كارشناسان در گفتگو با مهر : " مترجمان ادبي " بيشتر به ترجمه آثار غربي شايق هستند

دكتر پروين سلاجقه تصريح كرد :  پيامهاي كليدي چنين ادبياتي با عنوان " ادبيات خاورميانه " در زمينه هاي مختلفي است كه يكي از آنها دربخش زبان و ويژگي هاي مشترك زبان است ، اما نه به اين معنا كه همه همزبانند و آن را مي توان حول يك دايره واژگاني و معنايي درنظرگرفت ، ديگري بحث پيام اين مليت وملت هاست كه در قالب ادبيات منعكس مي شود واين پيام ، درونمايه ادبيات كشوررا تشكيل مي دهد و درنهايت نگاه آنان به خود و جهان پيرامونشان است كه هركدام ازاين موارد در ادبيات قابل بحث مي باشد.

اين نويسنده در خصوص وجود وجوه تشابه ادبيات فارسي و ادبيات عرب به مهر گفت : بدون ترديد ، بين اين دو ادبيات ، تشابه وجود دارد و بيشترين بحث ، مربوط به درونمايه آثاراست كه كمابيش ازيك ايدئولوژي واحد سرچشمه مي گيرد ، ضمنا همجواري نيزتاثيردارد ، اما موضوع ديگر ، قدمت است كه باعث مي شود ادبيات فارسي پيوند ناگسستي با ادبيات عرب به طورعمده داشته باشد .

وي در ادامه اين مطلب افزود: درگذشته ، حداقل تا قبل قرن پنجم مي بينيم كه مهمترين نظريه پردازان ادبيات عرب از ايران برخاسته اند و حال كه نظريه پردازان ما بر روي متون آنان تحقيق كردند ومتون آنان را تئوريزه مي كنند و بعد قواعد مشترك را بين دو بخش از ادبيات يعني ادبيات عرب و ادبيات فارسي پايه ريزي مي كنند و اينجاست كه پيوند ما بسيار مي شود حتي در حيطه زبان  كه بخشي از تعامل بوده است.

دكتر سلاجقه يادآور شد : ادبيات ايران با توجه به قدمتش ، فرهيختگاني دارد كه صاحب ادعا هستند ، اما چطورمي توانند حقانيتشان را به دنيا ثابت كنند ؟ به گمان من براي اثبات يك حقانيت ، دو راه وجود دارد يكي از طريق گفتار وادعا كه راه به شعار پيدا مي كند و ديگري از طريق عمل ، پس بايد آثاربيافرينيم وعرضه كنيم، كه من راه دوم را ترجيح مي دهم چون دراين راه حقانيت اثبات مي شود، در صورتي كه راه اول در دست اندازهاي تبليغاتي مي افتد و نمي تواندحقانيت را ثابت كند . 

وي گفت : وظيفه فرهيختگان اين است كه به ذات و سرشت خودشان عمل كنند و جدا از شعار باشند ، اگرمدعي هستيم كه تمام شعبه هاي فرهنگ در ما نهادينه شده اند حال اعم از ايدئولوژي  ، جهان بيني ومليت و اعم ازآنچه كه پيشنيه فرهنگي به ما داده است ، بايد اين انديشه دراشخاص فرهيخته رسوب كند و خود را به صورت هنراصيل نشان دهد .

سلاجقه در پايان گفت و گو با مهر يادآور شد : فقط كافي است به سرشت خودمان و آنچه كه دريافت كرده ايم مراجعه كنيم و بتوانيم آن را ارايه دهيم كه البته دركنار اين مسائل كسب مهارت براي نشان دادن و ساختن و آفريدن نيزمهم است و مساله ديگر نگاه جهانشمول است كه بسيارمهم است ، يعني نگاهي كه تمام فرهنگ جهان معاصر را درك كند و با فرهنگ خودمان عجين باشد كه در آن صورت مي توانيم يك اثر تازه بيافرينيم و آن را به جهان ارايه كنيم .

فتح الله بي نياز خاطرنشان ساخت :  داستان ها مسلما نمي تواند خارج از اين حوزه ها باشد و يا نويسندگان ترك كه مسائلي را در  داستانهايشان مطرح مي كنند كه خاستگاه مسائل در وضعيت كنوني منطقه است ،  ممكن است داستان حتي از نظر " هستي شناسي " به درجه خيلي بالايي برسد يعني مسائل عام بشري مطرح كند مانند حسادت ، برتري طلبي ، زيان خواهي ، تحقير و ... يعني از حد مليت و قوميت بالاتر روند و به مسائل عام بشري بپردازند باز رگ و ريشه آنان و سرچشمه و منشا مسائل شرايطي است كه در اين منطقه اتفاق مي افتد.

فتح الله بي نيازدر خصوص پيام هاي كليدي ادبيات خاورميانه به مهر، گفت :  از نظر من پيام هاي اصلي اين است كه منطقه به طور كلي به خاطر نوع حكومت هايش وغلبه سنت بر مدرنيسم و عدم حاكميت قانون به مفهوم مدرنيسمي كلمه و عدم برقراري آزادي و دموكراسي به معناي راستينش با جهان تفاوت هايي خواهد داشت ، بنابراين داستان هايي كه اين موارد را دارا باشند ، بيشتر مطرح و عرضه مي شوند كه البته نه در قالب شعار مانند دهه چهل خودمان بلكه در قالب فرديت و روايت هاي فردي  و فرار از شعار زدگي و كلام روايتها مثل عدالت اجتماعي و ... كه در قالب فرديت ارايه دهند.

اين نويسنده تصريح كرد :  اين مولفه ها هستند كه از ادبيات در اين مناطق مطرح مي شوند مثلا " بادبادك باز" نشانگر جنگ در افغانستان و ريشه و منشا آن است و يا داستان نويسان ترك كه تقابل بين تركها و كردها را در روايتهاي خود بيان مي كنند و يا گرايش مردم هم به اعتقادات وباورهاي ديني از يك سو و از سوي ديگر به جلوه هاي مدرنيسم كه مثلا شخصي با حجاب و روسري در يك كنسرت حاضر مي شود.

وي درادامه افزود :  مثلا كتابي به عنوان " تباهي " كه به قلم " طاهره بن جلدون " كه مراكشي است نوشته شده و در ايران به نام " فساد دركازابلانكا " ترجمه شده وترجمه ديگرش هم با عنوان " مردخسته " به بازار عرضه شده است ، در اين داستان اگر عناوين افراد و خيابانها را عوض كنيم ، اتفاق به انگار كه در تهران رخ داده است مثلا كارگري كه در اداره اي مشغول به كار است و چون اهل رشوه نيست در فقر و تنگدستي به سر مي برد و درست بعد از گرفتن رشوه وضعيت فرق مي كند و از طرف افراد خانه و خاج مورد توجه قرار مي گيرد. يعني اين فصول مشترك به خاطر شرايط اجتماعي است كه ما منكر آن نمي شويم.

بي نياز ياد آور شد : اين فصل هاي مشترك يك واقعيت عيني است و داستان هر چقدر سورئالي و انتزاعي باشد به هر حال به نوعي با واقعيت واقعي ارتباط پيدا مي كند و بر همين اصل است كه خيلي از  داستانهاي ما شبيه به هم هستند مثل داستانهاي مصري ، يوناني و ترك كه شباهت زيادي با داستانهاي ما دارد و يا داستانهايكوتاهي از ارمني و يا سوريه كه در ايران نيز ترجمه شده است ، در صورتي كه مجموعه داستانهاي آفريقاي جنوبي با وجود رنج  و محنت فراوان به ما نزديك نيستند و يا داستانهاي ژاپني كه در يك دنياي ديگر هستند .

اين نويسنده خاطرنشان ساخت :  فرهنگ هيچ كشوري شناخته نمي شود مگر اينكه دولت و قدرت آن كشور پشت و پناهش باشد و خود حكومتي فرهنگ ساز باشد به طور مثال تا ده سال پيش كسي ادبيات تركيه را نمي شناخت ، اما آمدند مكاني را با مترجمين زبده و مبالغ فراوان در نظر گرفتند و كتابهاي مناسب را توسط يك هيات منصف و منتقد برجسته انتخاب كردند و بعد از ترجمه به زبانهاي انگليسي ، فرانسه ، اسپانيايي ، آلماني و روسي به بازارعرضه كردند و با قيمت پايين به كشورهاي مختلف فرستادند وحال نويسندگانشان در اروپاي غربي ، آمريكا و آلمان و ... شناخته شده است و كره جنوبي نيز در حال سرمايه گذاري به اين شكل مي باشد.

بي نياز درپايان گفت وگو با مهر گفت : امروزه در برنامه هاي تلويزيون به مسائل ديگرجزبرنامه هاي مخصوص فرهنگ توجه نشان داده مي شود بنابراين از يك نويسنده و شاعر و خبرنگار و ... در مقابل جهان كاري ساخته نيست مگراينكه در كنار قدرت نمادين و سمبوليك ما يك قدرت اقتصادي و سياسي و نظامي همراه باشد ، در كشورهاي اروپايي دانشجويان در هر رشته اي از كلاسهاي رايگان دوره هاي نويسندگي خلاق بهره مي برند و حتي NGO  ها از نويسندگان مختلف دعوت به عمل مي آورند تا نويسندگان جوان تقويت شوند ، به طور كلي بايد در منطقه خاور ميانه از جمله ايران ، به فرهنگسازي توجه بيشتري شود .