جنگ، چيزي است كه باعث شد تا بسياري آثار مهم و ماندگار ادبيات، سينما و تئاتر كشورهاي مختلف به آن پرداخته شود. آلمان، اتريش و بسياري ديگر از كشورهاي درگير با جنگ هاي بزرگ، خواه و ناخواه داراي نوعي ادبيات شدند كه به ادبيات جنگ مرسوم شد. ادبياتي گاه تلخ و گزنده كه از ذهن بيدار و ناقد نويسندگاني تراوش مي كرد كه سال ها بعد از جنگ دست به نگارش مي زدند و طبعا با نگاهي آزادانه تر به جنگ سرزمين شان مي پرداختند و بالطبع گاهي اين گزندگي و نيش و كنايه خود تبديل به ادبيات ديگري مي شد كه به ادبيات « ضد جنگ » معروف شد.
اين « ضديت » در سينما و تئاتر هم پيدا شد سال ها پس از جنگ آمريكا و ويتنام فيلمسازان هاليوودي آثاري را خلق كردند كه به شدت آمريكا را به عنوان جنايت كار و متجاوز به كشورهاي ديگر معرفي مي كرد. در ادبيات هم به همين شكل زماني كه آلمان به عنوان شروع كننده جنگ به جهت تجاوز به كشورهاي ديگر حمله مي كند و بسياري از كشتارهاي دسته جمعي و كوره هاي آدم سوزي را به وجود مي آورد، طبيعي است كه نويسندگانش در جستجوي چيزي باشند كه با آن بتوانند اعمال وحشيانه حكام خود را زير سوال ببرند و ادبيات و داستان سلاح فوق العاده اي براي بيان آراء و افكار و احساس آدم هاي زخم خورده جنگ است.
به گزارش مهر ، ادبيات جنگ اما در كشور ما به شكلي ديگر تبلور پيدا مي كند، جنگ تحميلي هشت ساله درزمان خودش فرصت نمي داد تا كسي بتواند آنگونه كه بايد و شايد در آن حيطه قلم بزند اما با پايان يافتن دستمايه خلق آثار بسياري در حوزه ادبيات شد.
مردمي كه جنگ شان به سبب دفاع از حقانيت مملكت شان است بي شك ادبيات شان هم، ادبيات دفاع است و دفاع درهر شكل امري واجب است و زماني كه پاي مملكت و نواميس در ميان باشد، مقدس.
نويسندگان ادبيات دفاع مقدس در ايران عمدتا دو دسته هستند، نسلي كه جنگ را ديده و لمس كرده اند و نسلي كه تصويري ذهني از جنگ خلق كرده اند، خاطره نويسي مشخصه گروه اول است كه گاهي در قالب داستان و رمان در آمده و گوشه اي از واقعيت هاي دفاع مقدس را روايت مي كند. درميان اين نسل از نويسندگان تجربيات شخصي بسيار مهم است. اين تجربيات نه تنها در خلق اثر بلكه در نگرش نويسنده به جنگ نيز مهم جلوه مي كند. گروه دوم اما گروهي جوان تر هستند كه به سبب علاقه و خوانش آثار ديگران به سوي ادبيات دفاع مقدس ذهنمون شده اند، اين گروه بيشتر تصاويرذهني وشخصي از جنگ را در قالب ادبيات نشان ميدهند.
به گزارش مهر ، به اين دو گروه عمده نويسندگان جنگ بايد گروه آزادگان را نيز اضافه كرد با ورود آزادگان به كشورعده اي از آنها كه با ذوق تر بودند و آشنا با قلم و نوشتن، سالشمارو روز شمار دوران اردوگاه را مكتوب كردند و خود باعث به وجود آمدن شاخه اي ديگر از ادبيات دفاع مقدس يعني ادبيات اردوگاهي شدند. سختي ها ومشقت ها و دردهاي كشيده شده در زندان هاي عراق، تحمل شكنجه ها و محروميت هاي زمان اسارت ضمن برخورداري از جذابيتي انكار نشدني خود گوشه اي از واقعيت هاي پنهان جنگ كه ما كمتر آن را ديده بوديم را نشان مي دهد، اين سالشمارها عموما يا به وسيله خود شخص يا به وسيله نويسنده اي ديگر كه خاطرات را شنيده بود نوشته و عرصه مي شود. اما همچنان عمده ترين شكل ادبيات دفاع مقدس را بايد در آراء و نظرات آن دو گروه نخست دانست.
اما سوال مهمي كه درباره ادبيات جنگ ايران به وجود مي آيد اين است كه آيا مي توان درادبيات جنگ كشور ما هم چيزي به عنوان ادبيات « ضد جنگ » پيدا كرد يا خير ؟ آيا واقعا نويسنده اي پيدا مي شود كه نفس « دفاع » را رد كند و اثري بر ضد دفاع خلق نمايد ، آيا جنگ ما با جنگ كشوري مثل آلمان قابل قياس است كه بتوانيم در جستجوي ادبيات ضد جنگ باشيم ؟ يا اين فقط توهمي است كه با خواندن چند اثر تلخ و گزنده درما به وجود آمده است. واقعيت اين است كه درادبيات ما چيزي به نام « ضد جنگ » وجود ندارد، چرا كه نفس جنگ ما چيزي سواي ديگرجنگ ها بود و ادبيات بيرون آمده از دل آن هم وراي ادبيات ديگر كشورهاست.
اما گاهي مشكل ادبيات دفاع مقدس همان چيزي است كه سينماي دفاع مقدس ازآن رنج مي برد " قهرمان پردازي " هاي خيالي و دور از واقعيت، بي عرضه و احمق تصور كردن دشمن و خيال پردازي هاي بي حد عده اي به جاي جذب مخاطب باعث طرد مشتاقان اين نوع از ادبيات شد و ضربه سختي بر پيكره ادبيات و سينما وارد آورد كه هنوز هم آثار باقي مانده از آن را مشاهده مي كنيم .
نظر شما