به گزارش خبرنگار مهر، بدون شک قنات یکی از مظاهر حیات در شهرهای کویری کشور است در استان کرمان نیز که در پهنه شمالی خود کویر لوت را در برگرفته است تامین آب از دیر باز تا کنون یکی از مهمترین دغدغه های مردممان کویر بوده است اما این دغدغه هیچ زمان نتوانسته که جلوی ایجاد و توسعه تمدنها را سد کند.
در خشک‌ترین و گرمترین شرایط آب و هوایی و آنجا که دیگر هیچ جانداری امکان حیات ندارد مردمان کویر نشین استان کرمان از دیر باز می‌زیسته‌اند.
مهر تائید این مطلب نیز وجود محوطه تاریخی خبیص در شهداد است، مکانی که هم اکنون نیز با وجود پیشرفت فن آوری به دلیل شدت گرمای هوا و کمبود آب بسیاری از موجودات امکان زیست ندارند، اما پنج هزار سال قبل کویر نشینان تمدنی غنی شکل دادند.
اسرار حیات در این مناطق تنها یک رمز دارد و آن نیز وجود قنات است.
شکل گیری تمدن بر ستونهای استوار قنات ها
هر چند کرمان از وجود سد بسیار کم بهره است و با وجود خشکسالی شدید و کمبود آب تکمیل و احداث این سدها برای رفع مشکل تامین آب مردمان این قرن کاری دشوار به نظر می رسد، اما سالها قبل مردم کویر با سخت کوشی و ابتکار با همین سدهای زیر زمینی آب مورد نیاز خود را تامین می کردند.
هم اکنون نیز هر شهر و روستایی که در استان کرمان شکل گرفته است بر روی ستونهای استوار قناتهایی تکیه زده که پس از گذشت سالها همچنان مهمترین منبع تامین کننده آب شرب و کشاورزی هستند و شاید دور از ذهن نباشد که مسئولان فعلی نیز به جای اجرای طرحهای انتقال آب بار دیگر به شیوه های هزار سال قبل باز گردند و با حفر قنات مشکل تامین آب استان کرمان را حل کنند.
شهر بم در شرق استان کرمان نیز که به دروازه تمدن شرق شهرت یافته است و ارگ 2500 ساله اش نشان از قدمت و اصالتش دارند نیز رمز بقای خود را با همین سازه آبی وابسته است.
کشفی که در روزهای اخیر در این منطقه انجام شده است موجب تحولی در تاریخ تمدن و داشته های تاریخی این شهر کهن دارد.
بم به واقع یکی از نخستین سکونتگاههای بشری بوده است و نامش در قدیمترین نقشه‌ها و کتب موجود یافت می‌شود. اما شاید کسی تا کنون به این نکته پی نبرده باشد که مردمان این منطقه هزاران سال قبل عمل حفر قنات، انتقال و شبکه توزیع آن را همانند مردمان امروزی می دانسته‌اند.
محققان و باستانشناسان بر روی نای های یکی از قناتهای مشهور شهرستان بم در منطقه فراز کتیبه‌ای را کشف کرده‌اند که با خط میخی مربوط به دوران هخامنشی جملاتی بر روی آن حفر شده است.
هر چند که هنوز متن این کتبیه باز خوانی نشده است اما این کتیبه و اکتشافات اخیر در زمینه وجود چندین کوره ساخت نای و تجهیزات احداث قنات نشان از توانایی بالای علمی مردمان این تمدن در زمانی معادل 2500 سال قبل داشته است.
نکته قابل توجه اینکه همچنان همین قناتها هستند که دلیل اصلی ادامه حیات در دشت بم محصول می‌شوند و آب مورد نیاز مردم در زمینه شرب و کشاورزی و حتی در برخی موارد صنعت را تامین می‌کنند.
و شاید فردی که 2500 سال قبل چنین قناتی را حفر کرده تصور هم نمی کرد پس از گذشت سالها همچنان آیندگانش از همین قنات خود را سیرآب کنند.
این در حالی است که برخی از قناتهای بم آنچنان پر آب هستند که به رودخانه ای می مانند که از دل خاک بیرون آمده باشد.
کشف کتیبه 2500 ساله در یکی از قناتهای منطقه فراز بم
پروفسور شهریار عدل، باستانشناس در خصوص کشف این کتیبه به خبرنگار مهر گفت: بم بیشتر به دلیل داشتن ارگ تاریخی این شهر مورد توجه قرار دارد اما شواهد نشان از وجود محوطه های تاریخی قابل توجه در این شهرستان است طی سالهای اخیر بررسی هایی نیز در زمینه قنوات در محوطه های تاریخی اطراف شهر بم انجام شده است که شواهد قابل توجهی در بررسیهای اخیر به دست آمده است.
وی تصریح کرد: کشف کتیبه ای در یکی از این قناتها در منطقه فراز بم که قدمتی معائل 2500 سال دارد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
وی عنوان کرد: این کتیبه بر روی نای یکی از قناتها پیدا شده است و نشان از دانش بالای مردم آن زمان دارد.
پروفسور عدل ادامه داد: این کشف نشان می دهد دانش افرادی که این قناتها را حفر کرده‌اند کامل بوده است و نای را در کارگاهها تولید و در کوره هایی که هم اکنون آثارشان به جای مانده است می پخته اند.
این باستانشناس افزود: با کشف این کتیبه به صورت مشخص می توان ارتباط بین قناتها و کوره‌ها را اثبات کرد و نشان داد که مردم دوران هخامنشی از چه توانمندی بالایی برخوردار بودند.
رمزگشایی و بررسی خط کتیبه در حال انجام است
وی در خصوص رمزگشایی و بررسی خط گفت: این کار در حال حاضر در حال انجام می باشد اما آن چیزی که اهمیت دارد وجود تمدنی پیشرفته و قابل توجه از نظر تاریخ دانان در این منطقه است.
پروفسور عدل ادامه داد: آنچه که با اهمیت است این است که این آثار نشان از گستردگی تمدنی بوده که در این منطقه در حال حیات بوده اند و نشان از تسلط آنها داشته است و هیچ جای ایران شاهد چنین گسترده ای نیستیم.
وی از کشف سفال‌های مربوط به دروان هخامنشی خبر داد و گفت: بررسی‌ها و کاوش‌ها در منطقه همچنان ادامه خواهد داشت.
پروفسور عدل به این نکته نیز اشاره کرد که این قناتها همچنان توسط مردم در حال استفاده است.
قناتها داشته‌های ارزشمند تاریخی استان کرمان
معاون سازمان میراث فرهنگی استان کرمان نیز با اشاره به اینکه بسیاری از قناتهای موجود در بم از اهمیت تاریخی فوق‌العاده برخوردار هستند به خبرنگار مهر گفت: برخی از قناتها ثبت ملی هستند و جزو داشته های ارزشمند تاریخی استان کرمان و شهرستان بم محسوب می‌شوند.
محسن موحدی ادامه داد: یکی از مهمترین قناتهای بم قنات پاکم است که از پر آب ترین و قدیمیترین قناتهای کشور محسوب می شود و پیگیری‌های لازم برای ثبت جهانی این قنات آغاز شده است.
وی به اهمیت بم در تاریخ ایران اشاره کرد و گفت: حفاظت و نگهداری از قناتهای این شهرستان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و یکی از جاذبه‌های گردشگری استان کرمان محسوب می‌شوند ضمن اینکه اهمیت این قناتها همچنان برای ادامه زیست در منطقه بسیار برجسته است، بطوریکه آب بسیاری از روستاها و نخلستانهای شهرستان بم از همین قناتها تامین می‌شود و بدون شک رمز ایجاد و تداوم تمدن در منطقه تاریخی بم بوده اند.
این مسئول افزود: تمدنی که در بم شکل گرفته است یکی از غنی‌ترین تمدن‌های بشری بوده است که مطالعه و بررسی مظاهر این تمدن بسیار با اهمیت است.
................................
گزارش: اسما محمودی
نظر شما