"باد در باغ نظر" روایتی از شیرازدر روزگار کریم خان/ نهضت مستندسازی تلویزیون متوقف شد

به گزارش خبرنگار مهر، مستند زندیه  مجموعه سه قسمتی بود که به سفارش سیمای استانها در شبکه فارس تهیه شد. این مستند که کاری از فیلمسازی خوش ذوق به نام پویان کاظمی است گرچه با نامهربانی ها کمتر مورد توجه مدیران رسانه ملی قرار گرفت، اما پایه گذار مستند دیگری شد که اینک در بخش مسابقه فیلمهای مستند جشنواره بین المللی فیلم فجر قرار گرفت تا بار دیگر این موضوع مطرح شود که چرا مستند به عنوان پایه گذار سینمای جهان اینگونه مورد بی مهری قرار می گیرد. مستند "باد در باغ نظر" در سی و دومین جشنواره بین المللی فیلم فجر به رقابت با دیگر آثار مستند بخش مسابقه می پردازد.

این فیلمساز جوان در گفتگو با خبرنگار مهر، عنوان  کرد: مستند زندیه  مجموعه سه قسمتی بود که به سفارش سیمای استان ها در شبکه فارس تهیه شد. با توجه به بازخوردهای خوبی که این مستند از اهل فرنگ گرفت تصمیم بر این گرفته شد که مجموعه مذکور را به یک کار تک قسمتی تبدیل کنیم که طبیعتا برای حضور در جشنواره ها در نظر گرفته شد.

وی ادامه داد: به همین منظور  تمام ساختار قبلی  باید به هم ریخته می شد یعنی باید یک فرم روایی تازه مناسب برای یک فیلم بلند مستند در نظر گرفته می شد و این کار با پشت هم چیدن سه قسمت یا خلاصه کردن صرف اتفاق نمی افتاد پس از نو شروع به نوشتن طرح روایی شد بر اساس آنچه که موجود بود که در این حین برای اینکه محوریت کار مشخصا بر کریم خان در نظر گرفته شده بود به حذف بخشی از سکانسها اقدام کردیم  که در نهایت کاری با زمان 62 دقیقه شد. یعنی 62 دقیقه کوتاه تر از زمان نسخه سه قسمتی آن. چون به نظرم نگه داشتن مخاطب در کارهای مستند بسیار سخت تر از یک کار داستانی است به همین جهت باید در زمان بندی و ریتم کار بسیار دقت کرد.

روایتی چند لایه اما واحد از شیراز روزگاران رفته

کارگردان مستند باد در باغ نظر با اشاره به اینکه ساخت این مستند حدود دو سال زمان برده، درباره  نیازهای ساخت آثار مستند بازسازی، گفت: سینمای مستند وقتی به تاریخ می پردازد مانند سینمای داستانی در مستند گونه ترین شکلش دیگر گزارش صرف تاریخ نیست بلکه در سینمای مستند به تعبیری از تاریخ میرسیم. به همین جهت است که بازسازی ها در سینمای مستند تاریخی به صورت تمثیلی نه الزاما به صورت واقعه نگارانه در آن شکل سینمای داستانی است.

وی بیان کرد: در فیلم باد در باغ نظر با استفاده از شیوه های مختلف روایی، مثل بازسازی ، سعی بر این شد که به روایتی چند لایه اما واحد از شیراز روزگاران رفته با محوریت وکیل الرعایا (کریم خان زند ) برسیم . اگر از من پرسیده شود که موضوع اصلی فیلم چیست ؟ جواب خواهم داد یک تابلوی نقاشی، همه چیز برای من از تنها تابلوی معتبر باقیمانده از کریمخان و اطرافیانش  اثر آقا صادق، نقاش همان  دوره( زندیه) شروع شد که تمام تلاش من و همکارانم برای رسیدن به بیان سینمایی از آن تابلوی  شام آخر گونه بود .

نهضت مستندسازی تلویزیون به کارش ادامه نداد

کاظمی که این مستند را در قالب طرحی با عنوان "نهضت مستندسازی" ساخته درباره چگونگی ساخت آن، ابراز کرد: تمام سرمایه ای که به این کار اختصاص داده شد بسیار کمتر از کفِ بودجه یک «تله فیلم» است که معمولا این تله فیلم ها یک بار مصرف هم نیستند. اغلبشان انگار برای پر کردن کنداکتور پخش تلویزیون ساخته شده اند. با توجه به حجم کار و کیفیت تولید و عوامل کار بسیار به سختی توانستم این کار را به پایان برسانم. طی این دو سال حتی دیناری دستمزد عاید من نشد  و آن قدر بودجه برای این کار کم بود که من ترجیح دادم هر مقدار دستمزد که برای خودم در نظر بگیرم صرف کار کنم.

وی بیان کرد: سال 89  تلویزیون را می توان سال نهضت مستند سازی اعلام کرد به همین جهت یکی از معاونت های سیما به نام سیمای استانها اقدام به تولید مجموعه ای مستند با موضوعات بومی خاصه همان منطقه در سراسر ایران کرد که اقدام بسیار خوبی بود اما بنا به هزار و یک  دلیل به کارش ادامه نداد این کار هم به خاطر نوع موضوع و وابستگی تاریخی در شبکه فارس تهیه شد.

برخی مستندسازان نگاه استعماری به سرزمین خود دارند

کاظمی که برای فیلم کوتاه "قهوه ات را بخور" نیز مورد ستایش منتقدان قرار گرفت درباره اینکه چرا مستندهای تاریخی کمتر از سوی مستندسازان ایرانی مورد توجه قرار می گیرد، پاسخ داد: برای اینکه کار بسیار سختی است، چراکه یک شبه نمی توان به ایده ساخت آن رسید مانند اکثر فیلمسازان مستندی که می بینید برای پیدا کردن سوژه به فلان منطقه سفر می کنند و امکانات انقلاب دیجیتالی خوش رنگ و لعاب را هم زیر بغل می زنند تا 20 ساعت بلکه 40 ساعت راش بگیرند. بالاخره از 40 ساعت راش 30 دقیقه فیلم در می آید. در حقیقت بخشی از موفقیتی هم که این فیلمها در فستیوال های داخلی و خارجی دارند مدیون نگاه استعماری است که به سرزمین خود دارند.

وی اضافه کرد: من در چندین جشنواره خارجی حضور داشتم  و دیده ام که فرنگی ها چطور با حیرت به این نوع فیلم ها نگاه می کنند که عجب مگر در قرن بیست و یکم هنوز همچین انسانهایی  وجود دارند. البته من هیچ مشکلی با این نوع فیلمها ندارم، چراکه درمیان اینها آثاری نیز بسیار دیدنی اند، اما من علاقه به فرم و ساختار دارم. رنگ و نور فیلم برایم بی نهایت اهمیت دارد، ساختار بصری کار برای من دغدعه است و از هیچ  چیز سرسری نمیگذرم. از این رو برای کار تاریخی هم که برای هر سانتی متر فیلم باید مرجع داشته باشی این امر خود مستلزم تحقیق فراوان است. من که شک دارم کسان زیادی باشند که حوصله حتی تورق کتابهای مربوط به تاریخ صد البته نه از نوع زنده یاد ذبیح الله منصوری، نویسنده و مترجم بلکه کتابهای آکادمیک و قابل ارجاع داشته باشند. کافی است جایی در اثر حرف نادرستی بزنید تا اساتید تاریخ به سراغت بیایند و حسابت را کف دستت بگذارند.

کارگردان مستند "باد در باغ نظر" قرار گرفتن در میان آثار رقابتی جشنواره فیلم فجر را وظیفه ای سنگین دانست که پس از این بر دوش فیلمساز می گذارد. از این رو وی، گفت: به هر حال الان با دقتی بیشتری کارها رصد خواهد شد و نوعی توقع به وجود خواهد آمد،اما من کار خود را انجام خواهم داد چراکه سخت گیرترین  منتقد در مورد کار خودم هستم. اما قطعا توقع خودم هم از کار بعدی ام بالاتر خواهد بود. بالاخره تجربه سنگین و سختی را در خیلی از عرصه در این کار را داشته ام و باید دستاوردی در جهت فیلم سازی من داشته باشد.

مستندسازی با این بودجه ها معجزه است

تهیه کننده باد در باغ نظر، مشکلات ساخت مستند را کم ندانست و گفت: بزرگترین مشکل این مستند به ثمر رساندن این فیلم با بودجه ای بود که اصلا نشدنی است. مشکل اصلی این بود که از روز اول سطح دیگری از کار را در تهران از من می خواستند و من به دنبال چیزی فراتر از خواسته آنها بودم. در این حالت باید به آب و آتش می زدم تا با توجه به بودجه کم، کار به آن چیزی که می خواستم برسم. در نهایت تقریبا به آن چیزی که  نظرم بود رسیدم، اما واقعا چیزی شبیه معجزه اتفاق افتاد. البته به هیچکس توصیه نمی کنم به امید معجزه فیلم بسازند. چراکه فیلم ساختن کار دقیق و حساب شده ای است و حل کردن مسایل مالی بسیار امر پیچیده و سختی است که نباید سرسری گرفته شود چون به راحتی می تواند موجب بی اعتبار شدن هنرمند شود.

باد در باغ نظر مستندی درباره از جمله ناشناخته های تاریخ فارس، دوران مهم اما محجوب زندیه است که کریم خانزند، به عنوان مهمترین احیاگر شیراز پیش از دوره تجدد شناخته می شود. کارگردان در این فیلم محملی برای رسیدن به روایتی از شیراز روزگاران گذشته ، که دیگر نیست را مورد توجه قرار داده است.

این مستند که پژوهش آن را پویان کاظمی برعهده داشته و با همراهی محمدرضا اصلانی، مستندساز برجسته کشور نوشته با حضورفرخ نعمتی  و با صدای  پرویش نظریه و مهدی فقیه در شبکه فارس به سفارش سیمای استانها تهیه شده است و دیگر عوامل ساخت آن علیرضا فالیزی آزاد(مدیر تولید)، مجید هاشم پور(صدابردار)، بابک شکیبا(صدا گذاری و ترکیب صدا)، سید جلال موسوی(گریم)، ملک جهان خزایی(طراح صحنه و لباس)، آرش زاهدی اصل(تدوین) وعلی لقمانی(مدیر تصویر برداری) هستند.