به گزارش خبرنگار مهر، «یک روز در میان با چشم کمبود یا دست و پای خونی به خانه می‌آید. معلمش می‌گوید بچه‌ها را کتک می‌زند اما اینطور که من می‌بینم بیشتر کتک می‌خورد. مرتب عصبی و مضطرب است. نمی‌دانم چه کنم.» مادر مصطفی حسینی این حرف‌ها را با مشاور مدرسه می‌زند. پسری که در یکی از مدارس متوسطه محله اسماعیل آباد زندگی می‌کند. خانم حسینی از شکایت‌های پدر و مادرهای دیگر از فرزندش به ستوه آمده اما دلیل این رفتار پسرش را نمی‌فهمد.
واقعیت این است مدرسه نمونه کوچکی از جامعه و نخستین جایی است که کودک زندگی جمعی را در آن تجربه می‌کند. آمارها نشان می‌دهد در شهر قم نزاع‌های خیابانی و خشونت‌هایی که با سلاح سرد رخ می‌دهند، از معضلات اجتماعی محسوب می‌شوند. اگر بپذیریم مدرسه جایی است که آسیب‌های اجتماعی در آن باید کنترل شود، پس می‌دانیم یادگیری کنترل خشم و مقابله با خشونت باید از همین نهاد آغاز شود.
کنترل هیجان آموزش داده نمی‌شود
محمدعلی اخوان، کارشناس علوم تربیتی با اشاره به اینکه کنترل هیجان در مدارس ما آموزش داده نمی‌شود، گفت: اين موضوع از بزرگ‌ترین مشکلات جامعه ماست که تنها مربوط به خشم نيست و شامل شادي، لذت، غم و... هم مي‌شود. ما به فرزندان خود نياموخته‌ايم هيجان‌هايشان را کنترل کنند. اين مي‌شود که در عادي‌ترين شرایط داد و فرياد مي‌کنيم، در مرحله بعد وسيله‌اي را پرتاب مي‌کنيم و در يک قدم جلوتر زد و خورد به وجود مي‌آوريم و اين مخصوص والدين نيست، در محيط مدرسه مربي اين کار را مي‌کند، در گروه همسال، دوست همکلاسي آن را تکرار مي‌کند و همين طور در همه جا مشاهده مي‌شود.
وی با اشاره به درگیری‌ها و نزاع‌های خیابانی ابراز داشت: اینکه یک خودرو جلوی خودروی دیگر بپیچد و در نهایت دعوا منجر به قتل شود، چیزی نیست که بخواهیم به آسانی از آن عبور کنیم.
سئوال اینجاست که مدارس ما چه اندازه به نوجوان یاد می‌دهند که در برابر احساس خشم خوددار باشد و چطور شرایط بحران را بدون کمترین هزینه پشت سر بگذارد. نوجوانی که هر روز تجربه یک دعوا در مدرسه را دارد، وقتی به بزرگسالی می‌رسد، ترسی از گلاویز شدن با دیگران ندارد.
وی عقیده دارد که همه مسئولیت به عهده آموزش و پرورش نیست و خانواده در این میان بسیار مهم هستند اما مشکل از جایی آغاز می‌شود که هر یک می‌خواهد مسئولیت خود را به دوش دیگری بیندازد.
اخوان با اشاره به عنوان «آموزش و پرورش» اظهار کرد: کدام مدرسه می‌تواند ادعا کند که وظیفه‌ای در قبال ناهنجاری‌های اجتماعی دانش‌آموزانش حتی بیرون از مدرسه ندارد؟ پس همه باید دست به دست هم دهند و با بررسی بومی مشکلات، راه حل‌های منطقی برای آن پیدا کنند.
مشاهده و الگوگیری
یک جامعه شناس با اشاره به اینکه در برخی مناطق وقوع رفتارهای خشونت آمیز در مدارس یا بیرون آن بیشتر است، گفت: یادگیری اجتماعی که باید در مدارس اتفاق بیفتد بر سه پایه مشاهده، الگوگیری و پیامدهای اجتماعی استوار است.
نرگس موسوی به نقش مربیان در شکل‌دهی به رفتارهای اجتماعی دانش‌آموزان اشاره کرد و ادامه داد: مهم‌ترین پايه الگوي يادگيري اجتماعي خانواده، همسالان و مربيان آموزشي هستند که خيلي سريع رفتارهاي آنها را مشاهده مي‌کنند و در مرحله بعد، از روي آن، الگو يا سرمشق برمي دارند. در بسياري از موارد نياز نيست به کودک بگوييم چه رفتاري داشته باش يا نداشته باش. او طبق رفتارهاي ما، الگو را خودش پيدا مي‌کند. نوجوان می‌بیند که دیگران با توسل به خشونت قدرت خود را فزونی داده و حرفشان را به کرسی نشانده‌اند، در نتیجه تصمیم می‌گیرد که از این رفتار سرمشق بگیرد تا قدرتمند شود.
وی با مناطق پرخطر شهری در ارتباط با رفتارهای خشونت آمیز اشاره کرد و ابراز داشت: نمی‌شود طوری رفتار کرد که این مناطق تا ابد خشونت آمیز بمانند چراکه نسل‌های بعدی هم از این الگوی خشونتی درس می‌گیرند. باید با اعمال سیاست‌های درست، به اصلاح رفتارها اقدام کرد.
موسوی با اشاره به عدم مسئولیت‌پذیری آموزش و پرورش در مقابل اینگونه رفتارها اظهار کرد: اينکه دانش آموز پرخاشگر در خانه درست تربيت نشده درست است، اما معلم به عنوان مهم‌ترين رکن تربيتي نتوانسته روي رفتار اين دانش آموز تأثیر بگذارد و اين تربيت غلط را از ذهن او پاک کند. اين دانش آموز بيشتر از 5 ساعت در روز در مدرسه است و تربيتش بين خانه و مدرسه تقسيم شده، پس معلم نمی‌تواند ادعا کند که در رفتارهای اینچنینی مقصر نیست.
والدین به حساسیت‌های دوران نوجوانی توجه کنند
مسئله خشونت در مدارس، موضوعی است که باید با کمک خانه و مدرسه حل شود. مشاوران و مربیان تربیتی مهم‌ترین رکن مدرسه برای مقابله در برابر این گونه آسیب‌ها هستند. رئیس اداره مشاوره و تربیت آموزش و پرورش استان خانواده را مهم‌ترین نهادی می‌داند که باید کنترل خشونت دانش‌آموز را در دست بگیرد.
عباس گیلکی با اشاره به انواع خشونت می‌گوید: خشونت می‌تواند کلامی باشد یا حتی مستتر در حالت نگاه 2 فرد به یکدیگر اما از زمانی این موضوع مشکل‌ساز می‌شود که این مقوله به صورت پرخاشگری‌ها جسمی شدید نمودار شود.
وی نخستین ضرر پرخاشگری را آن می‌داند که فرد از نظر مردم یک انسان خودخواه، ناسازگار و زورگو می‌شود و به مرور دوستانش را از دست می‌دهد و همین موجب بروز آسیب‌های بعدی می‌شود.
این کارشناس ریشه‌های پرخاشگری را به 2 دسته علل فیزیولوژیکی و محیطی تقسیم می‌کند. آسیب‌های مغزی، اختلال در غدد درون ریز و علل ژنتیکی از جمله دلایل فیزیولوژیک هستند. علل محیطی هم مختلف‌اند. از ناکامی گرفته تا اضطراب یا الگوی گیری نادرست.
بازی‌های رایانه‌ای و اعمال نظم خشک در محیط خانه و مدرسه هم می‌تواند از ریشه‌های پرخاشگری باشد. موضوع دیگر داشتن الگوهای نامناسب رفتاری است.
گیلکی می‌گوید پسران 4 برابر دختران به رفتارهای پرخاشگرانه دست می‌زنند. در مدارس قم نیز این موضوع کم و بیش در مدارس مختلف دیده می‌شود اما در مناطقی که به دلیل فقر مردم و مهاجرت بی‌رویه به حاشیه‌نشینی تبدیل شده، قضیه حادتر است.
ملاحظات دوره نوجوانی
رئیس اداره مشاوره و تربیت آموزش و پرورش استان بخشی از پرخاشگری‌های صورت گرفته در مدارس را از اقتضائات دوره نوجوانی می‌داند.
وی با اشاره به حساسیت‌های نوجوان در این دوره می‌گوید: والدین و مربیان باید از رفتارهایی که پرخاشگری نوجوان را به همراه دارد بپرهیزند و طوری رفتار نکنند که حس استقلال‌طلبی نوجوان زیر سئوال برود.
وی با بیان اینکه نوجوان را باید غیر مستقیم کنترل کرد ادامه داد: مواخذه و کنترل مستقیم نوجوان را پرخاشگر می‌کند. گیلکی ریشه‌یابی پرخاشگری نوجوان را بسیار مهم توصیف می‌کند.
او می‌گوید باید بدانیم فرزند ما که پرخاشگر شده در مورد موضوعی اضطراب دارد، یا اینکه احساس تنهایی و بی کفایتی می‌کند.
رئیس اداره مشاوره و تربیت آموزش و پرورش استان قم، گفتگو را روش موثر حل کردن اختلافات با نوجوان می‌داند به شرطی که در زمانی صورت بگیرد که آرامش کامل برقرار بوده و نوجوان دچار هیجانات منفی نباشد. همچنین نباید به نوجوان نگاه از بالا داشت. سبک ارتباط باید دوستانه باشد تا نوجوان به تدریج به سوی بزرگترها جذب شود.
دوستی با نوجوان
وی با اشاره به رفتاری که والدین باید در مقابل پرخاشگری نوجوان داشته باشند، افزود: والدین به هیچ وجه نباید از خود عصبانیت نشان دهند یا در حالت عصبانیت نوجوان را مجبور به عذرخواهی کنند.
گیلکی با اشاره به بحران‌های خاص سن نوجوانی اضافه کرد: بسیاری اوقات مشکلات و پرخاشگری‌های نوجوانان مقطعی است و با گذشت این دوره از بین خواهد رفت. والدین باید توجه کنند که فرزندشان در نوجوانی بیش از هر زمانی نیاز به مراقبت دارد اما این مراقبت نباید به گونه‌ای باشد که حس استقلال‌طلبی او را به خطر بیندازد.
رئیس اداره مشاوره آموزش و پرورش استان با اشاره به لزوم رفتار دوستانه والدین و مربیان با نوجوان اظهار کرد: بی تفاوت بودن و مستبد بودن در برابر رفتارهای خشونت آمیز هر دو محکوم به شکست است بلکه باید با نوجوان مانند یک دوست همراه شد و به ریشه‌یابی مشکلات و حل آن پرداخت.
مصطفی حسینی همچنان هفته‌ای یک یا 2 بار برای رفتارهای خشونت‌آمیز در مدرسه توبیخ می‌شود. مادرش دیگر نمی‌داند چه کاری باید انجام دهد و از چه کسی کمک بخواهد. احتمالاً در نهایت مدرسه تصمیم به اخراج او بگیرد.
در این صورت مصطفی که دیگر کاملاً رها شده و حتی محدودیت‌های مدرسه را احساس نمی‌کند، با خیال راحت با دوستان بزرگسال خود که آنها هم در میانه دوره متوسطه مدرسه را ترک کرده‌اند، وقتش را در خیابان‌ها خواهد گذراند و رفتارهای خشونت‌آمیز جدی‌تری را تجربه خواهد کرد.
نظر شما