به گزارش خبرنگار مهر، آیین های محرم به گواه تاریخ از گذشته های دور تاکنون میان مسلمانان به ویژه شیعیان با شکوه و جلوه خاصی برگزار شده است. سیستانی ها به عنوان نخستین خونخواهان امام حسین(ع) و یاران با وفایش، برای ماه محرم ارزش خاصی قائل هستند و آداب و رسوم ویژه ای هم دارند.
محمد آذری، محقق فرهنگ عامه سیستانی و مدیر بنیاد نیمروز در گلستان، در گفتگو با خبرنگار مهر، بیان کرد: با توجه به تغییر شرایط جامعه در طول قرن ها و سال ها تغییرات و تفاوت هایی در نحوه انجام مراسم ویژه ماه محرم در برخی نقاط ایجاد شده است.
وی افزود: نوحه خوانی، سینه زنی، زنجیرزنی، شبیه خوانی یا تعزیه خوانی و خواندن زیارت عاشورا از جمله آیین های معمول سیستانی ها در استان گلستان و مازندران در ایام محرم به شمار می رود.
وی بیان کرد: در اول محرم سیستانی های گلستان رسومی خاص دارند. بعنوان مثال می توان به مراسم سیاه پوشان یا مشکی پوشان اشاره کرد، همچنین تنی چند از بزرگان و پیرغلامان خوش صدا در گذشته روی پشت بام منازل و حسینیه و مساجد رفته با خواندن اشعاری حزن انگیز و مراثی مردم را از آمدن ماه محرم آگاه می کرده اند.
آذری علم بستن را از رسوم سیستان ها معرفی کرد و افزود: برپایی محفل و مجلس دعا و قرائت قرآن از دیگر آیین های محرم است.
وی غذاهای سنتی این قوم در محرم اشاره کرد و گفت: پخت قلور یا حلیم سیستانی و شله زرد، امتناع مردم سیستان از پخت غذا در سه روز قبل از واقعه عاشورا، پشت بام رفتن ریش سفیدان و تلاوت قرآن و ذکر دعا برای اعلام رسیدن ماه محرم و برگزاری مجالس روضه و عزاداری نیز از دیگر رسوم سیستانیهای گلستان در ماه عزاداری سالار شهیدان است.
مدیر بنیاد نیمروز اضافه کرد: از جمله آداب خاص مردم در ماه محرم و 18 روز پس از آن است که شامل شبیه خوانی یا تعزیه که از اصلی ترین برنامه های سیستانیها در گذشته و امروز است می شود، اکنون برجسته ترینش در بخش وشمگیر و شهر انبارالوم و در زابل آباد اجرا می شود.
آذری درباره نقش زنان سیستانی در عزاداری محرم و جایگاه محرم در بین زنان سیستانی خاطرنشان کرد: در ماه محرم زنان سیستانی دست از انجام کارهایی مثل حصیربافی و صنایع دستی برمی دارند و بیشتر سعی دارند خود را با ذکر و تسبیح و نماز، روضه خوانی، برگزاری مراسم رووایی و شرکت در مجالس عزاداری مانوس کنند.
وی تصریح کرد: سیستانیها در جواب فردی که در روزهای تاسوعا و عاشورا از ایشان درخواست انجام کاری که ضرورت ندارد وح اضر به انجامش به احترام این روزها ندارند ضرب المثلی به کار می برند با این مضمون "در ای روز گرگه وه گله نمزنه"یعنی در این روز گرگ هم به گله نمی زند و برای شکار نمی رود.
محمد آذری درباره مراسم ویژه شام غریبان گفت: در این شب مردم به مساجد و حسینیه ها می روند و چراغ ها را خاموش می کنند و در نور شمع به سوگواری می پردازند و با تشکیل دسته های چند نفره جوانان با خواندن اشعار و مراثی سوزناک لحظات حزن انگیزی را فراهم می آورند.
محقق فرهنگ عامه و فولکلور اقوام و سیستانی ها گفت: علاوه بر تعزیه که در هر روز به یکی از یاران سالار شهیدان وشهدای مظلوم کربلا اختصاص دارد از گذشته های دور هر یك از روزهای دهه نخست ماه محرم رانیز به نام و یاد اهل بیت و یاران امام حسین (ع) را گرامی داشته و می دارند.
وی ادامه داد: روز چهارم محرم به عزاداری حر نام گذاری شده، روز پنجم به نام فرزندان حضرت زینب (س )، روزهای ششم تا هشتم به یاد حضرت قاسم و حضرت علی اكبر(ع(، نهم به نام حضرت ابوالفضل و دهم به نام و یاد سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین عزاداری می شود.
آذری تصریح کرد: عزاداری تاسوعا و عاشورا از بامداد آغاز می شود و تا عصر ادامه دارد هیات ها با حركت از مقابل حسینیه ها و تكایا با نوحه خوانی و سینه زنی به سمت امامزاده ها و گلزار شهدا رفته و در این محل به عزادارای می پردازند.
محقق فرهنگ عامه اقوام گلستان و مدیر بنیاد نیمروز در باره سایر اداب ورسوم سیستانیها در ماه محرم گفت:یکی از رسوم سیستانیها موضوع چاووشی یا "چه وه شی" است که عموما یکی از پیرمردان یا مداحان با صدای حزن انگیز و زیبا اشعاری در راستای قیام عاشورا را می خواند و مردم وجمعیت را آماده سینه زنی و شروع مراسم می کند و در اصل نوعی فراخوان برای شروع مراسم است.
محمدآذری در خصوص نوع سینه زنی سیستانی ها یاداوری کرد: سیستانی ها دارای نوع خاصی از سینه زنی هستند که به سینه زنی "شنستکا" یا نشسته یا سه ضرب است که مداح با خواندن اشعار معروف به بحرطویل که حاوی اشعار حماسی و زیبا است به بیان بزرگی و جنگاوری و حق بودن لشکر فرزند پیامبر(ص) ویارانش می پردازد؛ دم نوحه یا واگفت که سینه زنان روی زانو نشته اند به زانو زده و به حالتی که نشان از افسوس و حسرت از شهادت سالار شهیدان(ع) است و در آغاز نوحه با کوبیدن دست روی زمین به این معنی که عقیده دارند که زمین را به شهادت می گیرند که زمین توشاهد باش که ما عزادار خاندان عصمت و طهارت(ع) هستیم، روی کنده زانو بلند شده و سینه می زنند و در زمان سینه زنی نیز که به سرعت دستها به سینه کوبیده شده و سراسر شور و شعور است.
