به گزارش خبرنگار مهر، وقتی سخن از مطبوعات به میان می آید، همواره در ذهن شنوندگان و خوانندگان، روزنامه های بزرگ و کثیر الانتشار مجسم می شود و کمتر کسی برای روزنامه های محلی، نقش و کارکردی در نظر می گیرد. در حالیکه اهمیت آنها از روزنامه های کثیر الانتشار کمتر نیست و دلیل اهمیت آنها، پرداختن به مسائل محلی و منطقه ای است.
به رغم گسترش بی مانند رسانه های دیداری و شنیداری، مطبوعات همچنان نقش مهم خود را در شکل دادن و هدایت افکار عمومی و دادن آگاهی به جامعه، نظارت بر عملکرد سازمان های اجرایی به نمایندگی از طرف مردم به عنوان وجدان بیدار آنها، برانگیختن مردم به مشارکت در امور اجتماعی و سرنوشت خود، تقویت روحیه جمعی، دادن خبر و اطلاعات به مردم و سرگرم کردن آنها در اوقات فراغت حفظ کرده است. با این حال مطبوعات محلی اصفهان همچنان نتوانسته اند به آن جایگاه اصلی که در یکصد سال گذشته را داشت، برسد و انتظارات مردم را برآورده کند.
برای بررسی علل و عوامل این مساله با مهرداد خرسندی که مدرس روزنامه نگاری مصاحبه ای کرده ایم که در ادامه می خوانید.
به نظر شما نبود محتوای مناسب و موثر چقدر می تواند بر کیفیت و کمیت مطبوعات محلی اصفهان تاثیر گذار است؟
بدون شک تاثیر گذار است؛ چون وقتی نشریه ای محتوای مناسب، قوی و موثری نداشته باشد بی تردید شما نمی توانید مخاطب را ترغیب و تهییج به خرید آن کنید. آقای احمد توکلی از استادان رشته روزنامه نگاری جمله ای دارد که می گوید( تیتر خوب، تیتری است که خوب بفروشد)؛ گرچه ممکن است این اصطلاح، اخلاقی به نظر نرسد ولی به هر حال تیتر خوب و به دنبال آن، محتوای خوب باعث می شود که مخاطب، روزنامه را بخرد و بخواند.
اما وقتی که در نشریات مختلف شاهد خبرهای سوخته ای هستیم که سایر رسانه های شنیداری، دیداری و حتی خبرگزاری ها قبل از این که روزنامه ها و هفته نامه ها آن را منتشر کنند، به اطلاع مردم رسانده اند، چه دلیلی دارد که مردم پول بدهند و روزنامه بخرند و خبرهای بیات شده ای را بخوانند که قبلاً از طریق دیگر رسانه ها اعلام و منتشر شده است؛ قطعاً هیچ انسان عاقلی این کار را نمی کند.
ما باید به سمت محتوای خوب برویم؛ باید به سمتی برویم که مخاطب خودش را در نشریه ببیند و صدای خود را در نشریه بشوند؛ یعنی مطبوعات باید به مسائل و مشکلاتی بپردازند که مردم به آن ها دچار هستند. وقتی که مخاطب فقط شاهد انعکاس خبرهای مسئولان است و هیچ رویدادی قابل توجهی در نشریه نمی بینند، روزنامه نمی خرد. همین موضوع سبب می شود نشریه در سبد خانوار قرار نگیرد؛ چون مردم به راحتی می توانند از طریق رادیو، تلویزیون، شبکه های ماهواره ای و همچنین از طریق خبرگزاری ها اخبار را دریافت کنند.
به نظر شما چه باید کرد؟
همان طور که گفتم مردم باید خودشان را در رسانه ببینند و صدای خودشان را بشنوند. اگر کمی دقت کرده باشید می بینید بسیاری از روزنامه ها و نشریات ما ستونی با عنوان تلفن های مردمی دارند. چون مردم تماس می گیرند و از سازمانی انتقاد می کنند تا شاید از این طریق مشکل شان به گوش مسئولان برسد و رفع شود، اما مدیر مسئول یک نشریه از بیم این که با چاپ انتقادهای مردمی، آگهی هایش از سوی سازمان ها قطع شود، قید این ستون های مردمی را زده است؛ در حالی که بسیاری از این تماس های مردمی می تواند به خبرنگار در سوژه یابی کمک کند. به نظرم بسیاری از روزنامه نگاران ما در سوژه یابی دچار مشکل هستند در حالی که یک تعریف نوین از خبر می گوید "خبر در بین مردم است" .
باید در دل مردم باشید تا بدانید خبر چیست؛ ما بیش تر به جای این که در دل مردم باشیم، بیشتر به سراغ مسئولان می رویم تا ببینیم چه می گویند و یک خبر سنتی تنظیم می کنیم و تحویل مردم می دهیم. به طور قطع مردم نیز چنین اخباری را نمی خوانند؛ بنابراین مردم به سمت رسانه هایی می روند که خودشان را در آن می بینند.
پس وابسته بودن نشریات به صاحبان آگهی بر محتوای نشریات تاثیر گذار است.
به طور قطع تاثیرمی گذارد. ببینید یکی از عوامل برون سازمانی که بر تهیه، تنظیم و در نهایت انتشار اخبار از یک رسانه تاثیر می گذارد، صاحبان آگهی و روابط عمومی ها هستند. وقتی رسانه، استقلال مالی نداشته باشد مجبور است برای تامین هزینه های خود به سمت آگهی و روابط عمومی ها برود و این مساله سبب می شود تا خواه ناخواه دست روزنامه نگار و هم دست روزنامه دار بسته شود.
من همیشه می گویم که روزنامه نگاری با روزنامه داری فرق می کند. یک روزنامه نگار انتقاد می کند و نقد می نویسد ولی هنگامی که همان مطلب زیر نظر مدیر مسئول و سر دبیر نشریه ای می رود یا به کل حذف می شود و یا تعدیل می شود چون می خواهد روزنامه داری کند و اوست که هزینه ها را می پردازد.
اگر روزنامه ای ورشکست شد به تبع آن روزنامه نگار هم بیکار می شود. پس بی دلیل نباید به روزنامه داران انتقاد کرد و نباید گفت که روزنامه داران محافظه کارند. اگر روزنامه ای تعطیل شد اولین کسی که ضرر می بیند خود خبرنگار است. پس باید به سمت درآمد پایدار برای رسانه ها برویم که متاسفانه در استان اصفهان این موضوع امری دور از دسترس است.
برخی معتقدند مردم اصفهان در مقایسه با مردم دیگر استان ها کم تر روزنامه می خرند و می خوانند و این موضوع سبب شده تا روزنامه های محلی اصفهان هنوز جایگاه لازم را در جامعه پیدا نکنند؛ نظر شما در این موضوع چیست؟
البته این را بگویم که این موضوع بی تاثیر نیست. ولی همین مردم اصفهان روزنامه ها و ویژه نامه های گران قیمت را می خرند و می خوانند؛ پس نمی توان گفت که مردم اصفهان روزنامه نمی خوانند؛ مردم اصفهان روزنامه می خوانند ولی روزنامه خوب می خوانند. وقتی مطبوعات محلی اصفهان محتوای قوی و تاثیرگذار ندارند پس مردم هم از آن استقبال نمی کنند.
آیا افزایش روحیه نقد پذیری مسئولان بر افزایش محتوای مطبوعات موثر است؟
قطعا موثر است. اگر مسئولان خودشان نقد پذیر باشند و از برخوردهای سلبی اجتناب کنند، به طور قطع روزنامه نگار و روزنامه دار با اطمینان خاطر و با دست باز می توانند نقد کنند؛ البته نقد منصفانه. خیلی وقت ها یک مدیر با کوچک ترین انتقاد از طرف یک نشریه به روابط عمومی دستور داده است که آگهی آن روزنامه را قطع کند؛ خب وقتی مدیر یک رسانه چنین شرایطی را می بیند قطعاً کوتاه می آید و به تعبیری فتیله انتقاد را پایین می کشد؛ بنابراین افزایش روحیه نقد پذیری مسئولان بر افزایش محتوای مطبوعات بی تاثیر نیست و خیلی هم موثر است.
آیا با وجود رسانه ملی و سایت های خبری متعدد، پرداختن به خبر در روزنامه ها همچنان جایگاه دارد؟
اصلاً دیگر صرف پرداختن به خبر در روزنامه ها و هفته نامه ها مطرح نیست و جایگاهی ندارد. مردم، امروز خبر را از طریق رسانه های دیجیتال و شبکه های مختلف رادیویی و تلویزیونی می بینند و مطلع می شوند. اگر قرار باشد روزنامه، خبری را که امروز یک مسئول گفته است فردای آن روز به اطلاع مردم برساند، موفق نخواهد بود چون بدون تردید صدا و سیما در این مدت از طریق بخش های خبری مختلف، آن خبر را پوشش می دهد و به سمع و نظر مردم می رساند؛ علاوه بر آن از طریق سایت ها و وبلاگ های خبری و یا از طریق شبکه های اجتماعی به مردم اطلاع رسانی می شود. مطمئن باشید خبر دیگر جایگاهی در روزنامه ها ندارد؛ خبر باید دست مایه یک گزارش قوی یا یک تحلیل قوی بشود.
داشتن سواد آکادمیک چقدر بر محتوای مطبوعات تاثیر می گذارد؟
داشتن سواد آکادمیک جزء بدیهیات روزنامه نگاری و خبرنگاری است. روزنامه نگاری که با سواد است و دوره های آکادمیک را گذرانده است می داند از چه نوع تیتری و یا چه نوع لیدی برای گزارش های خود استفاده کند؛ می داند چگونه گزارش خود را به صورت جذاب شروع کند و چه نوع سوالی را از مصاحبه شونده بپرسد که مورد نیاز مخاطبش باشد.
بی تردید یک روزنامه نگار باید دروه های عمومی را بگذراند و سپس وارد دوره های تخصصی بشود. ما امروز در کشورهای پیشرفته دنیا نه تنها خبرنگار اقتصادی داریم بلکه خبرنگار حوزه اقتصادی ویژه بورس و یا طلا داریم در حالی که بسیاری از خبرگزاری های ما سرویس اقتصادی ندارند و یا اگر دارند خبرنگاران آن در دیگر سرویس ها نیز فعالیت دارند. یادمان باشد خبرنگاری که در حوزه اقتصادی و فقط در شاخه بورس فعالیت دارد به دلیل اشرافیت به موضوع، می تواند تحلیل خوب نیز بنویسد.
مطبوعات محلی اصفهان تا چه اندازه ای توانسته اند نیاز مخاطب را فراهم کنند؟
اگر آرمانی فکر کنیم باید این طور باشد ولی خیلی وقت ها می بینیم مطبوعات، بیش تر به جای این که مخاطب محور باشند مسئول محور و مدیرمدار هستند، به دلایل مختلف که یکی از آن ها نداشتن درآمد پایدار است و لذا مطبوعات مجبورند به تعریف و تمجید بپردازند و مجیز گو باشند تا آگهی های شان تامین شود و یا حداقل کسی از آنها شکایت نکند و آنان را به دادگاه احضار نکند؛ چون به راحتی می توان دست و پای یک نشریه را بست.
نظر شما