"تمبر"راوی فرهنگ و تاریخ انسانها/ تلاش انجمن تمبر فارس برای حفظ سنتهای قدیمی

به گزارش خبرنگار مهر، آنها که مجموعه های تمبر را با علاقه ویژه ای نزد خود سامان می دهند می دانند تصویری که بر روی تمبر نقش می بندد، در یک نگاه، نمادی کوچک و تقلیل یافته در قالب تکه کاغذی کوچک و در نگاهی دقیق تر پیام رسان فرهنگ و پیشینه تاریخی یک ملت است.

در سال هایی که هنوز مهر تمبر جای این قطعات زیبا و به یادماندنی را نگرفته بودند از سرگرمی های پیشافناوری نسل های گذشته که به کمترین ها قناعت داشتند جمع آوری تمبر به عنوان یادگاری از رویدادهای تاریخی، اجتماعی، ورزشی و فرهنگی و هنری از سال های نخستین پدید آمدن این برگه های با ارزش همواره وجود داشته تا جایی که یکی از محافل مردمی را هم رقم زده و امروز انجمن تمبر با گرد آوردن آنها که هنوز ارزش این برگه ها را می دانند نمی گذارد این اوراق  ارزشمند از خاطره ها زدوده شود.

از سال 1384 که این انجمن فرهنگی شکل گرفته هر پنجشنبه مجموعه داران و علاقه مندان تمبر گرد هم می آیند تا با قرار دادن تجربه های خود در نگهداری از این گنجینه های چاپی ریز و دوست داشتنی آنچه نیز در اختیار دارند به خرید و فروش بگذارند تا سنت مجموعه داری تمبر حفظ و پایدار بماند.

بنای تاریخی منشی باشی شیراز سرپناه انجمن تمبر فارس

کوچه 1/14 خیابان فردوسی هنوز سرسبزی روزهایی که عمارت منشی باشی در میان باغی قرار داشت و آب روانی از میانه آن به حوض آبی رنگ آن روانه می گشت، کم و بیش حفظ کرده است. گرچه سایه ساختمان های بلند و بی قواره اطراف این بنای تاریخی دوره قجری را مانند مهمانسرا و تاسیسات مخابرات زیرساخت که بخشی از محوطه باغ را به خود اختصاص داده در میان خود گرفته اند و سازه های گالوانیزه پارکینگ مخابرات زیرساخت نمای ساختمان را آنجا که از خیابان فردوسی دیده می شود را مخدوش کرده و قرقره کابل های مخابراتی که نمایی زننده را برای نمای شمالی آن پدید آورده اما این ها هنوز موجب نشده از چشم نوازی این بنا کاسته شود.

در میانه کوچه در سبزرنگی باز است و هنگامی که وارد حیاط عمارت می شوی ازدحام خودروها داخل باغ حکایت از این دارد که تعداد کسانی که در سالن اصلی قرار دارند کم نیست و جمع اعضای انجمن کامل شده است.

وقتی از آنها که هنوز در حیاط مشغول گپ و گفت هستند سراغ مسئول امور فرهنگی انجمن را می گیرم به پله های ورودی عمارت اشاره می کنند که به سالنی بزرگ منتهی می شود. از پله ها که بالا می روم ستون های ورودی این عمارت حکایت از این دارد که ساختمانی منحصربه فرد در آن جای دارد که سال ها رفت و آمد را به خود دیده است.

علی اکبر دهقانی که از علاقه مندان میراث فرهنگی و حوزه کتاب است با حوصله ابتدا تمامی بخش های بنای منشی باشی را معرفی و اتاق به اتاق و راه رو به راه رو تا پشت بام و طبقات مختلف این عمارت سه طبقه را موبه مو تحلیل می کند تا وقت برای رسمیت یافتن نشست هفتگی اعضای انجمن به بطالت نگذرد و بتوان در این حین هم با یکی از میراث تاریخی شهر شیراز بیشتر آشنا شد و هم با انجمنی که این نیز به حفظ و اشاعه میراثی بشری در حوزه فرهنگی می پردازند همراه گشت.

به مرور صندلی های انجمن که روبه روی میز حراج به ردیف چیده شده با ترکیبی از چهره های بیشتر پابه سن گذاشته و کمتر جوان پر می شود تا جلسه پس از گفت و گوهای جسته و گریخته قدیمی ترها و تازه واردها رسمیت یافته و دارایی های ارزشمند اعضا که حول محور تمبر، سکه و اسکناس می چرخد به تبادل گذاشته شود.

حراج که دست کمی در ظاهر از نمونه های شناخته شده ندارد توسط یکی از اعضای هیئت رئیسه انجمن که خبره این کار است گردانده می شود و با معرفی هر اثر که معمولا در مورد تمبر بستگی به رویدادی که بر اساس آن منتشر شده و سال انتشار آن و آنچه در کتاب ارزش گذاری شده قیمت نهاده می شود تا چنانچه کسی مشتری بود با قیمت پیشنهادی آن را خریداری کند.

تمامی تبادل انجام گرفته در این حراج به صورت نقدی و قانونی است و از همه جالب تر اینکه هرگاه اثری از نظر قیمتی به نقطه اوج می رسد واکنش ها به این کالا هم اوج می گیرد و از گوشه و کنار سالن قیمت های پیشنهادی افزایش می یابد تا جایی که ممکن است قیمت یک تمبر، سکه یا اسکناس با قیمتی متفاوت تر از ارزش واقعی آن خرید و فروش شود.

در این میان گاهی نیز ممکن است با توجه به قیمتی که در کتاب معرفی تمبر درج شده، تمبری زیر ارزش هم فروخته شود.

جمع آوری تمبر برای منفعت طلبی نیست

دهقانی که خود نیز از مشتری های دائمی حراج های انجمن و مجموعه دار تمبر است تک تک اعضای انجمن را به نسبت سن و قدمتی که در عضویت انجمن دارند معرفی می کند و می گوید: حراج اینگونه است که هرگاه به اوج می رسد قیمت ها نیز متفاوت می شود، اما معمولا اعضا در این حراج ها فضای رفاقتی را در تبادل آثار رعایت می کنند و هرکس به فراخور تمبر، سکه و اسکناسی را به دیگری پیشنهاد می کند و اینگونه نیست که صرفا مبنا سود و منفعت باشد. بیشتر یک سرگرمی است تا اینکه کسی بخواهد منفعت طلبی کند.

در میان خرید و فروش تمبر یکی از کسانی که تازگی برای گردآوری مجموعه به انجمن پیوسته دسته دسته برگه های تمبر خریداری شده را میان آلبومی مقوایی قرار می دهد که مختص قرار دادن مجموعه تمبرهاست. تمبرهایی مانند سالگرد انتفاضه فلسطین که موضوعی به یادماندنی دارد و با عناصری از مبارزه های سنگی مردم فلسطین تصویرسازی شده است یا تمبری که به مناسبت هفته دفاع مقدس به زیور چاپ رسیده و این نیز بر اساس تصاویر جبهه و جنگ هشت ساله طراحی شده است.

حراج به نیمه های خود رسیده و نوبت به تبادل اسکناس هایی می رسد که بوی کاغذ آن به مشام می رسد. اسکناس ها منحصر به ایران نیست و هر مجموعه دار که اسکناس دیگر کشورها هم دارد می تواند آن را به عرضه بگذارد.

ریال عمان از نخستین اسکناس هایی است که توسط یکی از اعضا ارایه می شود تا چنانچه خواهانی داشت خریداری شود. این اسکناس ها که دو نیم ریال عمان است و دارای ارزش واقعی هر ریال 6هزار تومان است در نهایت توسط یکی دیگر از اعضای انجمن خریداری می شود.

انجمن تمبر فارس در سال 1384 با تلاش اساتیدی مانند آقایان رادمنش، مهدوی، پیرویان و... با همراهی گروهی از علاقه مندان تمبر راه اندازی شد و در ابتدا در میدان شهرداری شیراز قرار داشت و از سال 1388 به ساختمان منشی باشی انتقال یافت.

مدیرعامل این انجمن در گفتگو با مهر با اعلام اینکه یکصد نفر عضو در انجمن تمبر فارس فعالیت دارند، گفت: بیش از همین شمار هم عضو غیرفعال در این انجمن حضور دارند.

انجمن تمبر فارس از 7 استان و 8 کشور عضو فعال دارد

محمد صفایی با اشاره به اینکه انجمن در 7 استان و 8 کشور عضو دارد، خاطرنشان کرد: از کشورهای خارجی مانند سوئد هم در انجمن تمبر فارس عضویت دارند که معمولا هرگاه به ایران بیایند در نشست های انجمن شرکت می یابند.

وی با اشاره به اهداف انجمن، گفت: نشر فرهنگ مجموعه داری از جمله تمبر در میان مردم و حمایت از مجموعه داران تمبر است که البته این انجمن به جز تمبر در زمینه های اسکناس، سکه، اسناد و مدال فعالیت دارد.

عضو هیئت رئیسه انجمن تمبر فارس، اعلام کرد: جوان ترین عضو انجمن تمبر فارس زیر 14سال دارد و مسن ترین عضو انجمن 85 ساله است. البته گستره اعضای انجمن به گونه ایست که بسیاری از افراد دارای تحصیلات عالی در آن می گنجد.

وی با بیان اینکه تمبر بر دو گونه است، خاطرنشان کرد: تمبر جاری معمولا پشت پاکت ها درج می شود درحالیکه تمبر یادگاری مصرف کلکسیونی دارد و به مناسبت های مختلف به چاپ می رسد و جمع آوری می شود.

مدیرعامل انجمن تمبر فارس بزرگترین آسیبی که صنعت مجموعه داری تمبر را تهدید می کند برشمرد و گفت: استفاده از مهرهای تمبرنشان است که اکثر سازمان ها و نهادها پشت پاکت را به آن می آرایند. البته این مورد در سراسر جهان مرسوم هست.

صفایی ادامه داد: تمبرهای یادگاری از راه پست به صورت گرفتن مشترک به دست مجموعه داران می رسد و اختصاص ویژه به درج روی پاکت ندارد تا ارزش پیدا کند، همین که صرف اینکه اداره پست تمبر را چاپ کرده کفایت می کند.

وی بیان کرد: یکی از افتخارات انجمن تمبر فارس این است که سال 1390 یک مجموعه تمبر 4 قطعه با چشم اندازهای شیراز به نام و سفارش انجمن تمبر فارس در تهران چاپ گشت که پخش سراسری شد. انجمن تمبر فارس تنها انجمنی است که در کل ایران توانسته چنین کاری انجام دهد.

چاپ تمبر شخصی به حفظ این سنت دیرپا کمک می کند

مدیرعامل انجمن تمبر فارس به میزان کمکی که چاپ تمبرهای شخصی به حفظ سنت استفاده از تمبر اشاره کرد و گفت: تمبر یک کالای فرهنگی در سراسر دنیاست از این رو با توجه به اینکه وجه اقتصادی هم داراست و تمبری که مبلغی  روی آن درج می شود در سال های بعد ارزش آفرینی می کند. این فرهنگ پیشتر در میان جوانان زیاد دیده می شد که به مرور منسوخ شد، از این رو انجمن برای اینکه این فرهنگ در بین نسل جوان به ویژه دانش آموزان رواج یابد، تلاش می کند.

وی اعلام کرد: انجمن تمبر افزون بر شهرستان های فارس از دیگر شهرهای همجوار استان  مانند اصفهان و اهواز و تهران هم عضو دارد که دست کم هفته ای یکبار در جلسات انجمن شرکت می جویند.

راه اندازی موزه تمبر فارس به فراموشی سپرده شد

مدیرعامل انجمن تمبر فارس درباره نبود موزه تمبر در شیراز، گفت: یکی از اهداف انجمن این است که امکاناتی در عمارت منشی باشی برای راه اندازی موزه تمبرفارس فراهم شود که مقدمات آن صورت گرفته اما چون این ساختمان راه مستقیم به خیابان اصلی ندارد قرار بود راهی گشوده شود که متاسفانه در تغییر و تحولات دولت برخلاف قول های داده شده در سطح وزارتخانه فعلا به فراموشی سپرده شده است. اما انجمن به تناوب نمایشگاه تمبر برگزار می کند که در سال 92 نخستین نمایشگاه ملی تمبر ایران در مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس برگزار شد.

درحالیکه گفت و گو با مدیرعامل انجمن به پایان رسید هنوز حراج در سالن اصلی عمارت منشی باشی که پایداری خود را حفظ کرده ادامه دارد تا جایی که رنگ و بوی بین المللی به خود گرفته است چراکه مجموعه داری با اسکناس های از کشورهای کامبوج، هندوراس، صربستان و نیجریه پا به میدان تبادل کالا گذاشته است.
در خلال زندگی روزمره هستند کسانی که هنوز سنتهای قدیمی خود را نگه داشته اند. مجموعه داری تمبر اگرچه با نسل جوان امروز چندان آشنا نیست اما در گوشه هایی از این شهر کسانی هستند که تلاش دارند این سنتها فرهنگی را زنده نگه دارند.

.......................

گزارش: محمد حسین نیکوپور