به گزارش خبرنگار مهر، سالهاست با گذر زمان چهره خراسان از فرهنگ‌ها و سنت‌های گذشته خود دور شده و در حال حاضر خانه‌های تاریخی و سنتی با آن معماری پر رمز و راز خراسانی کمتر به چشم می‌خورد طوری که در گوشه و کنار شهر دیوار خانه‌های سنتی با بی‌رحمی تمام فرو ریخته و مالکان سراهای تاریخی درخواست تخریب و خروج این آثار از ثبت ملی را دارند.
روزگاری دور خراسان را دیار خانه‌های سنتی و تاریخی نام نهاده بودند و تا همین چند سال پیش بخش عمده‌ای از بافت تاریخی و سنتی در دل این خاک خودنمایی می‌کرد اما امروزه با نقض قوانین مربوط به میراث فرهنگی (قانون حفاظت از آثار تاریخی)؛ مالکان تب و تاب تخریب و خروج این سراهای کهن از ثبت ملی را دارند.
بند دل سراهای سنتی پاره شد
سراهایی کهن نظیر خانه ترکمن‌ها، حناساب، جوان صبور و خانه زرین زاده طی سالهای اخیر ویران شده و مالکان این خانه‌ها به بهای نوسازی و مدرن شدن، تن به تخریب داده اند.
اکنون اغلب کارشناسان میراث تاریخی و سنتی این سرزمین اعتقاد دارند که بند دل سراهای سنتی در سایه بی‌مهری مالکان و بی‌توجهی متولیان پاره شده و دیر زمانی است که میراث‌های هزاران ساله خراسان با نامهربانی در دل تاریخ مدفون شده‌است.
یک کارشناس و پژوهشگر آثار تاریخی به خبرنگار مهر می‌گوید: سالهاست سایه تخریب بر سر خانه‌های سنتی و تاریخی این مرز و بوم سنگینی میکند طوری که می‌توان به جرات اعلام کرد که امروز سراهای کهن حال و روز چندان خوشی ندارد و تقریبا تمامی این آثار طی سالهای اخیر یا تخریب و ویران شده و یا با اعلام تمایل مالک از فهرست آثار تاریخی خارج شده و در حال نابودی است.
قوانینی که بازدارندگی ندارد
محمدرضا منعم خراسانی با اشاره به اینکه همه باید به قانون احترام بگذارند و به راحتی قوانین مربوط به حوزه میراث فرهنگی را زیرپا نگذارند، عنوان میکند: یکی از علل اصلی تخریب خانه های تاریخی به این مسئله بازمی‌گردد که مالک با اعلام آمادگی نسبت به خروج خانه خویش از ثبت ملی زمینه تخریب و تبدیل این مکان به برج و ساختمانی تجاری را فراهم می سازد.
وی تاکید میکند: احترام به قوانین مرتبط با حوزه میراث فرهنگی و نگهبانی و نگهداری از آثار تاریخی اصلی اساسی است و به نظر می‌رسد قوانین ما آن قدر بازدارندگی ندارد چرا که امروز اغلب خانه‌های تاریخی به آسانی از ثبت ملی خارج شده و به ساختمانی عظیم تغییر هویت می دهد.
مسئولان امر آستین همت بالا زنند
وی بیان میکند: اکنون سراهای تاریخی فراوانی در سطح شهر مشهد و استان خراسان رضوی وجود دارد و نمی‌توان به صورت دقیق آماری در این زمینه اعلام کرد اما طی سالهای اخیر سرای ترکمن‌ها، خانه حناساب، جوان صبور و خانه زرین‌زاده از سوی مالکان ویران شده و این در حالی است که اگر فرهنگسازی لازم صورت می‌گرفت این سراها امروز به جای تخریب به موزه ای بزرگ و یا مکانی برای بازدید گردشگران داخلی و خارجی تبدیل می‌شد.
وی با اعلام اینکه فراموش نکنیم که خانه‌های سنتی و قدیمی تصویری از هویت گذشته ماست، ادامه می‌دهد: نباید به سادگی از کنار سراهای کهن و خاطره انگیز گذشت زیرا این بناها دارای ارزش و اعتبار بالایی است.
خانه های تاریخی ظرفیتی بالقوه برای جذب گردشگر
این کارشناس و پژوهشگر آثار تاریخی و سنتی معتقد است؛ خانه‌های تاریخی ظرفیت بالقوه ای برای جذب گردشگر دارند اما همواره مورد غفلت قرار گرفته اند و در کوران بی توجهی ها تخریب و ویران شده اند.
حکایت تخریب سراهای کهن همچنان باقی است و در این میان برخی مسئولان اجرای نادرست طرح بازسازی بافت فرسوده اطراف حرم مطهر را در روند تخریب خانه ها و سراهای کهن و تاریخی تاثیرگذار می دانند.
مدیر پایگاه بافت تاریخی ثامن در این رابطه به خبرنگار مهر می گوید: طرح بهسازی و بازسازی بافت فرسوده به شکل نامطلوب اجرایی شد و به اعتقاد من این طرح آسیب جدی را به مجموعه بافت های تاریخی وارد کرده است.
خروج خانه‌های تاریخی از ثبت ملی
احسان زهره‌وندی در پاسخ به سوالی در زمینه تعداد خانه‌های تاریخی در خراسان و شهر مشهد، عنوان میکند: آمار دقیقی در خصوص مجموع خانه‌های تاریخی استان در دست نداریم اما بیش از 30 سرای تاریخی در منطقه ثامن وجود دارد و در حال حاضر 2 خانه تاریخی کوزه کنانی و سرای عزیزاله اف هم که دارای ارزش و اعتبار بالایی است، در حال خروج از ثبت ملی بوده و در حقیقت مالکان این سراهای تاریخی تمایل دارند تا قانون ثبت ملی آثار تاریخی را نادیده بگیرند و خانه خود را از ثبت ملی خارج کنند تا پس از تخریب به برجی تجاری که سودآوری هم دارد تبدیل شود.
مدیر پایگاه بافت تاریخی ثامن اظهار میکند: رضایت و تمایل مالک برای خروج سرای تاریخی از ثبت ملی در حالی صورت می‌پذیرد که اجرای طرح بهسازی بافت فرسوده هم بر پیکره خانه های تاریخی و سنتی ضربه ای جبران ناپذیر وارد کرده طوری که اکنون خانه های تاریخی حناساب، سرای ترکمن‌ها، خانه جوان صبور و خانه زرین زاده به علت اجرای همین طرح تخریب شده است.
وی با اشاره به اینکه اغلب بناهایی که در بافت فرسوده قرار گرفته دارای هویت تاریخی و فرهنگی است، عنوان می کند: توجه به محافظت از معماری اسلامی و حفظ بناهای تاریخی در اجرای طرح بهسازی بافت فرسوده باید مدنظر قرار می گرفت.
سخنان مدیر پایگاه بافت تاریخی ثامن و ابراز گلایه مندی وی نسبت به خروج آثار تاریخی از ثبت ملی؛ صدای مدیرکل میراث فرهنگی راهم درآورد و این مسئول اذعان کرد زیرپا گذاشتن قانون از مهمترین دلایل ویرانی خانه های تاریخی است.
عدم رعایت قوانین یکی از علل تخریب سراهای تاریخی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی به خبرنگار مهر می‌گوید: عدم رعایت قوانین یکی از علل اصلی تخریب خانه ها و سراهای سنتی و تاریخی است زیرا اغلب این مکان ها در فهرست آثار تاریخی، ثبت ملی شده و مطابق قانون نمی توان این آثار را به راحتی ویران کرد.
رجبعلی لباف خانیکی تصریح می کند: منطقه‌ای در اطراف حرم مطهر به نام منطقه ثامن وجود دارد که از مدتها قبل عملیات بهسازی و بازسازی بافت فرسوده آن آغاز شده و در این محل 37 خانه تاریخی و سنتی به ثبت ملی رسیده اما علیرغم ثبت در فهرست آثار تاریخی 4 خانه به دلیل عدم رعایت قانون و بی‌توجهی به میراث تاریخی و فرهنگی به سادگی تخریب شده و در حال حاضر از مجموع 37 سرای تاریخی 33 خانه باقی مانده است.
وی ادامه می‌دهد: میراث فرهنگی بر حفظ و مراقبت از تک‌تک خانه‌های تاریخی تاکید دارد اما امروز طرح بهسازی بافت فرسوده آسیب‌های فراوانی را بر پیکره سراهای تاریخی وارد کرده و در این میان شهرداری هم برخی آثار را تاریخی نمی داند و به بهانه اجرای این طرح به تخریب خانه‌های تاریخی دست می‌زند و این امر در حالی روی می دهد که میراث فرهنگی، تنها حوزه ای است که می تواند در زمینه ارزش آثار تاریخی و فرهنگی اظهار نظر کند.
مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی می‌گوید: در هیچ کجای دنیا اثری که در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده ویران نمی شود اما جالب است که در کشور ما آثار تاریخی به ثبت رسیده و خانه های قدیمی بی ارزش تلقی می شود، در حالی که می‌توانیم از طریق این خانه‌های قدیمی، گردشگران بسیاری را جذب کرده و هویت و پیشینه خود را به نمایش بگذاریم.
لباف خانیکی بیان میکند: نگهداری و محافظت از بناهای تاریخی و خانه‌های سنتی یکی از دغدغه های جدی میراث فرهنگی است اما همواره به دلیل عدم آگاعی مردم این خانه‌ها تخریب می‌شود و در چنین شرایطی نمی توان به مراقبت از پیشینه فرهنگی و تاریخی اهالی خراسان امیدوار بود.
وی بیان می کند: امروز باید با تدوین راهکارهای جدید مانع تخریب خانه های قدیمی و تاریخی شد زیرا این سراهای کهن متعلق به یک شخص نیست بلکه جزء آثار و میراث ارزشمند یک کشور است که باید نسبت به مرمت و بازسازی آن اقدام و این خانه ها را به موزه و فرهنگسرا تبدیل کرد.
....................................
گزارش: مرضیه صاحبی
نظر شما