به گزارش خبرنگار مهر، نام محمد غفاری معروف به کمال‌الملک نقاش ایرانی تا همیشه تاریخ در افق جهانی ماندگار است و اکنون سالیان سال است که یاد خاطره او به دلیل تاثیر بسزا و نقش بی بدیلی که در هنر تجسمی داشته در تقویم میراث جاودان ایرانی ها به ثبت رسیده است.
آشنایی با شاهکارها و خلاقیت های کمال الملک
آرامگاه این هنرمند شهیر در دیار فیروزه قرار دارد و اهالی این سرزمین از وجود چنین نقاش برجسته و استادی صاحب نام به خود می بالند و از دیگر سو همه ساله مسافران بسیاری در سفر به نیشابور از آرامگاه محمد غفاری بازدید می کنند تا از این طریق هر چه بیشتر با شاهکارها و خلاقیت های این هنرمند آشنا و مانوس شوند.
کمال الملک علیرغم اینکه وصیت کرده بود در باغ خودش واقع درحسین آباد دفن شود اما بنا به دلایلی در نیشابورمجاورمزارشیخ فرید الدین عطار نیشابوری به خاک سپرده شد.
طراح آرامگاه او هوشنگ سیحون است که در تاریخ 12 فروردین ۱۳۴۲ خورشیدی با حضور فرح پهلوی رونمایی شد.
اوج هنر معماری
یکی از اساتید معماری در زمینه نحوه معماری آرامگاه کمال الملک به مهر می گوید: اوج هنر معماری اسلامی را می توان در بنای آرامگاه کمال الملک مشاهده کرد زیرا طراحی این آرامگاه به گونه ای صورت گرفته که آرامش و اصالت هنر ایرانی را می توان در آن احساس کرد.
عباس معلمی عنوان می کند: معماری این بنا از جاذبه و روح هنر اسلامی برخوردار است و به جرات می توان گفت که طراح و سازنده این آرامگاه با اصول معماری آشنایی کامل داشته اند.
وی اظهار می کند: این بنا با اضلاع مربع در نما با یک قوس نیم دایره تشکیل شده است؛ حجم بنا هم از قوس‌هایی متقاطع که بر روی اقطار مربع زده شده‌اند پدید آمده که این قوسهای متقاطع، تاق‌های چهاربخش را در معماری سنتی ایران بسیار دیده شده‌اند را تداعی می‌کنند.
بهره گیری از کاشی معرق در آرامگاه کمال الملک
وی بیان می کند: در بنای یاد بود کمال الملک دو نوع قوس مشاهده می شود؛ شش قوس نیم دایره نما که نسبت دهانه به ارتفاع آنها ۱ به ۲/۱ است، چهار قوس متقاطع که بر روی اقطار دیده می‌شوند و در مجموع می توان اوج خلاقیت معماری را در بهره‌گیری از عناصر معماری سنتی ایران در آرامگاه کمال الملک مشاهده کرد.
به گفته وی تزیینات استفاده شده برای آرامگاه کمال الملک کاشی معرق است که نقوش آنها بسیار هنرمندانه بر روی سطوح منحنی نما بکار گرفته شده‌اند و به سمت خط تقارن قوس‌ها این نقوش کوچک و کوچک‌تر می‌شوند.
محمد ساداتی پور که یکی از هنرمندان به نام نقاشی است در رابطه با آثار و فعالیت های کمال الملک به خبرنگار مهر می گوید: کمال الملک از همان آغاز فعالیت هنری اش به سبک طبیعت گرایی اروپایی تمایل وافری داشت بنابراین تلاش کرد ساختمان‌ها، باغ‌ها و اشخاص را به تصویر بکشد. همچنین در موزه‌های اروپا، آثار استادان رنسانس و باروک این هنرمند را شیفته کرد البته او به لحاظ فرهنگی، ذهنی و سابقه هنری آمادگی رویارویی و احتمالاً بهره گیری از جنبش‌های دریافتگری (امپرسیونیسم) و پسا- دریافتگری را نداشت.
کمال الملک به هنر دانشگاهی سده نوزدهم وابسته شده بود
وی ادامه می دهد: محمد غفاری، هنگامی که به ایران بازگشت بیش از پیش به هنر دانشگاهی سده نوزدهم وابسته شده بود و زیبایی‌شناسی کلاسیسیسم رنسانس و سبک و اسلوب بغرنج هنرمندانی چون رامبراند را به درستی درک نکرد.
وی این هنرمند را چهره نگار و منظره نگار دانسته و می افزاید: او و در تک چهره‌هایی نظیر سید نصرالله تقوی قابلیت و مهارت خود را به حد کمال نمایان ساخت. کمال الملک با کوشش‌های خود در مقام نقاش و معلم، پاسخی متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی زمانه‌اش به تحول جامعه داد.
وی یادآور می شود: با فعالیت و اقدامات او تلفیق سنت‌های ایرانی و اروپایی به پایان رسید و سنت طبیعت گرایی اروپایی در قالب نوعی هنر آکادمیک تثبیت شد.
زندگینامه
محمد غفاری در یکی از خانواده‌های سرشناس در کاشان دیده به جهان گشود و پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در کاشان به تهران آمد و در دارالفنون در رشتهٔ نقاشی ادامه تحصیل داد. پس از گذشت سه سال تحصیل در دارالفنون، هنگامی که ناصر الدین شاه از این مدرسه بازدید می‌کرد، وی را به دربار فراخواند.
او با حضور در دربار، ابتدا لقب خان، سپس پیش خدمت مخصوص به وی اهدا شد و پس از چندی ناصرالدین شاه، تحت تاثیر آثار او قرار گرفت و سبب گردید تا ناصرالدین شاه خود به شاگردی وی در آید و او را در ابتدا به لقب نقاش‌باشی و سپس به لقب کمال الملک منصوب کند. در مدت حضور وی در دربار، او ۱۷۰ تابلو کشید که معروف‌ترین آنها تالار آینه می‌باشد و اولین تابلوییست که آن را "کمال‌الملک" امضا کرده‌است.
سفر به اروپا
پس از کشته شدن ناصر الدین شاه کمال الملک برای مطالعه به اروپا رفت. (۱۲۷۶ ش) مدتی بیش از سه سال را در فلورانس، رم و پاریس گذرانید؛ و در موزه‌ها به رونگاری از آثار استادانی چون رامبراند و تیسین پرداخت. در پاریس با فانتن لاتور آشنا شد. سفر اروپا تأثیری مثبت در اسلوب کار و حتی طرز دید او گذاشت. او به دستور مظفر الدین شاه به ایران بازگشت (۱۲۷۹ ش) و کار در دربار را ادامه داد، ولی عملاً نتوانست با خواست‌های شاه جدید کنار بیاید. به عراق رفت و چند سالی را در آنجا گذرانید. سال‌های (۱۲۸۱ تا ۱۲۸۳ش) پرده‌های زرگر بغدادی و میدان کربلا را به هنگام اقامتش در عراق نقاشی کرد.
بازگشت به ایران
بازگشت کمال الملک به ایران، مصادف با انقلاب مشروطه شد. او در سال‌های بعد، مدیریت مدرسه صنایع مستظرفه را بر عهده گرفت. در این مدرسه با کوشش فراوان به پرورش شاگردان همت گماشت که زبده‌ترین‌شان، خود استادانی در مکتب او شدند.
او که بر اثر حادثه‌ای از یک چشم نابینا شد تا سال‌های آخر زندگانی به نقاشی ادامه داد پس از این حادثه بر بالین استاد حاضر شد و پس از آن او مدتی یرای معالجه به تهران رفت و سرانجام در ۲۷ مرداد سال ۱۳۱۹ه.ش ساعت 2 بعدظهر روز یکشنبه بر اثر کهولت سن بیمار شد و درسن نود وپنج سالگی در منزل نوه ی دختری اش چشم از جهان فرو بست.
هنوز هم نام او که با ابداعات خود فصلی نو در دیباچه هنرهای تجسمی گشود در افق جهانی ماندگار است
.....................
گزارش: مرضیه صاحبی
نظر شما