به گزارش خبرنگار مهر، سفال در خراسان پیشینه تاریخی با قدمت چندین هزار سال دارد که نسل به نسل و از استاد به شاگرد مسیر خود را تا به امروز پیموده و به دست ما رسیده است.
این هنر آب و گل که روزگاری چرخ زندگی بسیاری از هنرمندان را می چرخاند این روزها به دلیل عدم حمایت و دلسردی هنرمندان به انزوا کشیده شده و در این میان تولیدات بی کیفیتی که توسط افراد بی تجربه و تازه کار روانه بازار می شود، چوب لای چرخ سفالگری استان گذاشته است.
هنری که روزگاری در اوج خود و در کنار دیگر صنایع دستی خراسان در کشور خود نمایی می کرد، امروز حرفی برای گفتن ندارد و مرغوبیت پایین هم در این میان مانند زخمی بر پیکره سفال خراسان هر چه بیشتر آن را به گوشه انزوای تاریخی می راند.
جای خالی نوآوری در صنعت سفال امروز
ناظره خوشکابی یکی از هنرمندان پیشکسوت سفالگر به خبرنگار مهر می گوید: آنچه امروز همدان را در عرصه تولید سفال موفق کرده است بها دادن و حمایت از ایده های نوی هنرمندان با سپردن کارگاه های تولیدی و امکانات به آن ها است همان کاری که در چین اتفاق افتاد و از ایده های نوی هنرمندان حمایت و به آنها بها داده شد.
وی ضمن انتقاد از عدم حمایت از هنرمند سفالگر در خراسان رضوی عنوان می کند: سفالگران خراسان برای پرداختن به ایده های نو از طرف هیچ سازمان و ارگانی حمایت نشدند که این امر به دلسردی و کنار نشستن آنها منجر شد.
خوشکابی می افزاید: صاحب ایده های نو در استان بی سر پناه و دست خالی مانده اند و با دست خالی هم نمی توان به نتیجه رسید همانند طفلی که قد می کشد ولی از حمایت والدین برخوردار نیست.
دلسرد ی هنرمندان سفالگر و تولید کالای نامرغوب
این هنرمند سفالگر استان ادامه می دهد: سفال یک کار چند مرحله ای، کارگاهی و زمان بر است که نقش و نگاره های آن به ایده پردازی های نو هم گام با زمان و ماندگاری آن به کیفیت و مرغوبیت بالا نیاز دارد.
وی عدم ارائه آموزش های لازم و به روز به هنرمندان و تازه کاران را از دلائل پایین آمدن کیفیت سفال خراسان دانسته و می گوید: این از کم کاری ادارات مربوطه و عدم اختصاص اعتبارات لازم به این امر است و از طرفی مخالفت برخی در ورود دانشگاه هنرهای تجسمی به مشهد سبب عدم پیشرفت این هنر به ارث رسیده از اجدادمان در استان شده است.
این فارغ التحصیل هنرهای تجسمی ابراز می کند: از طرف دیگر سنگ اندازی های بسیار در کار هنرمندان سبب دلسردی و در نتیجه تولید کارهای نامرغوب و بی کیفیت فقط برای در آمد زایی از سوی برخی صنعتگران شده است.
حمایت؛ کارهای ماندگاری خلق می کند
وی تاکید می کند: اگر هنرمند خراسانی حمایت شود کارهای ماندگاری خلق می کند که در جهان حرف اول را می زند ولی اصلا مشخص نیست که چه سازمان و ارگانی مسئولیت حمایت از هنرمندان سفال را بر عهده دارد.
عصمت حمیدفر از دیگر هنرمندان سفال خراسان که از سال ۷۹ در این عرصه فعالیت می کند هم به خبرنگار مهر می گوید: یزرگترین عاملی که سبب پایین آمدن مرغوبیت سفال خراسان شده است عدم حمایت از هنر و هنرمند سفال است.
وی اظهار می کند: ورود کالاهای چینی بی کیفیت و ارزان هم در این میان سبب شد که هنرمندان به سمت تولیدات ارزان قیمت روی بیاورند که خود عاملی بر کیفیت پایین برخی از تولیدات در استان شده است.
حمید فر ارائه آموزش های ضعیف از سوی برخی از استادان به شاگردان خود و رسیدن استادان و پیشکسوتان خوب سفال خراسان به سن کهولت و عدم توانایی در ادامه کار و یا فوت برخی از این اساتید برجسته را دیگر عامل پایین آمدن کیفیت سفال تولیدی استان می داند.
سارا کاشی‌پز دیگر هنرمندی که دارای مدرک فوق لیسانس هنر های تجسمی است هم به خبرنگار مهر می گوید: سفال خراسان شاید به علت پایین آمدن کیفیتش و همچنین جولان کالاهای چینی خوش رنگ و لعاب بازار فروش خوبی ندارد.
وی همانند دیگران عدم حمایت را عاملی بر دلسردی و روی آوردن هنرمند به تولیدات نامرغوب دانسته و عنوان می کند: در عین حال بی همتی خود هنرمندان در ارائه کار پر جذبه و فروش تولیدات سفال های لالجین به جای تولیدات دست خودشان هم عاملی بر عدم فروش مناسب سفال خراسان و بی و نام نشان شدن آن است.
عدم تخصیص نمایشگاه های دائمی برای فروش سفال در خراسان
کاشی‌پز تاکید می کند: برخی می خواهند کاری با قیمت پایین تولید کند تا بتواند محصولش را بفروشد، وقت و دقت لازم و تمام هنر خود را در تولید به خرج نداده و در نتیجه کیفیت کار پایین می آید.
امیر مجیدیان دیگر هنرمند سفالگر خراسان رضوی هم به خبرنگار مهر می گوید: نمایشگاه های فروش صنایع دستی کم بر پا می شود و وقتی هم که برگزار می شود هزینه اجاره غرفه ها خیلی بالا است و هنرمندی که دستش هم خالی است و تمام وقت و بودجه خود را صرف تولید کرده نمی تواند غرفه اجاره کند و این می شود که برای فروش ارزانتر دست به تولید بی کیفیت می زند.
وی با انتقاد از عدم تخصیص نمایشگاه های دائمی برای فروش سفال در خراسان ابراز می کند: از هنرمند حمایت نمی شود و هنرمندان و اساتید پیشکسوت در این عرصه هم یا فوت کرده اند یا به علت کهولت دیگر قادر به کار و ارائه آموزش به هنرمندان تازه کار نیستند و همین عدم آموزش مناسب هم تولیدات را به سمت بی کیفیتی سوق داده است.
ابوالفضل صفاری یکی از فروشندگان صنایع دستی هم به خبرنگار مهر می گوید: بنده بیش از ۲۰ سال است که صنایع دستی خراسان را به خریداران عرضه می کنم.
وی عنوان می کند: در گئشته فروش خوب بود و من به تنهایی با فروش سفال و چند کالای دستی دیگر زندگی می گذراندم ولی چند سالی است که نگاه ها به سفال تولید دست هنرمند خراسان عوض شده و من هم مجبورم برای در آمد سفال های لالجین همدان را هم عرضه کنم.
صفاری می گوید: سفال خراسان همواره جزو صنایعی بود که توجه خریدار را به خود جلب می کرد و من به عنوان فروشنده گاهی این سفال ها را به دیگر شهر های کشور می فرستادم اما چند سالی است به دلائلی که بنده بی خبر هستم از کیفیتش کاسته شده و دیگر جذابیتی ندارد و درنتیجه فروشی هم ندارد.
صفاری می گوید: سفال هنوز هم در میان مردم جایگاه خود را حفظ کرده و اگر کیفیت، طرح ها و نقش و نگار به کار رفته در آن بهبود یابد بار دیگر به اوج خود می رسد.
زیر ساخت های غلط سفال خراسان با مشکل مواجه کرده است
ملیحه سلطانی مسئول آموزش صنایع دستی میراث فرهنگی خراسان رضوی در پاسخ به مشکلات مطرح شده در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: سفال خراسان که روزگاری در کشور هم پای سفال همدان بود امروز دیگر حرفی برای گفتن ندارد.
وی عنوان می کند: متاسفانه با وجود پیشینه تاریخی سفال در خراسان رضوی این استان به لحاظ آموزش های غلط در زمینه سفال با عدم کیفیت در تولیدات مواجه شده است.
سلطانی عدم آموزش مناسب در زمینه سفال را مهمترین عامل تولیدات بی کیفیت در این عرصه دانسته و ابراز می کند: زیر ساخت های غلط باعث شده سفال خراسان با مشکل مواجه شود در حالی که همدان با کار خوبی که ارائه داده الان در حال صادرات سفالش به دیگر کشور هاست.
وی عنوان می کند: همدان در آموزش حالت استاد و شاگردی را حفظ کرده در حالی که خراسان با وجود قدمت بسیار در این هنر نتوانسته این حالت را حفظ کند.
سلطانی با اشاره به چاره جویی های انجام شده در این زمینه ابراز می کند: در حال حاضر در عرصه هنر سفال در خراسان یک سری باز آموزی و به آموزی ها را فراهم کرده ایم تا هنرمندان با آموزش درست محصولات با کیفیتی را تولید و وارد بازار کنند.
حذف واسطه ها و ارائه مستقیم محصولات به مصرف کننده
سلطانی با بیان اینکه گل به کار رفته در سفال هزینه زیادی نمی برد ولی زمان و هنر صرف شده برای آن است که بر مرغوبیتش می افزاید، می گوید: محصولات با کیفیت استقبال بیشتری هم می شود ولی وقتی افزایش تولید با قیمت کم مد نظر باشد، تولیدات بدون کیفیت می شوند.
وی عنوان می کند: برای حل مشکل هنرمندان سفال سعی داریم با حذف واسطه ها و فعال کردن اتحادیه های هنری در این عرصه محصول به طور مستقیم به دست مصرف کننده برسد تا قیمتش مناسب باشد.
سلطانی حمایت از هنرمندان و برنامه ریزی مناسب در این زمینه را راه حلی برای جبران وضعیت کنونی دانسته و می گوید: بازآموزی و به آموزی برای فعالان این عرصه می تواند سفال خراسان را به وضعیت خوبی هدایت کند و قطعا می توانیم شاهد بروز تحولی عظیم باشیم که این امر در نمایشگاه صنایع دستی سال آینده خود را نشان می دهد.
سفال خراسان این میراث گذشتگان سرزمین خورشید در مسیر بی کیفیتی پیش می رود و با خطر فنا و فراموشی مواجه است، خطری که اگر از هم اکنون فکری به حالش نشود نه تنها حرفی برای گفتن نخواهد داشت بلکه دیگر یادی هم از آن باقی نمی ماند، برای رسیدن به این مهم به یاری همه مسئولان و متولیان امر نیاز است تا این میراث کهن سرزمین خراسان جانی دوباره بگیرد و باری دیگر در میان سایر صنایع دستی سر بلند شود.
-------------------------
گزارش: ملیحه زرین پور
