احتمال تحریف وعده روحانی به خوزستانی ها/ انتقال آب به نام شرب و به کام کشاورزی

به گزارش خبرنگار مهر، «15 سال حرف علمی زدیم اما کسی جواب نداد. اکنون کار به مسائل اجتماعی رسیده و مردم حساس شده اند». این هشدار را دکتر قمشی استاد دانشگاه بعد از اعتراضات مردمی نسبت به طرح انتقال آب کارون، در جلسه شورای حفاظت کارون و در حضور رئیس سازمان محیط زیست مطرح کرد. سه ماه پیش. «معصومه ابتکار» نیز حساسیت موضوع را دریافت و موضع خود را با صراحت اعلام کرد: «با هر طرحی که به حیات رودخانه کارون صدمه بزند، مخالفم». یک ماه پیش نیز رئیس جمهور به مردم خوزستان همین وعده را داد. حالا اما استاندار اصفهان (که سال ها معاون وزیر نیرو بوده) مدعی است طرح انتقال آب کارون به این استان در شورای عالی آب تصویب شده است. او گفته طرح «بهشت آباد» به طرح «تامین آب شرب اصفهان» تغییر نام یافته است.

رویای 10 ساله

ایده اجرای تازه ترین و بزرگترین طرح انتقال آب از سرشاخه های رودخانه کارون موسوم به «بهشت آباد» اگر چه از اوایل دهه 80 طرح شد، اما در سال های اخیر با افزایش مصارف کشاورزی و صنعت در استانهای مرکزی کشور با شدت بیشتری از سوی نمایندگان و مدیران آنها پیگیری می شود.

پایه گذار طرح انتقال آب کارون به اصفهان که حالا جامه استاندار به تن کرده، این رویای خود را از زمان معاونت وزارت نیرو تاکنون دنبال کرده است. او با یک طرح 9 ماده ای تحت عنوان «مصوبه قانونی طرح جامع احیای حوزه آبریز زاینده رود» به شورای عالی آب رفت و تصویب آن را درخواست کرد. لابه لای مواد طرح پیشنهادی اما هدف اصلی طرح و احداث تونل های «بهشت آباد» و «گلاب» یا همان انتقال آب کارون به اصفهان گنجانده شده بود؛ این بار به بهانه تامین آب شرب. طرح غیرتخصصی «بهشت آباد» دومین بار است که به شورای عالی آب می رود. این شورا در دوره هشت ساله ریاست جمهوری احمدی نژاد فقط یک بار، آن هم در آستانه استیضاح «نامجو» وزیر نیروی سابق، در سال 89 تشکیل جلسه داد تا زیر فشارهای نمایندگان اصفهان در مجلس، به اجرای طرح «بهشت آباد» رأی دهد. در حالی که مرکز پژوهش های مجلس، سازمان محیط زیست و سازمان مدیریت منابع آب ایران با این طرح مخالف بودند.

هیچ طرح تحمیلی نمی پذیریم

معاون عمرانی استاندار خوزستان اما تصویب طرح انتقال آب کارون در شورای عالی آب را تکذیب می کند و می گوید: فقط دو موضوع اساسی در شورای عالی آب به تصویب رسید. عملیات اجرایی «تونل گلاب دو» که با استفاده از اعتبارات اصفهان در حال اجرا بود، متوقف شود. همچنین با توجه به آمار موثقی که از وضعیت رودخانه کارون ارائه کردیم، برداشت از سرشاخه های این رودخانه برای مصارف صنعت و کشاورزی به طور کلی منتفی شد.

احمد سیاحی تاکید می کند: برداشت آب برای شرب را نیز هنوز نپذیرفته ایم و قرار است تا دو ماه آینده بررسی لازم صورت گیرد. به این معنی که اصفهان ابتدا باید مدیریت مصرف، روش های نوین کشاورزی، استفاده بهینه از منابع آب سطحی و زیرزمینی، اصلاح و بازسازی شبکه ها، استفاده از تجهیزات کاهنده مصرف و تعدیل سرانه مصرف را انجام دهد.

وی با تاکید بر اینکه هیچگونه طرح تحمیلی را نمی پذیریم، اظهار می کند: طرح 9 ماده ای مورد بحث، هنوز در حد پیش نویس است. ما اجازه نمی دهیم به بهانه آب شرب برداشت های دیگری از کارون صورت گیرد. در این رابطه با استان چهارمحال و بختیاری «کارگروه نظارت بر طرح انتقال آب» تشکیل داده ایم، تا همه امور با اتحاد و هماهنگی انجام شود.

رئیس انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان نیز با انتقاد از طرح موسوم به «احیای حوزه آبریز زاینده رود»، می گوید: این طرح اگر چه ظاهری زیبا و علمی دارد، اما محتوای اصلی آن بسیار غیرتخصصی و مخرب است. اهداف اصلی طرح به قوت خود باقیست، فقط آمده اند ظاهرش را آراسته و بزک کرده اند. مثل این است که یک شیء خطرناک را در زرورق پنهان کرده باشند.

حمیدرضا خدابخشی توضیح می دهد: در این طرح چند مبحث مطرح شده است که کاملا علمی و برای مدیریت یک حوزه آبی به طور کلی ضروری هستند. البته با وجود بندهایی که باز هم مساله انتقال آب کارون به اصفهان را پیش کشیده از مباحث علمی عدول کرده و از درجه اعتبار ساقط شده است. واقعیت این است که اصفهان به آب شرب نیاز ندارد و همین امر باعث می شود که کل مصوبه زیر سئوال برود و تمام بندهایش فاقد ارزش شوند.

وی تصریح می کند: برخلاف انکار مدیران اصفهانی، طرح بهشت آباد برای انتقال یک میلیارد و 100 میلیون مترمکعب از آب کارون برنامه ریزی شده و تامین آب شرب فقط یک بهانه است. با کمی محاسبه می توان فهمید حجم این طرح بسیار بیش از نیاز شرب استان اصفهان است. نیاز اصفهان برای شرب 365 میلیون مترمکعب است که در بدترین شرایط خشکسالی هم این آب را از محل طرح های انتقال آب که در گذشته اجرا شده بود به دست آورده است. به طوری که بیش از یک میلیارد مترمکعب آب از تونل های انتقال آب طرح های چشمه لنگان، خدنگستان و کوهرنگ به زاینده رود منتقل می شود. اکنون علاوه بر شرب و صنعت، اصفهان در شرایط طبیعی بیش از یک میلیارد مترمکعب فقط برای مصارف کشاورزی، آب برداشت می کند.

خدابخشی با بیان اینکه طرح بهشت آباد به هیچ عنوان توجیه اقتصادی ندارد، می گوید: هزینه احداث طرح به نرخ سال 87 حدود چهار هزار میلیارد تومان برآورد شده که با تورم کنونی حدود سه و نیم برابر می شود. عدم نفع تولید انرژی و کشاورزی در پایین دست هم بیش از یک هزار میلیارد تومان است. خسارت های بی شمار زیست محیطی را هم باید به آن اضافه کرد.

شفاف سازی کنید

زرگرپور استاندار اصفهان، همزمان خبر دیگری هم برای اصفهانی ها داشت: «تونل سوم کوهرنگ خوش یمن و خوش خبر است. صنایع بزرگ و صنایعی که آب برای آنها حیاتی است باید در اجرای طرح‌های انتقال آب مشارکت داشته باشند. دو طرح بزرگ انتقال آب مطرح است و این دو طرح باید با مشارکت صنایع انجام شود».

مهدی قمشی عضو هیات علمی دانشکده علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز در این باره تاکید می کند: شدیدا مخالف طرح انتقال آب کارون به هر نامی هستیم؛ زیرا آن را برخلاف منافع ملی می بینیم. هدف طرح بهشت آباد تامین آب کشاورزی اصفهان است و اصفهان به آب شرب نیاز ندارد.

وی می گوید: از زمانی که رئیس جمهور انتقال آب را فقط برای شرب بلامانع اعلام کرد، ابهاماتی وجود داشت که عده ای از این گفته سوءاستفاده کنند. وزارت نیرو نیز برای شفاف سازی اقدام نکرد که مشخص شود طرح های کوهرنگ 3 (که در آستانه بهره برداری است) و بهشت آباد چه سرنوشتی پیدا خواهند کرد. در نهایت آنچه پیش بینی می شد، اتفاق افتاد و آنهایی که دنبال اجرای طرح انتقال آب کارون بودند فقط نام پروژه را تغییر دادند.

مشاور استاندار خوزستان در امور آب با اشاره به اطلاعات موجود از منابع و مصارف آب اصفهان، اظهار می کند: استان اصفهان هیچ نیازی به انتقال آب شرب ندارد. به بیان دیگر مقدار آب شرب فعلی این استان آنقدر پرت (هدرروی) دارد که در صورت بهینه سازی مصرف با همین منابع آب موجود (صرفنظر از طرح در آستانه افتتاح کوهرنگ 3) تا 20 سال آینده هیچگونه کمبودی نخواهد داشت.

وی توضیح می دهد: جمعیت استان اصفهان در سال 87 (مبنای مطالعات طرح) چهار میلیون و 300 هزار نفر بوده است. بر اساس برآورد مشاور طرح در شرایط فعلی روزانه 310 لیتر به ازای هر نفر، آب در اختیار هست. در حالی که نیاز هر فرد در روز به طور متوسط 180 لیتر است. با این احتساب حتی اگر تا 10 سال آینده جمعیت به 5.5 میلیون نفر هم برسد این آب می تواند نیاز آن را تامین کند. به این ترتیب حتی اجرای طرح کوهرنگ 3 هم زیادی است. علاوه بر این مگر وزارت نیرو مشکل آب شرب در حوزه رودخانه کارون را حل کرده که می خواهد آب را منتقل کند؟

وی معتقد است: اصفهان باید به فکر جلوگیری از هدرروی آب در شبکه اش باشد بنابراین خوزستان یا هر استان دیگر نباید تاوان ندانم کاری استان دیگر را بدهد.

این محقق و استاد دانشگاه تاکید می کند: رئیس جمهور در قبال اظهارات خود در خوزستان مسئول است. به نظر می آید تحریف سخنان رئیس جمهور به نوعی بازی وزارت نیرو است. این وزارتخانه مکلف است که به متخصصان آب در خوزستان توضیح دهد و مردم و متخصصان را متقاعد کند؛ در غیر اینصورت مردم خوزستان حق دارند برای جلوگیری از انتقال آب کارون هر کاری انجام دهند.

برنج کاری یا آب شرب

نماینده مردم اهواز در مجلس نیز می گوید: اگر مردم اصفهان واقعا نیاز به آب شرب داشتند خوزستانی ها کمک می کردند، اما اصفهان به اندازه کافی آب شرب دارد و نیازی به انتقال آب نیست. آنها باید ثابت کنند که به آب شرب نیاز دارند. اصفهانی ها در این مصوبه فقط نام طرح را تغییر داده اند که این نوعی دور زدن قانون و مردم خوزستان است.

سید شریف حسینی می افزاید: قرار بر این بود که انتقال آب برای مصرف صنایع و کشاورزی متوقف و برای آب شرب هم بررسی شود. اما هنوز هیچ کار کارشناسی و هیچ موافقتی در این زمینه اتفاق نیفتاده است و ما به هیچ وجه رضایت نخواهیم داد آب با هر عنوانی از سرچشمه های کارون منتقل شود.

وی تصریح می کند: انتقال آب شرب بهانه ای است برای انتقال آب کشاورزی و صنعتی. زیرا استانی که به آب شرب نیاز دارد برنج نمی کارد. این در حالیست که آمار سال 92 نشان می دهد اصفهان در تولید برنج رتبه های بالای کشوری را دارد.

این عضو هیات رئیسه مجلس اظهار می کند: در اصفهان توان مدیریت منابع آب را ندارند و می خواهند هزینه اش را به دیگران تحمیل کنند. آقایان بروند مدیریت آب را اصلاح کنند.

وی با بیان اینکه ما محکم جلوی این قضیه ایستاده ایم و انتظار تجدید نظر در مصوبه داریم، می افزاید: انتظار خوزستان از سازمان حفاظت محیط زیست اجرای قوانین ملی و بین المللی است. بر اساس این قوانین در صورتی که حوزه مبداء به آب نیازمند و منطقه دچار بحرانی های زیست محیطی و اجتماعی شود، همچنین حوزه مقصد مدیریت مصرف نداشته باشد اجرای انتقال آب بین حوزه ای ممنوع است.

حسینی ادامه می دهد: وزارت نیرو هم دست از ارائه آمارهای کذب بردارد. آورد 21 میلیارد مترمکعبی که برای کارون اعلام می شود واقعیت ندارد و حدود دو برابر وضعیت کنونی رودخانه است.

آئینه عبرت

«اگر انتقاد و بیان اظهارنظرات آزاد بود امروز مشکلی به نام سد گتوند نداشتیم. گتوندی که می توانست مایه مباهات باشد امروز مایه نگرانی شده است» این را «حسن روحانی» در نشست با نخبگان خوزستان گفته بود. حالا اما علاوه بر مخالفت کارشناسان، مردم هم با تشکیل زنجیره انسانی اعتراض خود را اعلام کردند. با این حال آیا دولت «تدبیر و امید» برخلاف وعده اش، می خواهد از هشدارها نسبت به تبعات انتقال آب کارون چشم پوشی کند؟

----------------------------

گزارش از نادره وائلی زاده