به گزارش خبرنگار اجتماعي خبرگزاري مهر ، تمام پيشرفتهاي جهان حاصل تلاشهاي بشر است؛ اما بسياري از توليدات و ابداعات بشر به قيمت نابودي بخشهايي از اين كره خاكي تمام مي شود . بشر امروز موجودي مصرفي است كه از پس بهترين و مفيدترين ابداعات و امكاناتش نيز به گروهي يا نقطه اي آسيب خواهد رساند .
يكي از معضلات امروز جهان بحث زباله ، از بين بردن آن و بازيافت زباله است . بسياري از زباله هاي توليدي مانند پسماندهاي غذايي قابل برگشت به چرخه طبيعت هستند و برخي نيز هرگز تجزيه نمي شوند ، گروهي نيز مانند ظروف يكبار مصرف تنها پس از گذشت قرنها تجزيه مي شوند.
يكي از مسائلي كه در بسياري از كشورهاي جهان نهادينه شده ولي در ايران به تازگي زمزمه هاي انجام آن به گوش مي رسد ، تفكيك از مبدأ زباله است .اين كار علاوه بر رعايت اصول بهداشتي منجر به سلامت كالاهاي توليد شده از مواد بازيافتي است و از سوي ديگر بخشي از هزينه هاي جمع آوري و ساماندهي زباله را حذف خواهد كرد.
جمع آوري زباله در ايران مديريت واحد ندارد
عدم وجود مديريت واحد در جمع آوري زباله يكي از مسائلي است كه ضمن نابساماني در جمع آوري زباله كار نظارت و كنترل امور بهداشتي را مختل مي كند.
بهرام زنوزي كارشناس محيط زيست در اين زمينه مي گويد: متأسفانه در كشور ما جمع آوري زباله بر عهده معاونت خدمات شهري است و نظارت بر كار پيمانكاران و بازيافت آن را سازمان بازيافت انجام مي دهد درحالي كه در تمام دنيا متولي يك كار به طور مستقيم تنها يك نهاد است .
وي مي گويد: تنها در شهر شيراز 80 درصد از سهم جمع آوري زباله به سازمان بازيافت سپرده شده است و درساير كلانشهرهاي كشور و شهرهاي كوچك همچنان روال نادرست چند نهاد در يك كار پيگيري مي شود وچنانچه از توليد تا آخرين قمست مديريت مواد برعهده سازمان بازيافت باشد عملكرد و برنامه ريزي در اين بخش بهتر خواهد شد.
وي تصريح مي كند :البته تا زماني كه اصل كاهش توليد زباله در ايران فرهنگ نشود چه با مديريت چند نهاد وچه يك نهاد نمي توان كار چنداني براي اين حجم زباله در روز انجام داد.
وي كه مدير عامل سازمان بازيافت كلانشهر كرج نيز هست ، ادامه مي دهد: شهرستان كرج روزانه 900 تن توليد زباله دارد كه اگر بحث تكفيك از مبدأ زباله در اين شهر رعايت شود اين ميزان به يك سوم كاهش خواهد يافت ضمن آنكه بازيافت آن ساده تر و كم هزينه تر خواهد بود .
دركشور زباله ها به صورت فني مهندسي دفن نمي شود
شهرستان كرج شايد پس از تهران بزرگترين سايت دفن زباله كشور را داشته باشد .مركز حلقه دره محل دفن زباله هاي كلانشهر كرج است .در اين مركز زباله ها به صورت مدرن دفن نمي شوند و از روشهاي سنتي براي دفن زباله استفاده مي شود .زباله توسط پيمانكاران خصوصي از سطح شهرستان جمع آوري مي شود ، خودروهاي سازمان خدمات موتوري زباله ها را به مراكز جمع آوري زباله مي آورند و سيمي تريلرها آنها را به حلقه دره منتقل مي كنند.
اگر صبح زود به حلقه دره بيايي انبوه زباله ها به حدي است كه زنگ زمين مشخص نيست ولي در ساعات پاياني روز اثري از زباله ديده نمي شود و در واقع تنها روي تپه هايي از زباله حركت مي كني . اين زباله ها هرچند به طريق سنتي دفن شده اند اثر از آنها بر روي زمين ديده نمي شود و حتي در فصل گرم سال يعني تابستان اثري از مگس در آنجا ديده نمي شود .
تا چشم كار مي كند بيابان و شوره زار است . حلقه دره 124 هكتار مساحت دارد و در باور انسان نمي گنجد كه اين همه نيرو ، اين ميزان فضا ، اين مقدار هزينه و اين حجم كار صورت مي گيرد تا نتيجه توليدات بي مصرف انساني زير خاك بروند و تازه پس از آن تا قرنها اين خاك قابليت ديگري پيدا نكند.
صبح زود در حلقه دره اثري از نظم ساعات پاياني روز وجود ندارد در ساعات آغازين صبح انبوه زباله ها با كاميون و نيسان وارد حلقه دره مي شوند و نفس كشيدن كار سختي خواهد بود ، اما انسانهايي هستند كه به اين بو عادت كرده اند و حتي از ماسك استفاده نمي كنند و به سرعت زباله تخليه مي كنند ، آنهم زباله اي كه به قول رئيس سازمان بازيافت و تبديل مواد زائد كرج زباله آماده نيست و زباله فني نام دارد، يعني پس از جمع آوري بلافاصله قابليت بازيافت ندارد و بايد بخشهاي مختلف آن از يكديگر تفكيك شوند.
در بخشي از اين مركز ضايعات محصولات صنعتي دفن مي شود ، شهرستان كرج با دارا بودن 11 درصد صنعت كشور در خود زباله هاي صنعتي بسياري دارد . از مواد زائد توليد لاستيك گرفته تا مواد شيميايي كارخانه هاي رنگسازي و توليد مواد شيمايي و شوينده .
بخشي هم مخصوص دفن زباله هاي كارشناسي شده است ، يعني زباله هايي كه مواد قابل بازيافت آن توسط كارگران در كارخانه كمپوست جدا شده و اين بخش زباله هاي غير قابل بازيافت هستند يعني همانهايي كه شايد 4 تا 5 قرن زمان بخواهد تا تجزيه شوند.
بخشي هم مربوط به زباله هاي بيمارستاني است ، نحوه دفن اين نوع زباله و سنتي بودن آن مهمترين پرسشي است كه به ذهن هر بيننده اي خطور مي كند ،اينكه چرا از روشهاي سنتي براي دفن زباله دركرج استفاده مي شود سئوالي است كه از يكي از مسئولان آنرا پرسيده ايم .
دفن مهندسي زباله بسيار هزينه دارد
مدير بخش زباله هاي عفوني سازمان بازيافت كرج درگفتگو با خبرنگار خبرگزاري مهر مي گويد: هنوز در كشور ما زباله ها به صورت فني و مهندسي دفن نمي شود و علت اصلي اين امر بالا بودن قيمت عمليات حفر سايت ها است به نحوي كه اگر بخواهيم براي زباله هاي سه سال كلانشهري مانند كرج سايت فني – مهندسي احداث كنيم هزينه اي بالغ بر 3 ميليارد و 500 ميليون تومان لازم است .
تهمورث صالحي مي افزايد: در كشورهاي پيشرفته دنيا زباله هاي عفوني ابتدا استريل مي شوند ، سپس اين زباله هاي عفوني با استفاده از اشعه هاي مخصوص عفونت زدايي و بعد دفن مي شوند ؛ ولي در كشور ما به دليل كمبود بودجه و امكانات چنين كاري صورت نمي گيرد و زباله هاي بيمارستاني به صورت سنتي با آهك دفن مي شوند.
امكان سوزاندن اين زباله ها در كوره هاي زباله سوز داخلي هم كاري بي ثمر است ؛ زيرا اين كوره ها در بيشتر موارد استاندار نيستند درنتيجه ما ترجيح مي دهيم با روشهاي سنتي زباله هاي بيمارستاني را دفن كنيم در ماه رقمي بيش از 25 ميليون ريال فقط هزينه آهك دفن زباله هاي بيمارستاني است .
صالحي با اشاره به كمبود امكانات در اين بخش تاكيد مي كند : تنها دو دستگاه بنز مكانيزه فان براي زباله هاي بيمارستاني كرج وجود دارد كه براي حمل 4 تا 6 تن زباله در روز كافي نيست.
وي مي گويد: در تمام ايران بيش از 50 درصد زباله هاي بيمارستاني زباله هاي شبه خانگي هستند كه اگر از ابتدا تفكيك مي شدند قابليت بازيافت و برگشت به چرخه حيات را داشتند ؛ اما اين زباله ها پس از مخلوط شدن با زباله هاي بيمارستاني غير قابل بازيافت هستند و همراه آنها دفن مي شوند .
صالحي يادآورمي شود: هم اكنون دفن سنتي زباله با دقت بيشتر و استفاده از خاك بيشتر در حلقه دره تنها كاري است كه از دست ما بر مي آيد در حالي كه اگر زباله ها آماده و تفكيك شده از مبدأ به اين مركز برسند، كمپوست كردن آنها تنها يك نهم هزينه دفن مهندس هزينه خواهد داشت .
جمع آوري زباله بيمارستاني وظيفه شهرداري نيست
مدير بخش زباله هاي عفوني كرج مي گويد : براساس قانون جمع آوري زباله هاي بيمارستاني وظيفه شهرداري نيست ؛ اما بر حسب احساس مسئوليت در قبال سلامت شهروندان اين كار را انجام مي دهيم .
صالحي ادامه مي دهد: پيش از تصويب قانون مديريت پسماندها كه بر اساس آن كليه توليد گنندگان زباله اعم از عادي ، صنعتي ، بيمارستاني و ... بايد در قبال جمع آوري زباله هزينه بپردازند كليه مراكز درماني شهر را جمع كرديم و از آنها خواستيم زباله هاي خود را فقط به ما تحويل دهند تا افراد متفرقه زباله ها را در دست نگيرند؛ زيرا بسيار مشاهده شده كه پيمانكاران شهري زباله را تفكيك مي كردند و تصور كنيد پلاستكي كه از دل زباله هاي بيمارستاني بيرون آمده دوباره بازيافت شود و تبديل به ظروف پلاستيكي شود.
وي مي گويد : در اين زمينه از اهرم فشار هم استفاده كرديم و تنها قانون آن زمان را كه ماده 688 قانون حفاظت از محيط زيست بود را به آنها يادآور شديم كه بر اساس اين قانون آلوده كنندگان محيط زيست به هر نحوي از انحاء مجرم شناخته شده و با آنها برخورد قانوني خواهد شد.در نتيجه بيمارستانهاي كرج را ملزم كرديم كه زباله هاي خود را فقط به ما تحويل دهند .هم اكنون با تصويب قانون مديريت پسماندها وظيفه هر كس در برابر زباله مشخص است و مسئوليت شهرداري ها فقط حمل و دفن زباله هاي عادي است و جمع آوري و دفن زباله هاي مواد پزشكي برعهده وزارت بهداشت است .
وي تصريح مي كند : البته آيين نامه هاي اجرايي اين قانون هنوز تصويب نشده و در مرحله رايزني و تصويب است .اين قانون با همكاري وزارت كشور و سازمان حفاظت از محيط زيست به تصويب مجلس شوراي اسلامي در شهر يور 83 رسيده است .
كوره هاي زباله سوز داخلي استاندارد نيست
رئيس سازمان بازيافت وتبديل مواد زائد شهرداري كرج درپاسخ به سئوال خبرنگار خبرگزاري مهردر زمينه دستگاههاي زباله سوز مي گويد : بيشتر كوره هاي زباله سوز كه در كشور هاي پيشرفته دنيا استفاده مي شود ، ضمن سوزاندن زباله انرژي توليد مي كنند كه پس از طي مراحلي اين انرژي تبديل به انرژي برق شده و وارد چرخه اقتصاد كشور مي شود .
بهرام زنوزي مي افزايد : وارد كردن اين دستگاه ها به كشور ما مقرون به صرفه نيست ؛ زيرا ما سوختهاي ارزاني مانند نفت و گاز داريم . از سوي ديگر هر دستگاه از اين زباله سوزها 2 تا 3 ميليارد تومان هزينه خواهند داشت البته دستگاه ها ي بدون توليد انرژي نيز در كشور هايي مانند فرانسه ساخته مي شود كه در حال حاضر مسئله خريد و نصب اين دستگاه از سوي كارشناسان در دست بررسي است.
زنوزي اضافه مي كند : دستگاههاي زباله سوزي كه تاكنون در كشور ساخته شده است به دليل نداشتن فيلتر هاي مخصوص زيست محيطي ، قابليت استفاده در سطح گسترده را ندارند و آلودگي هاي شديدي را در محيط ايجاد مي كنند . دستگاه هاي زباله سوز مخصوص سوزاندن زباله هاي عفوني است و در شهرستان كرج روزانه 5 الي 6 تن زباله عفوني جمع آوري مي شود كه اگر سري دوم ماشين هاي جمع آوري زباله هاي عفوني فعال شود و تمام مراكز بهداشتي تحت پوشش اين طرح قرار بگيرند روزانه 10 تن زباله عفوني از سطح شهرستان جمع آوري خواهد شد .
به گفته وي درحال حاضر زباله هاي عفوني در سايت جداگانه اي در مركز دفن حلقه دره همراه با آهك و خاك دفن مي شود و صحبت هاي بعضي از مسئولان در مورد دفن غير بهداشتي زباله هاي عفوني در كرج غير مسئولانه است وهر كس دراين زمينه ابهام دارد مي تواند ازمركز حلقه دره بازديد كند .
هزاران مگاوات انرژي برق در حلقه دره هدر مي رود
در جاي جاي 124 هكتار مساحت مركز دفن زباله حلقه دره كرج كوره هايي به چشم مي خورند كه شبيه كوره هاي آجر پزي ولي در ابعاد كوچكتر هستند .
مدير كارخانه كمپوست مركز دفن زباله حلقه دره در اين خصوص مي گويد : زباله ها پس از دفن در زير زمين پس از مدتي شيرابه توليد مي كنند و نيز گاز متان از زباله هاي متصاعد مي شود.
جلال باقر پور مي افزايد: تجمع گاز متان در زير زمين بسيار خطرناك است و مي تواند منجر به شكاف در زمين و يا انفجار شود به همين دليل در زمان حفر سايت تدابير لازم براي انتقال اين گاز به بيرون از زمين اتخاذ مي شود .
باقر پور خاطرنشان مي كند : از آنجايي كه ما امكان استحصال اين گاز ، جمع آوري و تبديل آن به انرژي هاي ديگر را نداريم ، تنها كاري كه مي كنيم آزاد كردن اين گاز به صورت co2 است يعني شرايطي فراهم كرده ايم كه گاز پرخطر متان به صورت كم خطر بسوزد.
وي مي گويد: اثر مخرب گازمتان 10 برابر گاز CO2 است و چنانچه ما امكان جمع آوري و تبديل گاز متان را داشتيم از بزرگترين مركز دفن زباله كشور مي توانستيم برق شهر را تأمين كنيم .
سه ميليارد ريال بودجه لازم است
عليرضا احمدي مشاور زيست محيطي شهردار كرج نيز در گفتگو با خبرگزاري مهر مي گويد : هزينه خريد كوره مخصوص سوزاندن زباله هاي عفوني بيمارستان ها 3 ميليارد ريال است و با تأمين اين بودجه مي توان مشكل كنوني زباله هاي بيمارستاني را كه به شدت از سوي مسئولان در حال رسيدگي است ، حل كند.
وي مي افزايد : كوره هاي زباله سوز با توليد 1200 درجه سانتي گراد گرما تمام زباله هاي عفوني را به خاكستر تبديل مي كند و جاي هيچ گونه آلودگي زيست محيطي را باقي نمي گذارد . در حال حاضر نيز تمام زباله هاي بيمارستاني به صورت جداگانه از سطح شهر جمع آوري و درسايتي مجزا در مركز دفن زباله حلقه دره شهرستان كرج به همرا ه آهك دفن مي شود .
صحبت با كارشناسان محيط زيست و مسئولان سازمان بازيافت بيش از همه انسان را متوجه اين مسئله مي كند كه خودمان خراب مي كنيم و خودمان هم مجبوريم آباد كنيم و براي اين آباداني بايد هزينه هاي سنگيني بپردازيم .
توجه به اين نكته كه در دومين مركز بزرگ دفن زباله كشور يا به قولي اولين مركز كه از سوي سازمان محيط زيست به عنوان بهترين سايت دفن زباله كشور هم انتخاب شده است ، كارگران زحمت كشي از جنس ما انسانها در ميان انبوه زباله ها دست مي برند تا بي سليقگي و بي توجهي هاي ما را يك به يك بيرون بكشند تا هم به چرخه اقتصاد كشور كمك شود و هم حجم زباله هايي كه بايد دفن شوند ، كاهش يابد . در حالي كه اگر يك يك شهروندان تفكيك از مبدأ زباله را رعايت كنند نياز به كارخانه هاي عظيم و طويل بازيافت زباله و صرف هزينه براي ساماندهي اين همه زباله نيست .
نظر شما