عمارت تاریخی دارایی، یکی از کهن‌ترین بناهای ماندگار زنجان است که به موزه تاریخی و مرکز هنرهای سنتی صنایع دستی استان زنجان تبدیل شده است. بنای منحصر به فرد دارایی یادگار گذشته‌ای دور است و معماری این بنای زیبا نشان دهنده شکوه و عظمت تاریخ ایران است.
عمارت دارایی در بافت تاریخی شهر زنجان قرار دارد، این بخش از شهر در اواخر دوره قاجار و اوایل حکومت رضا خان که مقارن با اواخر جنگ جهانی دوم بود از سوی دولت به اماکن و ساختمان‌های دولتی اختصاص یافت.
تاریخ ساخت بنای دارایی طبق کتیبه سردر ورودی جبهه شمالی و جنوبی بنا، سال 1316 هجری شمسی است که از همان ابتدا به امور مالی اختصاص یافت.
عمارت دارایی حاصل فعالیت و نوآوری معمارانی چون وارطان هوان سیان، پل آبکار و گابریل گورکیان است که از معماران ارامنه کشور بودند و در دهه نخست قرن بیستم تاثیر مثبت و مهمی بر معماری نوین ایران داشتند.
این اثر به شماره 2335 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .
بنای دارایی در مرکز شهر زنجان موسوم به سرچشمه است که در ضلع شمالی مجموعه تاریخی سبزه‌میدان و قسمت غربی خیابان طالقانی است که به کوچه دارایی و در قسمت غربی به کوچه کریم انصاری و دادگستری منتهی می شود.
بنای تاریخی دارایی از سال 1390 موزه هنرهای سنتی و صنایع دستی زنجان شده است.
اشیاء نمایشی این موزه شامل انواع ظروف مسی قلمزنی شده دوره قاجار، انواع چاقو و شمشیر معاصر، صنایع دستی استان زنجان که شامل گلیم بافی، چاروق دوزی و ملیله کاری و... است.
با توجه به اینکه استان زنجان در عرصه صنایع دستی کشور قدمتی طولانی دارد و سابقه هنرهای دستی این استان هزاران سال است موزههای این استان رشد چشمگیری داشته است.
عمارت تاریخی دارایی با دیرینه ای طولانی از ارزش های استان زنجان است که در تعطیلات پیش رو منتظر حضور گردشگران و بازدید کنندگان است.
موزه مردان نمکی(عمارت ذوالفقاری)
عمارت ذوالفقاری در یکی از محلات قدیمی شهر زنجان موسوم به محله دالان آلتی در ضلع شمالی سبزه میدان و مسجد جامع قرار دارد
این بنا از قسمت‌های اندرونی، بیرونی و بخش‌های مختلف تشکیل شده است اما در حال حاضر فقط عمارت بیرونی باقی مانده که به نام عمارت محمود خان ذوالفقاری معروف است.
در بالای هسته مرکزی بنا، نورگیر زیبایی وجود دارد که به کلاه فرنگی معروف است. این خانه به سبک بناهای اواخر دورهٔ قاجار ساخته شده. سبک ساختمانی آن از بناهای گوتیک اروپایی گرفته شده‌است.
این بنای ارزشمند با سبکی متاثر از الگوهای معماری غربی و با حفظ سنت‌های معماری ایران قدیم به مساحت 1176 متر مربع، در 2 طبقه ساخته شده و در گذشته شامل حصار، سر در ورودی، حیاط و بخش مسکونی و اداری بوده است.
طبقه همکف بخش اداری و دفتری عمارت محسوب می‌شد و طبقه اول به بخش مسکونی اختصاص داشته است. مصالح به کار رفته در بنا خشت، آجر و سنگ و پوشش سقف خانه از نوع شیروانی است.
این نوع پوشش در دوران پهلوی در خانه‌‌های زنجان بسیار رایج بوده و پوشش سقف عمارت ذوالفقاری یکی از اولین نمونه‌های پوشش شیروانی در زنجان است.
در بخش مرکزی سقف، نورگیر زیبایی تحت عنوان کلاه فرنگی تعبیه شده است. تزئینات بنا بسیار متنوع و چشمگیر بوده و شامل تزئینات فلزی، سنگی، آجری، گچی، چوبی و کاشی است.
در پائین دیوارهای طبقه همکف کاشیکاری برجسته با رنگ‌های قهوه‌ای، زرد و قرمز به چشم می‌خورد و تزئینات سنگی و گچی را بیشتر در ستون‌های ورودی همکف و ایوان‌های ستوندار طبقه اول می‌توان دید.
سقف بیشتر اتاق‌ها آراسته به لمبه‌کاری چوبی و نقش‌های متنوع است. اما بیشترین تزئین در نمای جنوبی بنا دیده می‌شود. نمای جنوبی به صورت یکپارچه با انواع آجرچینی و با طرح‌های مختلف تزئین شده است.
پنجره‌های بنا عموماً دو لنگه و اطراف آن مشبک است که با به کارگیری شیشه‌های رنگین کنتراست جالبی را در داخل اتاق‌ها بوجود آورده است. نعل درگاهی پنجره‌ها در طبقه همکف مسطح و در طبقه منتهی‌الیه جنوب غربی حیاط مشرف به خیابان تعبیه شده و طاق‌نماهای تزئینی در اطراف ورودی دیده می‌شوند.
در سال 1379 میراث فرهنگی استان زنجان تصمیم به حفاظت و مرمت عمارت ذوالفقاری گرفت و چندین مرحله مرمت و باز سازی شد. با انتقال مجموعه آثار بدست آمده از معدن نمک چهر آباد در سال 1386، موزه موقت مومیایی‌ها در این مکان راه‌اندازی و در سال 1388 اولین موزه باستان شناسی استان زنجان در عمارت ذوالفقاری افتتاح شد.
خانه ذوالفقاری در سال 1375 با شماره 1852 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
مرد نمکی: پیکره ای که بخشی از گوشت، پوست و مو و پوشاک و سایر لوازم آن سالم باقی مانده بود ، در سال 1372در معدن نمک چهره آباد پیدا شد. این پیکره که متعلق به زمانی حدود 1700سال پیش بوده بدلیل تجزیه آزمایشگاهی وآگاهی ازوضعیت تمدنی واوضاع اجتماعی آن زمان ، دارای اهمیت جهانـی است . هم اینک بخش تاریکـی از شرایط زندگی نیاکان ما درقبل از تاریخ ، با بررسی و کنکاش بر روی این مرد نمکی امکان هویدائی و وضوح یافته است.
موزه نسخ خطی زنجان آرامگاه میرزا مهدی
بنای آرامگاه؛ محوطه ای به وسعت 700 متر مربع دارای یک ورودی زیبا با پلان پنج ضلعی است. درچهار ضلع ورودی سکوهای نشیمن دارد و بالای طاق نماهای شمال شرق و شمال غرب مقرنس های گچی به رنگ آبی داشته است.آرامگاه از یک حیاط و ساختمانی در شمال آن تشکیل یافته است. ساختمان آرامگاه دارای دو ایوان ستوندار همسان در دو طرف ورودی و مجموعه فضاهایی در پشت ایوانها است.
موزه تاریخ طبیعی زنجان
موزه تاریخ طبیعی از جمله مکانهای فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، تحقیقاتی و نمایشگاهی است که میتواند علاوه بر شناساندن هر چه بیشتر زیستبوم‌های مختلف و گونههای حیات وحش و پوشش گیاهی منطقه ارزش حفظ و نگهداری تنوع زیستی را نیز به اقشار مختلف مردم جامعه یادآوری نماید.
با توجه به این اصل مهم که ادامه حیات بشری به بقای طبیعت بستگی دارد از این رو اهمیت علوم طبیعی و نقش موزههای تاریخ طبیعی در اشاعه دانش و فرهنگ زیست محیطی در جهان امروز بیشتر محسوس میباشد. لذا این مراکز میتوانند اندیشه و احساس مردم را در مورد جلوههای تنوع زیستی و خطر انقراض گونههای کمیاب جانوری و گیاهی برانگیزد. موزه تاریخ طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان به منظور حفظ و در معرض نمایش گذاشتن گونههای جانوری و گیاهی، سنگواره‌ها و نمونه‌هایی از برخی کانیها و سنگهای معدنی موجود در استان، در سال ۱۳۷۳ افتتاح گردید.
در سال ۱۳۸۰ اقدامات دامنه داری جهت بهسازی کمی و کیفی موزه تاریخ طبیعی صورت گرفت، این اقدامات عبارتند از: افزایش فضای مفید موزه، مرمت نمونه های آسیب دیده، طراحی و ساخت ویترینهای محافظ نمونه و نیز جذب پرسنل فنی و کارشناسی برای موزه در جهت ارتقاء کمی و کیفی آن از وضعیت نمایش و تفریحی به موقعیت خدمات دهی بیشتر از نظر علمی و تخصصی به دانش آموزان، هنرجویان، دانشجویان و سایر علاقمندان به طبیعت و حیات وحش.
موزه تاریخ طبیعی از جمله مکانهای فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، تحقیقاتی و نمایشگاهی می باشد که می تواند علاوه بر شناساندن هر چه بیشتر زیست بومهای مختلف و گونه های حیات وحش و پوشش گیاهی منطقه ارزش حفظ و نگهداری تنوع زیستی را نیز به اقشار مختلف مردم جامعه یادآوری نماید.
با توجه به این اصل مهم که ادامه حیات بشری به بقای طبیعت بستگی دارد از این رو اهمیت علوم طبیعی و نقش موزه های تاریخ طبیعی در اشاعه دانش و فرهنگ زیست محیطی در جهان امروز بیشتر محسوس می باشد. لذا این مراکز می توانند اندیشه و احساس مردم را در مورد جلوه های تنوع زیستی و خطر انقراض گونه های کمیاب جانوری و گیاهی برانگیزد
موزه تاریخ طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان به منظور حفظ و در معرض نمایش گذاشتن گونه های جانوری و گیاهی، سنگواره ها و نمونه هایی از برخی کانی ها و سنگهای معدنی موجود در استان، در سال 1373 افتتاح گردید.
موزه غله زنجان
موزه غله زنجان در محل کارخانه بوجاری زنجان احداث شده است. این سیلو در فاصله سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۵ میلادی در خلال جنگ جهانی دوم و قبل از اشغال ایران توسط متفقین توسط آلمانی‌ها ساخته شد. گندم پس از تحویل به سیلو ابتدا به طور کامل توسط دستگاه‌های بوجاری تمیز و پاک‌سازی شده و گندم بدون هرگونه مواد خارجی در چهار کندوی بتنی موجود در این سیلو ذخیره می‌گردد. ظرفیت این سیلو ۱۰۰۰ تن گندم بوجاری شده میباشد که این میزان برای منطقه خمسه کافی بوده و کل گندم منطقه و بخشی از گندم مناطق اطراف به سیلوی مورد نظر تحویل می‌شد.
این سیلو دارای ۴ طبقه بوده و یکی از نکات جالب آن استفاده از پرچ در نرده‌های پله‌های طبقات است.
دستگاه‌های بوجاری این سیلو با مارک «میاگ» هنوز به طور سالم موجود بوده و شامل دستگاه‌های الک بوجاری، دستگاه حلزونی، دستگاه شن‌گیر، دستگاه ترییور و الواتورهای کاسه‌ای میباشد که برای جداسازی ذرات درشت و مواد خارجی، جداسازی سیاهدانه، جداسازی ذرات شن و ماسه و انتقال گندم بین طبقات میباشد. شرکت میاگ آلمان پدر صنعت آرد در جهان محسوب شده که بعدها شرکت ترکیبی بولر- میاگ تأسیس گردید. امروزه شرکت بولر آلمان قوی‌ترین شرکت سازنده ماشین‌آلات آردسازی است.
موزه مردم شناسی (رختشویخانه زنجان)
این بنا در بافت قدیمی شهر زنجان، حد فاصل خیابان سعدی و داوود قلی، در کوچک فرهنگ واقع گردیده و یکی از بناهای جالب توجه و عام المنفعه زنجان به شمار می‌آید که در سال 1345 ه . ق توسط دو برادر به نام‌های مشهدی اکبر (معمار) و مشهدی اسماعیل (بنا) ساخته شده است .
این بنا جنبه عام المنفعه داشته و بدون دریافت پولی در تمام مدت شب و روز در اختیار شهروندان بوده است (البته مبلغ کمی توسط سرایدار به عنوان حق سرایداری گرفته می‌شده است). سرپرست رختشویخانه توسط رئیس بلدیه گمارده می شد.
بنای رختشویخانه زنجان شامل قسمت های، محل سکونت سرایدار، حیاط، مخزن آب و فضای شستشو می باشد.حیاط بنا به ابعاد 23*12 متر درختکاری شده و در جبهه شمالی آن واحد مسکونی کوچکی به مساحت حدود 60 متر، جهت اقامت سرایدار ساخته شده است
طبقه همکف بخش اداری و دفتری عمارت محسوب می‌شد و طبقه اول به بخش مسکونی اختصاص داشته است. مصالح به کار رفته در بنا خشت، آجر و سنگ و پوشش سقف خانه از نوع شیروانی است.
نظر شما