به گزارش خبرنگار مهر، نیمه مردادماه سال جاری وقتی عقربه‌ها به ساعت ۲۲ نزدیک می‌شد، مجتمع زمزم در خیابان عمار یاسر در آتش می‌سوخت. هر چند کانون آتش زیر زمین مجتمع بود اما خطر دودگرفتگی چند نفر را در طبقه پنجم میان مرگ و زندگی گیر انداخته بود.
با تلاش مأموران آتش‌نشانی این حادثه به خیر گذشت و کسی آسیب جدی ندید اما این سؤال در ذهن‌ها ماندگار شد که مجتمعی که تازه به بهره‌برداری رسیده و قرار است بر اساس استانداردها ساخته شده باشد، چرا نتوانسته یک آتش کوچک در یکی از واحدهای خود را مهار کند. آیا نباید نتیجه بگیریم وضعیت مراکز خرید و مجتمع‌های تجاری از نظر ایمنی با این آتش‌سوزی زیر سؤال رفته است؟
«حتی یک مجتمع تجاری ایمن در قم وجود ندارد.» این اظهار نظر معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری قم است.
محمدرضا مهدیان به عنوان یک کارشناس عرصه ایمنی در گفتگو با مهر، خطری را گوشزد می‌کند که بیخ گوشمان است اما به راحتی از آن عبور می‌کنیم.
آتش‌سوزی مجتمع‌های تجاری در سراسر کشور یکی از معضلات ایمنی شهرها است. در شهر قم نیز آتش‌سوزی مجتمع تجاری زمزم این نواقص را بار دیگر به همه گوشزد کرد. مشکلاتی که بخشی از آن قرار است با اجرای مقررات ملی ساختمان برطرف شود.
ایمنی، بهداشت، سلامت، صرفه اقتصادی و بایسته‌های اجتماعی در ساختمان‌ها از جمله مسائلی هستند که موضوع مقررات ملی ساختمان را تشکیل می‌دهند. مقرراتی که پنج سال پس از وقوع زلزله رودبار و منجیل و به دنبال احساس خطر مسئولان و کارشناسان از وضعیت ایمنی ساختمان‌ها تنظیم شد و تا امروز قرار است پاسخگوی این نیازهای مختلف در عرصه ساخت و ساز باشد.
مبحث سوم مقررات ملی ساختمان بخشی از این آیین‌نامه است که به مسئله حفاظت ساختمان‌ها از حریق می‌پردازد. تصرف‌های تجاری و ساختمان‌های بلند هر کدام ضوابطی برای ایمنی از حریق در این مجموعه دارند که به نظر می‌رسد در مورد مجتمع‌های بزرگ تجاری موضوعیت دارند.
معاون پیشگیری و آموزش سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری قم با اشاره به اینکه یک ساختمان تجاری که امروز ساخته می‌شود، باید امکاناتی از جمله سیستم اعلام و اطفای حریق، مسیرهای فرار بر اساس ضوابط، خروجی‌‌هایی با عرض مناسب، وسایل تهویه دود و آلاینده‌ها و ... را داشته باشد، گفت: غیر از آن ساختمان‌های جدید طبق ضوابط باید مصالح غیرقابل اشتعال به کار برده و در نازک‌کاری‌ها هم مسائل ایمنی را رعایت کنند.
هیچ یک از مجتمع‌های تجاری قم مورد تائید سازمان آتش‌نشانی نیستند
مهدیان پس از توضیح این شرایط می‌گوید هیچ یک از مجتمع‌های تجاری و پاساژهایی که در حال حاضر در قم فعالیت می‌کنند، مورد تائید سازمان آتش‌نشانی نیستند. به گفته وی این مکان‌ها چه از نظر معماری و چه از نظر تجهیزات در وضعیتی نیستند که بتوان عنوان یک ساختمان ایمن را برایشان انتخاب کرد.
وی ادامه داد: مشکلات مربوط به معماری این ساختمان‌های تجاری بیشتر در مورد آنهایی دیده می‌شود که دو دهه یا سه دهه از ساختشان می‌گذرد با این حال مشکل تجهیزات و برخی نواقص دیگر در تمام ساختمان‌های تجاری وجود دارد که البته سازمان آتش‌نشانی برای تمام این ساختمان‌ها دعوت‌نامه صادر کرده تا دستورالعمل ایمنی را دریافت کنند. در مورد مجتمع‌های جدید مانند زمزم هم اشکالات در بهره‌برداری از تجهیزات ایمنی فراوان دیده می‌شود.
به گفته معاون پیشگیری آتش‌نشانی قم این سازمان از ۳۰ مجتمع تجاری بازدید داشته و نظرات کارشناسی خود را به مالکان ارائه کرده است منتهی باید عزمی در مالکان هم وجود داشته باشد تا این نظرات اعمال شود.
مصطفی سعادت طلب، رئیس کمیسیون امور زیربنایی شورای شهر قم در گفتگو با مهر، در توضیح کاربرد مبحث سوم مقررات ملی ساختمان در ارتقای ایمنی، مسئله معماری را دارای هفت مرحله می‌داند.
به گفته وی مسئله اول مطالعات است و مسئله دوم طراحی که مقررات ملی ساختمان به طراحی فاز یک توجه خاص دارد.
مسئله بعدی توجه به جزئیات مصالح ساختمان است که معمولاً به آن اهمیت داده نمی‌شود و معمولاً غیر اصولی است. از نظر این استاد دانشگاه اجرا، مرحله بعدی است که به دلیل اینکه در آن متخصص وارد نمی‌شود، مشکلات بسیاری دارد. مسئله بعدی نظارت است که آن هم نقایصی دارد.
آنطور که سعادت طلب می‌گوید دو مرحله آخر که بسیار مهم است هنوز متولی از نظر قانونی ندارد چرا که پنج مسئله اول به عهده نظام مهندسی است. بهره‌برداری و تعمیر و نگهداری از مسائلی است که در ساختمان‌ها به آن توجه نمی‌شود و نقطه ضعف ما هم همین است.
رئیس کمیسیون امور زیربنایی شورای شهر می‌افزاید: در مقوله بهره‌برداری و تعمیر و نگهداری مردم رها هستند و هر طور که بلد باشند از فضاها استفاده می‌کنند. یعنی خیلی وقت‌ها تجهیزات ایمنی وجود دارد اما کسی بلد نیست از آن استفاده کند یا به موقع شارژ نشده است.
موضوع دیگری که سعادت طلب به آن اشاره می‌کند، تکمیل مقررات ملی ساختمان است. این مقررات سال ۷۴ تدوین شده و به طور قطع باید بازنویسی شود تا در پایین آوردن احتمال خطر کارا و مؤثر باشد.
۴۰ درصد آتش‌سوزی‌ها به اصناف مربوط می‌شود
طبق آمارهایی که سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری قم ارائه می‌دهد ۴۰ درصد آتش‌سوزی‌ها به اصناف مربوط می‌شود. در واقع آتش‌سوزی واحدهای تجاری رتبه سوم آتش‌سوزی‌ها در شهر قم را دارد.
معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی شهرداری قم همچنین می‌گوید ابزار برای نظارت بر ساخت‌وسازهای جدید در مجتمع‌های تجاری وجود دارد اما آن‌هم ناقص است. ۱۷ مورد از ضوابطی که لازم است وجود داشته باشد تا یک مجتمع ایمن ساخته شود در لایحه‌ای به شورای اسلامی شهر برده شده اما تنها نظارت بر ۶ مورد در این لایحه تصویب شده است. نازک‌کاری ساختمان‌های تجاری که اتفاقاً بسیاری اوقات مخاطره ساز می‌شود از مواردی است که قوانین لازم برای نظارت بر آن وجود ندارد.
مهدیان هم مانند سعادت طلب مرحله بهره‌برداری را یکی از مشکل‌سازترین مراحل در زمینه ایمنی ساختمان‌های تجاری می‌داند. او می‌گوید واحدهای تجاری نباید مرکز انبار اجناس باشند چرا که در صورت آتش‌سوزی خطرات چند برابر خواهد شد.
مسئله دیگر وجود برخی واحدهای کارگاهی در مجتمع‌های تجاری است. وجود این کاربری‌های به اصطلاح گرم در میان مغازه‌هایی که قرار است اجناس را در معرض نمایش مشتری بگذارند، مانند وجود جرقه آتش در میان انبار باروت است.
صدور شناسنامه ایمنی بزرگترین قدم در تأمین امنیت مجتمع‌های تجاری است
از نظر سخنگوی شورای شهر قم، صادر شدن شناسنامه ایمنی ساختمان، بزرگترین قدم در مسیر تأمین امنیت مردم در مجتمع‌های تجاری است.
به گفته عباس ذاکریان این شناسنامه ایمنی در جریان بازدید رسمی کارشناسان این سازمان از پروژه‌های تجاری صادر می‌شود. او در گفتگو با مهر از همان شناسنامه‌ای صحبت می‌کند که از نظر معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی قم آیتم‌هایش برای کنترل ایمنی ساختمان‌های تجاری ناکافی است.
با این حال سخنگوی شورای شهر قم نفس صادر شدن این شناسنامه را حرکت بزرگی در مسیر حل مشکلات این حوزه می‌داند. او معتقد است اگر نقایصی در این کار هست، می‌شود در آینده اصلاح کرد. حداقل اینکه می‌دانیم مسیر صحیح است.
در مورد مشکلات بهره‌برداری از مجتمع‌های تجاری هم ذاکریان به مصوبه اخیر شورای اسلامی شهر قم درباره صادر شدن گواهی ایمنی هر دو سال یکبار برای این ساختمان‌ها اشاره می‌کند. بدون این گواهی پروانه کسب نباید تمدید شود. هر نقصی هم در مسائل ایمنی آن واحد تجاری وجود داشته باشد، باید برطرف شود تا این گواهی صادر شود.
وی با اشاره به اینکه این مصوبه تمام نیازها در این زمینه را پوشش داده اظهار داشت: مسئله مهم‌تر در این زمینه اجرا کردن آن است که نیاز به همکاری صنوف دارد. البته این مصوبه مستندات قانونی دارد که صنوف را ملزم به توجه به آن می‌کند اما ما قبل از اینکه به سراغ قانون برویم، تلاش می‌کنم از طریق تشکیل جلسات دوجانبه همکاری تمام افراد درگیر در این حوزه را جلب کنیم.
سخنگوی شورای شهر قم با اشاره به اینکه مدیریت شهری در این مقوله ذره‌ای مماشات نمی‌کند، افزود: مسئله به جان و مال مردم ربط دارد و چیزی نیست که بخواهیم به سادگی از کنار آن بگذریم منتهی در این مسیر نیاز به همراهی مجموعه مدیریت استان و اصناف داریم.
این روزها خبر آتش‌سوزی در یکی از مجتمع‌های تجاری قشم در فضای مجازی و مطبوعات منتشر شده و همه از خسارت‌های میلیاردی به مالکان صحبت می‌کنند. واقعیت این است که باید بپذیریم هزینه کردن در مسئله ایمنی یک موضوع ویترینی نیست بلکه ضرورتی است که در مواقع خطر به کمکمان خواهد آمد.
..............................
زینب آخوندی
