سازمان ملل؛ جزيره اصلاحات قدرتهاي بزرگ

محور اصلاحات در سازمان ملل هفت موضوع تروريسم، توسعه ، خلع سلاح و مبارزه با سلاحهاي كشتار جمعي ، جلوگيري از نسل كشي ، اصلاحات مديريتي سازمان ملل و ايجاد شوراي حقوق بشر است كه از بين موارد فوق با توجه به تبليغات و رايزني هاي انجام شده مبحث تروريسم و اصلاحات مديريتي سازمان ملل اهميت بيشتري براي اعضاي جامعه بين المللي يافته است.

نكته جالب توجه اينكه بيشتر كشورهاي فقير آفريقايي هم به رغم آنكه با معضلات عمده اي چون فقر و توسعه نيافتگي ، ايدز، نقض حقوق بشر و نسل كشي درگير هستند توجه شان را به اصلاحات مديريتي سازمان ملل و كسب عضو دايمي در شوراي امنيت متمركز كرده اند.

در مقابل كشورهاي اسلامي بر مساله تروريسم و تعريف صحيح از آن تاكيد دارند.

تاكنون دلايل مختلفي در عدم دستيابي به يك توافق جامع بين اعضاي سازمان موثر بوده اند كه به شرح ذيل عبارتند از:

1- كشور عضو شوراي امنيت كه نبض سازمان ملل را در دست دارند هر كدام رقبايي منطقه اي دارند و با ورود آنان به شوراي امنيت مخالفند و مايل نيستند از امتيازي كه پنج دهه پيش از آن برخوردار  شده اند به آساني به نفع ديگران بگذرند.

2- دولت آمريكا فقط با ورود كشورهايي به شوراي امنيت موافق است كه در عرصه بين المللي حرفي براي گفتن دارند و با  افزايش بي رويه شوراي امنيت مخالف هست.

3- كشورهاي ضعيف و توسعه نيافته نسبت به صداقت قطب هاي بزرگ امنيتي و اقتصادي جهان با توجه به طرح اوليه ارايه شده از طرف كوفي عنان ترديد دارند و مقولاتي چون تروريسم و مبارزه با سلاحهاي كشتار جمعي را صرفا ابزاري براي سلطه جويي بيشتر قدرتهاي بزرگ تلقي مي كنند.

4- برخي از قدرتهاي درجه دوم كه خواهان نفوذ بيشتر در سازمان ملل هستند از دادن امتياز و خارج شدن از صحنه رقابت به نفع رقبا شانه خالي مي كنند .

5- دسته اي از كشورها كه به لحاظ ايدئولوژيك با آمريكا رابطه اي دوستانه ندارند اصلاحات جديد را صرفا جولانگاهي براي تاخت و تاز نئوليبراليسم آمريكا تلقي مي كنند. بلاروس ، ويتنام، سوريه، ايران ، سودان  و كوبا در زمره كشورهاي فوق هستند.

در كنار دلايل فوق عوامل متعدد ديگري نيز برطرح اصلاحات سازمان ملل سايه افكنده است اما مهمترين عامل بازدارندگي در دستيابي به يك منشور بين المللي عادلانه فزون طلبي و انحصارگرايي بين المللي قدرتهاي بزرگ بويژه آمريكا است.

اعمال نفوذ آمريكا و تدوين اصلاحات با نيات آمريكايي از همان ابتدا با ارايه گزارش كوفي عنان در دسامبر سال 2004 مشخص شد و با عدم استقبال در جامعه جهاني روبرو شد.

دبير كل سازمان ملل با درك نارضايتي كشورها گروه جديدي را با حضور نمايندگان 30 كشور جهان تشكيل داد و اين گروه چندين بار در مفاد گزارش ارايه شده تغيير و اصلاح ايجاد نمود.

سردمداران دولت آمريكا سعي داشته و دارند كه باب فتوحات جديدي را بگشايند اما از آنجا كه پل هاي اين پيروزي فرسوده شده و جوابگوي مقطع كنوني نيست لذا درصددند  راه ارتباطي جديدي كه بيشتر جنبه حقوقي دارد براي خود بازگشايي نمايند.

به زعم آمريكايي ها اين كشور تاكنون در سه جنگ جهاني شركت كرده و در همه آنها پيروز شده است و پس از يازده سپتامبر نيز درگير جنگ جهاني چهارم شده و از هم اكنون خود را پيروز ميدان مي داند و به اين ترتيب تلي از فتوحات و افتخارات براي خود ساخته است.

بر اساس تفكرات آمريكايي ها منشور كنوني سازمان ملل و عضويت در شوراي امنيت و داشتن حق وتو مزد پيروزي در جنگ دوم جهاني است و هنوز ثمره پيروزي شان را در جنگ سوم جهاني كه همان جنگ سرد است دريافت نكرده اند و در حال حاضر هم خود را بزرگترين قرباني جنگ چهارم  و پرچمدار مبارزه با آنچه بنيادگرايي اسلامي مي خوانند قلمداد مي كنند . آمريكايي ها بنابراين در تفسيري از شرايط كنوني جهان مفاد اصلاحات را به گونه اي تنظيم كردند كه با استفاده از اين مفاد امتيازات بيشتري را به كلكسيون امتيازات قبلي بيفزايند.

تفسير گسترده از ماده  51 منشور يكي از مواردي بود كه به آمريكا  اين فرصت را مي داد كه در صورت  به خطر افتادن منافع به هر كشوري حمله كند.

دولت آمريكا در جنگ عراق به بهانه اينكه اين كشور بازيگري  ياغي، در عرصه بين المللي و تهديدي براي صلح و امنيت است  به اين كشور حمله كرد. آمريكا با اين عملكرد مرتكب  فعل نامعقول و نامتعارف در عرصه بين المللي شد بطوريكه منجر به تفرقه بين متحدين خود نيز شد.

طبق ماده 39 منشور سازمان ملل متحد ، شوراي امنيت در صورت احراز تهديد صلح ، نقض صلح و يا تجاوز به طرف خاطي توصيه هايي مي كرد. اگر اين توصيه كارساز نبود بر طبق ماده 41 از اعضاي ملل متحد مي خواست كه به اقدامات تحريمي دست بزنند و اگر وضعيت نقض صلح بين  المللي بغرنج بود مي توانست بر اساس ماده 42 منشور دست به اقدام نظامي بزند. اين روند در قضيه عراق به هيچ وجه عملي نشد و دولت آمريكا با استناد به اصل 51 منشور و با تفسيري غيرمنطقي از اين اصل به عراق حمله كرد و با عملكردي  يكجانبه گرايانه وجهه سازمان ملل نيز تخريب شد.

كوفي عنان در سپتامبر 2003 خطاب به مجمع عمومي سازمان به ساختار پوسيده سازمان اذعان كرد و بقاي اين نهاد بين المللي را منوط به انجام اصلاحات دانست.

نشست شصتم روساي سازمان ملل در حال حاضر به منظور تصويب و يا رد پيش نويس طرح اصلاحي  وي خواهد . اگر پيش نويس ارايه شده تصويب شود قطعا موازنه اصلاحات به نفع قدرتهاي بزرگ چرخش پيدا خواهد كرد. هر چند طرح اوليه كوفي عنان با اصلاحات چندي  روبرو شده و ممكن است در آينده نيز با  تغييراتي روبرو شود. اما آمريكايي ها با نفوذي كه در بين كشورها و سازمان ملل دارند بدون كسب امتياز به تصويب نهايي منشور جديد راي نخواهند داد. پيش بيني مي شود  روند اصلاحات همچنان با مشكلات فراوان به پيش برود و آمريكايي ها طبق رويه هاي گذشته نسبت به معاملات و مصوبه هاي بين المللي ، ابتدا در يك موضعگيري پيش دستانه از روند  اصلاحات ابراز نارضايتي كنند و سپس با تحميل يا تامين نظرات خود با مفاد منشور جديد موافقت كنند.