به گزارش خبرگزاری مهر، نشست "بررسی تحولات عراق و پیامدهای آن بر ایران و منطقه" از سوی انجمن علوم سیاسی ایران با مشارکت مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه وزارت امور خارجه با حضور دکتر "سید محمد کاظم سجاد پور" (عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین الملل وزارت خارجه)، "محمد فرازمند" (مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه)، دکتر "کیهان برزگر" (مدیر گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه علوم و تحقیقات)، دکتر "طاهره ابراهیمی فر" (دانشیار دانشکده علوم سیاسی واحد تهران مرکز)، "دکتر حمید احمدی" (استاد دانشگاه تهران و مدیر گروه کشمکش و همکاری مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه) و دکتر "قدیر نصیری" (پژوهشگر و مدیر گروه روند های فکری در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه برگزار شد. کارشناسان شرکت کننده در این نشست به بررسی پیامدهای داخلی و منطقه ای این تحولات پرداخته و سیاست خارجی ایران در قبال چالش‌های امنیتی و سیاسی عراق را بررسی کردند.
در ابتدای نشست "محمد فرازمند" مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه و سفیر سابق ایران در بحرین در تشریح میزان موفقیت ایران در سیاست های خود نسبت به عراق با اشاره به سه رویکرد گفت: رویکرد اول جهان عاری از خشونت است که توسط رئیس‌جمهوری ایران در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح شد. رویکرد دوم رویکرد تعاملی است و رویکرد سوم نیز باور به دیپلماسی برد- برد است که در طرح جهان عاری از خشونت مطرح شد. این امر نشانگر این است که ایران در رصد کردن چالش‌های بین‌المللی موفق عمل کرده است. به گفته وی هیچ کشوری در دنیا نیست که خود را از خطر تروریسم و افراط گرایی مصون بداند، بنا بر این طرح این مسئله از جانب ایران موید این واقعیت است که ایران در رصد آن موفق بوده و توانسته به جهانیان این هشدار را که با چه چالشی مواجه هستند، بدهد.
وی با اشاره به انتخابات اخیر عراق گفت: این انتخابات شفاف بود و با نظارت بین المللی و مشارکت خوب مردمی برگزار شد. با این حال انتخابات مذکور به تشکیل سریع دولت منجر نشد. در انتخابات سال 2010 نیز تشکیل دولت پس از 9 ماه مذاکره و چانه زنی انجام شد. پیش از انتخابات امسال نیز گمانه‌زنی‌ها حاکی از این بود که در انتخابات جدید نیز باید در انتظار کشمکش های طولانی بود چرا که با وجود پیروزی "نوری مالکی" در این انتخابات، برخی گروه های سیاسی در مورد تمدید دوره نخست وزیری وی مشکل داشتند. در نیمه خردادماه شاهد چالش های امنیتی در موصل و چهار استان بزرگ سنی‌نشین این کشور بودیم. به این ترتیب ایران با یک پدیده چالشی سیاسی و امنیتی مواجه شد که لازم بود رویکرد فعالی نسبت به عراق اتخاذ کند.
فرازمند یادآور شد: در نتیجه انتخابات ائتلاف شیعه به لحاظ قانونی قادر بود بدون مشورت با دیگر گروه ها دولت را تشکیل دهد. در این میان ایران به جای تاکید بر فرد خاصی، اصولی را برای عبور از بحران عراق مدنظر قرار داد از جمله اینکه بر فصل‌الخطاب قرار گرفتن قانون، احترام به نتایج انتخابات، حفظ جایگاه مرجعیت به عنوان پشتوانه روند سیاسی عراق و پاسخگویی دولت فراگیر و نه دولت اکثریت به چالش‌های عراق تاکید کرد. بر این اساس به دنبال رایزنی‌ها بین گروه های سیاسی عراق ائتلاف شیعیان روی گزینه "حیدر العبادی" به اجماع رسید و از طرف رئیس‌جمهور عراق، وی تشکیل دولت را عهده دار شد. ایران از گزینه مذکور حمایت کرد و به این نتیجه رسید که این گزینه می‌تواند با ایجاد اجماع در داخل عراق در سطح بین‌المللی نیز حمایت‌ها را جلب کند. همچنین جامعه بین‌المللی از این گزینه حمایت کرد و برخی کشورهای عربی نیز حمایت گرمی از انتخاب وی داشتند. می‌توان ادعا کرد که انتخاب العبادی و عبور از مالکی گزینه برد- برد در عراق بود که مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. در اینجا ایران به جای فرد بر اصول تکیه کرد.
مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه بزرگ‌ترین چالش بین‌المللی منطقه را افراط گرایی، خشونت و تروریسم دانست. وی با اشاره به بحران امنیتی موجود در عراق تاکید کرد: از آغاز این بحران امنیتی رویکرد ایران ثابت و بر اصول مورد پذیرش جامعه بین‌المللی استوار بوده است. گروهی از کشورهای منطقه فکر کردند که سقوط موصل و ظهور داعش فرصتی برای مداخله و تغییر در ساختار سیاسی و برخی روندهای سیاسی عراق است. به همین دلیل بحران امنیتی و خطر داعش را جدی نگرفتند و از اجرای مسئولیت بین‌المللی خود با تاکید بر لزوم کناره گیری مالکی سر باز زدند. مالکی طبق یک روند دموکراتیک و یک پروسه شفاف جای خود را به فرد دیگری داد اما نتیجه تعلل جامعه بین‌المللی این شد که تروریسم در عراق دارای سرزمین شد و از این منطقه امنیت جهانی را به خطر انداخت.
به گفته سفیر سابق ایران در بحرین، تا زمانی که داعش به مرزهای کردستان حمله نکرده بود غرب در برخورد با آن تعلل کرد و تازه پس از سقوط سنجار آنها احساس خطر کردند. غربی ها دریافتند ممکن است کل کشورهای جهان از سوی این گروه مورد تهدید قرار گیرد. اما از ابتدای این بحران امنیتی ایران به هیچ وجه کمک خود به همسایه‌اش را به روند سیاسی موکول نکرد و از همان روز نخست بحران آنچه را که در توان داشت براساس خواست دولت مرکزی عراق در اختیار این کشور قرار داد. در نتیجه همین عملکرد دوراندیشانه بود که امروز دوستی ایران و عراق را قوی‌تر از دو ماه قبل کرده است. در سیاست خارجی ایران فرصت‌طلبی جایی نداشته است و ایران توانسته هر دو پروسه سیاسی و امنیتی را با هم پیش ببرد.
فرازمند در ادامه با اشاره به تمایل بیشتر سنی ها نسبت به کردهای عراق برای ادامه کمک های ایران در عرصه های سیاسی و امنیتی این کشور اظهار داشت: با توجه به تحولات اقلیم کردستان برخی کشورهای منطقه دچار توهم شده و گمان کردند زمان آن رسیده که ساختار سیاسی عراق را که پس از 2003 شکل گرفته متحول کنند. از این رو در مورد حاکمیت ملی عراق نظرات دیگری مطرح شد به طوری که این کشور تا مرز تجزیه در توهمات برخی کشورهای همسایه پیش رفت. شاید کردها نیز احساس می‌کردند بحران امنیتی این کشور شرایطی را فراهم کرده که اعلام استقلال کنند اما وقتی مورد هجوم قرار گرفتند به تعبیر شخص بارزانی، ایران اولین کشوری بود که به کمک آنها شتافت.
وی بحران عراق را مهم‌ترین و بزرگ‌ترین بحران بین‌المللی دانست که عرصه مناسبی برای آزمودن رویکرد جدید ایران بود و در هر دو عرصه امنیتی و سیاسی ایران ثابت کرد که می‌تواند در طرف مشروع بحران قرار گیرد. بر این اساس عملکرد ایران مسئولانه‌ترین عملکرد در بحران عراق بوده و همین عملکرد باعث شد تا دوستی ایران با عراق تعمیق یابد. فرازمند در ادامه با اشاره به سفر وزیر امور خارجه کشورمان به عراق این سفر را بسیار موفق ارزیابی کرد و افزود: در این سفر وی با بیش از 40 نفر از شخصیت‌های عراقی از اهل سنت و کرد و شیعه دیدار کرد که وجه مشترک همه این دیدارها تشکر عراقی‌ها از موضع ایران و کمک امنیتی و سیاسی ایران به عراق بود.
به اعتقاد این کارشناس مسائل خاورمیانه رویکرد عاقلانه ایران در قبال عراق بر مبنای مفاهیم جدید مطرح شده در سیاست خارجه بود. این مسئله باعث شده که ایران بتواند در مذاکره با اروپایی‌ها از موضع انتقادی در قبال عراق صحبت کند و تعامل آنها با عراق را زیر سوال ببرد. به گفته وی پس از تحولات کردستان بود که قطعنامه 2170 از سوی انگلیس به شورای امنیت رفت و مورد تصویب قرار گرفت. فرازمند در پایان گفت: جمهوری اسلامی ایران همچنان می‌تواند غربی‌ها را به خاطر تعلل دوماهه‌شان در خصوص تحولات عراق به چالش بکشد.
نظر شما