز تاریخی مردم ارومیه متحد و مسلح آماده مبارزه علیه طاغوت بودند که، نیروهای رژیم طاغوت مسجد اعظم را به گلوله بستند و گنبد این مسجد را تکه تکه کردند و مردم نیز به مبارزه با آنها پرداخته و آنان را از صحنه خارج کردند.

دارنده نشان درجه یک شجاعت ملی با بیان اینکه اگر نظام مقدس جمهوری اسلامی تهدید شود ما جنگ مسلحانه خواهیم کرد، دوم بهمن 57 را ثمره شجاعت و دلاورمردی مردم آذربایجان غربی دانسته و می گوید: این روز سند بزرگ ظلم ستیزی مردم آذربایجان غربی است و باید حفظ شود.

جنگ مسلحانه مردم ارومیه با رژیم طاغوت باید بازسازی شود

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی هم با تاکید بر بزرگداشت حماسه دوم بهمنو با بیان اینکه دوم بهمن 57 روزی کلیدی در تقویم تاریخی انقلاب اسلامی ایران و نقطه عطف در خیزش مردم آذربایجان غربی است می گوید: به منظور بزرگداشت حماسه سازی های مردم ارومیه در دوران انقلاب، صحنه جنگ مسلحانه مردم ارومیه به رهبری روحانیت بخصوص امام جمعه ارومیه بر علیه نیروهای رژیم طاغوت در دوم بهمن سال 57، باید بازسازی شود.

حجت الاسلام محمد باقر کریمی با بیان اینکه ا در دوم بهمن سال 57 نیروهای مسلح رژیم طاغوت به اجتماع با شکوه مردم ارومیه که در مسجد اعظم گرد آمده بودند حمله کرد که با مقاومت مسلحانه امام جمعه نستوه و مردم انقلابی ارومیه روبرو شدند، اضافه می کند: نیروهای رژیم طاغوت در روی درماندگی مسجد اعظم را به توپ بستند که در اثر آن گنبد مسجد آسیب دید و تعداد از تظاهر کنندگان مجروح شدند.

وی با بیان اینکه وقتی نیروهای مسلح توان مقابله با مردان مسلح کمین کرده در مسجد اعظم را در خود ندیدند صحنه را برای انقلابیون ارومیه خالی کردند می گوید: این رویدادها به صورت یک مانور در سطح خیابان های امام (ره)، بعثت و اطراف مسجد اعظم برگزار خواهد شد.

امام خمینی (ره):همه باید مثل آقای حسنی مسلح شویم

جمله معروف امام راحل در خصوص امام جمعه ارومیه مهر تاییدی بر حماسه دوم بهمن 57 این دیار است، نقش و تاثیر این جنگ مسلحانه در تقویت حرکت انقلابی مردم ایران به حدی بود که حضرت امام خمینی (ره) فرمود: همه باید مثل آقای حسنی مسلح شویم.

نماد جنگ مسلحانه انقلاب و پیروزی اولین برخورد مسلحانه با عوامل رژیم طاغوت مسجد اعظم ارومیه است که در مرکزیت شهر قرار گرفته است.

در تاریخ مبارزات انقلابی مردم ارومیه برای ساقط کردن رژیم شاهنشاهی روزهای بزرگی چون خرداد 42، 19 دی قم، 29 بهمن تبریز، 17 شهریور تهران و 13 آبان و سایر ایام ثبت و ضبط است که دوم بهمن ارومیه نیز در زمره این روزهای تاریخی قرار دارد.

ابعاد حماسه تاریخی واقعه مسجد ارومیه باید تبیین شود

نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر، حماسه 2 بهمن 57 را روز پیروزی مستضعفین در مقابل مستکبران و روز احیای جایگاه اسلام و قرآن در جامعه دانست و گفت: بی توجهی مسئولان استان به گرامیداشت این روز بزرگ طی سالهای اخیر قابل قبول نیست.

نادر قاضی پور خواستار تبیین گسترده ابعاد مختلف این حماسه تاریخی و رشادتهای مردم ارومیه در مقابل رژیم طاغوت در آن شرایط زمانی و مکانی شد و افزود: مردم ارومیه در دوران مبارزه با رژیم پهلوی و 8 سال دفاع مقدس وفاداری خود را به نظام اسلامی ایران ثابت کرده و حماسه 2 بهمن یکی از نقاط عطف این رشادت ها و پایداری ها است.

وی با اشاره به موقعیت خاص جغرافیایی آذربایجان غربی، عنوان کرد: مردم این استان در راه دفاع از آرمانها و ارزشهای انقلابی که فرزندان زیادی را تقدیم کرده اند، هنوز جوانمردانه ایستادگی کرده و اجازه تجاوز به یک وجب از خاک کشور را به بیگانگان نمی دهند.

انتقاد از عدم بازشناسی و بازخوانی واقعه تاریخی دوم بهمن ارومیه

مدیرکل تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن انتقاد از عدم بازشناسی و بازخوانی حماسه تاریخی دوم بهمن مردم ارومیه در مبارزه با مزدوران مسلح رژیم شاه، گفت: هنوز پس از گذشت بیش از سه دهه از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی حماسه مسجد اعظم ارومیه، آنچنان که باید مورد توجه قرار گرفته است.

حجت الاسلام سید محمد فخری با بیان اینکه واقعه به توپ بستن گنبد مسجد اعظم از سوی سربازان رژیم منحوس پهلوی در سال 57 به عنوان اولین جنگ مسلحانه با نیروهای نظامی شاه حائز اهمیت است، ادامه داد: نقش روحانیت مبارز در شکل گیری حماسه های ضد استبدادی و حجت الاسلام و المسلمین حسنی به عنوان پیشگام حرکتهای انقلابی کفرستیزانه و رهبری مبارزات مردم در برابر رژیم پهلوی،‌ پر‌رنگ و تاثیرگذار است.

وی تمایلات آرمانی و دینمدارانه مبتنی بر استقرار حکومتی مردم را برخاسته از متن صریح آیات الهی در آن برهه تاریخی دانست و گفت: انقلاب اسلامی ایران به عنوان یکی از شگفت انگیزترین انقلاب های جهان بوده که بسیاری از معادلات و تحلیل های سیاسی، اجتماعی و بین المللی را بر هم ریخت و در صحنه های جهانی مطرح کرد.

حماسه دوم بهمن 57 مردم ارومیه باید ثبت ملی شود

وی تاکید کرد: باید این افتخار بزرگ در سطح ملی ثبت شود و سالگرد آن در سطح بسیار گسترده و به عنوان نقطه عطف مبارزات مردم آذربایجان غربی در مقابله با رژیم پهلوی در سینه تاریخ باقی بماند.

حجت الاسلام فخری با بیان این‌که دوم بهمن 57 در ارومیه گواه صادقی بررشادت‌ها و جانفشانی‌های مردم مومن و ولایتمدار شهر ارومیه و استان آذربایجان غربی است، گفت: مردم استان در همه حال ملتی صبور، ثابت قدم در مسیر نورانی و مبارک اسلام و انقلاب بوده و هستند.

آذربایجان غربی با تقدیم 12 هزار شهید و حضور داشتن در 31 سال دفاع مقدس دفاع مقدسی که هنوز ادامه دارد دربین استانهای کشور از موقعیت و تاریخ درخشانی برخوردار است و ثبت ملی حماسه دوم بهمن 57 این دیار در تقویم ایران اسلامی می تواند گام کوچکی در جهت بزرگداشت این رشادتها باشد.

....................................

گزارش از الناز ملک زاده