به گزارش خبرنگار مهر، استان قم پس از خراسان جنوبی، فرسوده‌ترین استان کشور است. یک ششم بافت مسکونی در قم بافتی است که از نظر استانداردهای معماری و شهرسازی، رفاه عمومی، شاخص‌های مدیریت بحران و ... نمره قبولی نمی‌گیرد. اسمش را گذاشته‌اند بافت ناکارآمد شهری. مناطقی از شهر که یا بافت قدیمی و فرسوده شده است یا بافت جدیدِ فرسوده ساخته شده.
این آمار را سید حسن رضوی، معاون برنامه‌ریزی استانداری قم اعلام می‌کند. بر اساس اطلاعاتی که او ارائه می‌دهد 78 درصد ساختمان‌هایی که در استان ساخته می‌شوند غیر مستحکم بوده و 30 درصد واحدهای مسکونی فرسوده هستند. رضوی می‌گوید در سطح کشور به طور میانگین 24 درصد واحدهای مسکونی طبق تعریفی که وجود دارد، فرسوده شناخته می‌شوند.
اینکه معضل بافت فرسوده یکی از مشکلات جدی استان است، موضوعی نیست که از نظر مسئولان و مردم دور مانده باشد. با این حال نگاهی به آمارهای موجود در این زمینه که مقایسه با استان‌های دیگر نشان می‌دهد قم از این نظر در سطح کشور خودمان هم در ردیف بدترین‌ها قرار دارد.
شهر قم از نظر تعداد ساختمان‌های غیر مستحکم، پس از یزد، دومین شهر کشور است و استان قم از این نظر سوم. آمار این ساختمان‌ها حدود 23 درصد از متوسط کشوری بیشتر است. حجم بافت فرسوده هم در نمودارها 6 درصد از متوسط کشوری بالاتر دیده می‌شود.
باز طبق آماری که وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده است، شهر قم 12 هزار هکتار بافت مسکونی دارد که از این مقدار، دو هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد است. تمام این عددها نشان می‌دهد در زمینه ساخت و ساز غیرمطمئن و وجود بافت ناکارآمد وضعیت نگران‌کننده‌تر از آن است که بتوانیم دست روی دست گذاشته و منتظر معجزه بمانیم.
وام‌هایی که پرداخت نمی‌شود
سناریوهای مختلفی در زمینه بافت فرسوده وجود دارد که شاید نتوان هیچ یک را به راحتی رد کرد یا پذیرفت. یک راه حمایت از مردم برای نوسازی در این بافت است که با توجه به مشکلات خدماتی موجود و تعطیل شدن روند اعطای تسهیلات، چندان آسان به نظر نمی‌رسد.
در این راستا محمد صادق پیشوایی، رئیس اداره بافت فرسوده راه و شهرسازی استان قم از اعطای وام 30 میلیون تومانی با موعد پرداخت 18 ماهه و نرخ 12 درصد می‌گوید. شهرداری هم از این مالکان عوارض دریافت نمی‌کند. نظام مهندسی هم تخفیفی برای آنها در نظر گرفته است اما مشکل از آنجا آغاز می‌شود که با وجود صادر شدن دستورالعمل از سوی بانک مرکزی، بانک‌ها حاضر به پرداخت چنین تسهیلاتی نیستند.
رضوی، معاون برنامه‌ریزی استانداری قم در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن تائید این مطلب با اشاره به اینکه سیاست پولی دولت در سال جاری، مدیریت بدهی‌ها است، گفت: دولت تلاش می‌کند بدهی خود به بانک‌ها را پرداخت کند تا بانک‌ها هم بدهی‌ها به بانک مرکزی را به حداقل برسانند. او می‌گوید بعید است در چنین وضعیت اعتباری قبل از سال 94 و یا حتی 95 بتوان انتظار اعطای تسهیلات به صورت گسترده از دولت را داشت.
غیر از مشکلاتی که در اعطای وام وجود دارد، ضعف مالی مالکان خانه‌ها در بافت فرسوده و محدودیت‌هایی که از نظر بلندمرتبه سازی در این بافت‌ها وجود دارد، سد راه رونق گرفتن ساخت و سازها شده است.
بخش وسیعی از بافت فرسوده در شهر قم بافت تاریخی محسوب می‌شود که ارزش فرهنگی دارد. در چنین شرایط حرکت دادن بلدوزرها و دادن مجوز بلندمرتبه‌سازی بدون توجه به عواقب آن، بخش وسیعی از سرمایه‌های معنوی و میراث فرهنگی را نابود می‌کند.
ارتقای سطح خدمات در بافت فرسوده
ارتقای سطح خدمات در بافت فرسوده سناریوی دیگری است که عده‌ای مانند محسن بهشتی، مدیرکل راه و شهرسازی استان قم در گفتگو با مهر، آن را راه درست می‌دانند.
وی که سابقه طولانی در معاونت‌های کلیدی شهرداری قم دارد، سطح خدمات شهرداری در بافت فرسوده را پایین توصیف می‌کند. موضوعی که موجب می‌شود، دلبستگی محله‌ای کاهش پیدا کرده و مردم چندان انگیزه‌ای برای نوسازی خانه‌ها و ارتقای سطح زندگی خود در این محلات نداشته باشند.
بهشتی می‌گوید در عین حال باید از افزایش محدوده قانونی شهر جلوگیری کرد تا ساکنان بافت فرسوده به محله‌های قدیمی خود بازگشته و آنجا را بسازند. به عقیده او در زمینه بافت تاریخی هم احیا و مرمت وظیفه دستگاه‌های مرتبط است نه تخریب و بلندمرتبه سازی.
مدیرکل راه و شهرسازی معتقد است هنوز راه‌هایی وجود دارد که بتوان از طریق مشارکت دادن ساکنان بافت فرسوده، تهدیدات را برطرف کرد. او توجه به مکان‌هایی که جذابیت‌های مذهبی یا تاریخی دارند را عاملی برای نوسازی و بهسازی بافت فرسوده می‌داند. با ارتقای سطح خدمات در نزدیکی اماکنی که جذابیت مذهبی یا قبیله‌ای برای افراد دارند، می‌توان از توسعه افقی شهر جلوگیری و مشکلات بافت فرسوده را به کمک مردم حل کرد.
مسکن مهرِ بافت فرسوده
اجرایی شدن طرحی مانند مسکن مهر در قلب بافت فرسوده سناریو دیگری است که برای برخورد با این مسئله مطرح می‌شود. یکی از طرفداران این فکر رضوی، معاون برنامه‌ریزی استانداری است که می‌گوید دولت باید چند استان که از نظر بافت فرسوده در وضعیت نا به سامان قرار دارند را انتخاب کرده و اعتباراتی نظیر آنچه برای مسکن مهر دیده می‌شد، در نظر بگیرد تا مشکلات در یک بازه زمانی ده ساله برطرف شود.
مسئله‌ای که بر اساس گفته‌های خود رضوی در زمینه مدیریت بدهی‌ها در دولت در حال حاضر چندان عملی به نظر نمی‌رسد. به اذعان خودِ او در شرایط کنونی تلاش برای خلق منابع منتفی شده و دوره خلاقیت و ارائه ایده‌های جدید و همچنین مشارکت دادن بخش خصوصی رسیده است.
بازگشایی معابر در قلب بافت فرسوده
سناریوی دیگری که در زمینه احیای بافت فرسوده شهر قم جدی گرفته می‌شود، مسئله تملک و بازگشایی معابر در این محدوده است که در این عرصه شهرداری بیش از دیگر دستگاه‌ها پای کار بوده است. نمونه این طرح‌ها هم بازگشایی بلوار شهید روحانی است که این طرح در کل 142 هزار متر مربع مساحت دارد.
نمونه چنین طرح‌هایی در قلب بافت فرسوده کم نیستند اما به دلیل ریزدانه‌گی این بافت و بی میلی مالکان با واگذاری آنها، مدت‌ها روی میز مدیران شهری خاک خورده‌اند. نمونه‌اش طرح شهید کاظمی در خیابان صفاییه است که عمرش دارد به نیم قرن می‌رسد.
تخفیف عوارض و حمایت از ساخت و ساز در بافت فرسوده دیگر اقدام شهرداری برای مقابله با این مشکل است که عباس ذاکریان، سخنگوی شورای شهر قم به آن اشاره می‌کند. با این حال وی هم اذعان دارد با این روند لاک‌پشتی و این اقدامات پراکنده نمی‌توان به حل شدن تمام مشکل امید داشت مگر اینکه دولت نگاه ویژه‌ای به مشکل بافت فرسوده در قم داشته و کمر به حل آن ببندد.
او می‌گوید چطور وقتی زلزله‌ای می‌آید، تمام کشور بسیج می‌شود و سیل اعتبارات و کمک‌های نقدی و غیر نقدی به کمک زلزله‌زدگان می‌رود؛ حالا چه اشکالی دارد دولت همین هزینه‌ها را الآن که هنوز اتفاقی نیفتاده انجام دهد تا از فاجعه بزرگ انسانی پیشگیری کرده باشد؟
............................
زینب آخوندی
نظر شما