جشن رمضان يگانه وجه مشترك مسلمانان جهان است

به گزارش خبرنگار اعزامي گروه دين و انديشه "مهر" به تركيه، هدف از برگزاري اين همايش آشنايي با ارزشهاي والاي اسلامي و فرهنگي در ايام ماه مبارك رمضان در استانبول و شناساندن آن به هيئتهاي مختلف ديني و فرهنگي از كشورهاي مختلف بود. همچنين برگزاركنندگان همايش "تعامل فرهنگها و مدنيتهاي شرق و غرب" طي روزهاي برگزاري همايش اقدام به معرفي اماكن تاريخي و ديني استانبول مانند: مسجد سلطان ايوب، مسجد اياصوفيه، مسجد سلطان احمد، برج گالاتا، درگاه يحيي افندي كردند و مهمانان را با  با سماع فرقه مولويه آشنا كردند. 

همايش "تعامل فرهنگها و مدنيتهاي شرق و غرب "در استانبول تركيه با حضور هيئتهايي از كشورهاي ايران، آذربايجان، قرقيزستان، قزاقزستان، تاجيكستان، سوريه، اردن، امارات متحده عربي، تركمنستان همراه بود. اعضاي هيئت ايراني كه در اين همايش نمودند عبارتند از:  دكتر ابراهيمي ديناني، استاد فلسفه دانشگاه تهران؛ دكتر محمد حسن زاده، استاد دانشگاه علامه طباطبايي؛ حجت الاسلام هادي صادقي، رئيس مركز پژوهشهاي صدا و سيما؛ عبدالله اسفندياري از بنياد سينمايي فارابي و  دكتر سيد جعفر مرعشي، رئيس موسسه فرهنگي پژوهشي مهندسي توسعه اجتماعي. 

جشن رمضان تنها وجه مشترك تمام كشورهاي اسلامي است

به گزارش خبرنگار اعزامي گروه دين و انديشه "مهر" به تركيه وزير فرهنگ و گردشگري تركيه، آتيا كوچ، ضمن حضور در مراسم ضيافت افطار در اين همايش اظهار داشت : ما امروز در ماه مبارك رمضان دستور ديني را اجرا مي كنيم كه از هر فرهنگي نسبت به فرهنگ ديگر اين دستور متفاوت است. در كشورهاي اسلامي هميشه سرزمينهاي معروفي وجود داشته كه همه مسلمانان آروزي ديدار از اين اماكن را دارند.

وي در ادامه افزود: خدا را سپاسگزارم كه كشورهاي اسلامي در آسيا و آفريقا توانستند استقلال خود را به دست آورند و دولتهاي مستقلي را تشكيل دهند.

وزير فرهنگ و گردشگري تركيه با تأكيد بر گسترش جهاني شدن گفت: امروز پديده جهاني شدن براي كشورهاي اسلامي نيز از اهميت ويژه اي برخوردار است. چرا كه در طي اين فرايند مي توانند به تبادل فرهنگي و اقتصادي بپردازند.

آتيا كوچ در ادامه سخنانش به برگزاري "همايش  تعامل فرهنگها و مدنيتهاي شرق و غرب" در استانبول اشاره كرد و گفت : جشن رمضان در استانبول برنامه اي است كه ما اميدواريم سالانه آن را با حضور و همكاري كشورهاي مختلف اسلامي برگزار كنيم و اميدواريم كه اين برنامه در ديگر كشورهاي اسلامي نيز گسترش يابد.

وي در ادامه خطاب به حضار گفـت : شما مهمانان كه در اين همايش شركت كرديد پيشگامان رمضان در استانبول هستيد چرا كه همه ما از يك منفعت معنوي در اين ماه برخوردار هستيم اگر چه برنامه چند روزه براي انتقال فرهنگ رمضان فرصت كمي است اما من آرزو مي كنم كه اين جشن را در سالهاي آتي در تهران، امان، دبي، دوشنبه و باكو برگزار كنيم.

وزير فرهنگ و گردشگري تركيه در پايان سخنانش صرف افطار در كنار مهماناني از كشورهاي مختلف اسلامي را افتخاري وصف ناشدني براي خود توصيف كرد.

  رمضان در استانبول

مردم شهر اروپايي و آسيايي استانبول كه ساكنانش را اغلب مسلمانان تشكيل مي دهند ماه رمضان را به گونه اي ديگر مي نگرند. مردم استانبول ماه رمضان را ماه جشن و عيد دانسته و شادماني را به خويش فرا مي خوانند. مردم اغلب فرا رسيدن رمضان را به يكديگر تبريك گفته و براي برادران و خواهران ديني خود آرزوي قبولي طاعات و عبادات و سلامتي در اجراي مناسك ديني رمضان مي كنند.

پس از شنيدن صداي روح انگيز اذان از گلدسته هاي مساجد شهر استانبول - در اين شهر هزاران گلدسته ديده مي شوند - مردم ضمن حضور در اماكن عمومي، افطار را در يك فضاي صميمي با يكديگر صرف مي كنند. 

مراسم افطار در استانبول اغلب مجلل و پر نشاط است. در هنگام برگزاري مراسم افطار گروه موسيقي ضمن خواندن اشعاري در وصف و نعت رسول گرامي اسلامي (ص) مردم را به شنيدن آوايي خوش دعوت مي كند.

سفره هاي افطار اغلب پذيراي مهمانهايي است كه در اين شهر توريستي از كشورهاي ديگر حضور دارند. اگرچه تعداد زيادي از اين توريستها مسلمان نيستند اما حضور در مراسم افطار نشان از فضاي معنوي اين مراسم است كه از هر كيش و مذهبي افراد را به خود جلب مي كند.

تركيه هم اينك در آستانه پذيرش به اتحاديه اروپاست و اين كشور اولين كشور از حوزه جهان اسلام است كه وارد اين گستره تمدني اروپايي مي شود و اين اقدام مي تواند تركيه را به عنوان نمادي از كشوهاي مسلمان در اتحاديه اروپا دانست. شايد برگزاري آيين رمضان در اين گستره تمدن غربي منحصر به فرد ترين مراسم آييني اسلامي در اتحاديه اروپا باشد.  

 دين و فرهنگ در تركيه

 حضور هيئتهاي مختلف در همايش "تعامل فرهنگها و مدنيتهاي شرق و غرب" در استانبول آشنايي با فرهنگ ديني در تركيه نيز به حساب مي آمد. نخستين قانون اساسي جمهوري تركيه كه در سال 1924ميلادي تهيه شده است، دين رسمي جامعه را اسلام تعيين نموده است . اما در اصلاحات قانوني سال 1928 اين ماده قانوني حذف و با تأكيد بر جدايي دين از سياست، تركيه كشوري با دولت وحكومت لائيك معرفي شده است.

مسلمانان تركيه اكثراً سني مذهبند كه از ميان آنها حنفيها بزرگترين گروه محسوب مي گردند. شافعيها با جمعيتي كمتر در مناطق شرقي تركيه مستقر و اكثراً كرد هستند. شمار پيراوان مذاهبي ديگر بسيار كمند. يكي ديگر از گروههاي جعيتي تركيه را علويان تشكيل مي دهند كه اين فرقه ديني با چهار دسته با نامهاي رافعي، باطني؛ حروفي و بكتاشي تقسيم و بنا بر آمار رسمي دولت تركيه حدود 12 ميليون نفر پيرو دارند. اما جمعيت شيعيان كه پيرو مذهب جعفري هستند نزديك به يك ميليون و دويست هزار نفر است.

از پيروان ساير اديان در تركيه مي توان به پروتستانها ، كاتوليكها ، ارامنه و يهوديان اشاره كرد.

زبان رسمي تركيه، تركي است اما در اين كشور ‌زبانهاي كردي، عربي، ارمني و يوناني نيز تكلم مي‌ شوند.

 شهري با هزاران گلدسته

استانبول را مي توان شهري با هزاران گلدسته از مساجد توصيف كرد. مهمترين اين مساجد، مسجد اياصوفيه است. اين مسجد در ابتدا كليساي ارتدوكس، سپس كليساي كاتوليك بوده است. اما اين كليسا به مسجد تبديل مي شود و اينك  موزه  است. ده هزار كارگر در پنج سال اين بناي عظيم را بر پا كرده اند.

بناي اياصوفيه كه در ميدان سلطان احمد استانبول قرار دارد يكي از بزرگترين اثرهاي تاريخي دوران بيزانس است و در زمان كنستانتينوس اول بنا شده است. اين بنا كه ستون بندي آن چوبي بود در15 شوبات 360 افتتاح شد. اما در جريان شورش عليه دولت تماماً سوخت.

اين بنا مجددًا به دست تئودوزيوس دوم احداث و درسال 415 مجددا افتتاح شد. در دوران جاستينيانوس اول به دنبال يك شورش عليه دولت مجدداً دستخوش حريق شد. براي بازسازي بنا دو معمار به نامههاي ايسيدوروس (از ميلتوس يا سوكلي فعلي) و آنتييوس (از تراللس يا آيدنلي فعلي) مأموريت يافتند. بنا با كار 10 هزار كارگر در طول پنج سال و با نظر 100 استاد باشي تكميل شد و به تاريخ 27 آراليك 537 افتتاح شد. بنايي كه امروزه در سال پذيراي صدها هزار نفر توريست داخلي و خارجي است، در سنوات بعد از آن تاريخ نيز مكرر بازسازي شده است.

اين بنا كه به مدت 916 سال بعه نوان كليسا از آن استفاده شده است پس از فتح استانبول به مسجد تغيير يافت. اين مسجد به مدت 481 سال در دوران عثماني ها فعال بود. اياصوفيه بعداً با اضافه شدن بناها، مناره ها و بازسازيها در سال 1935 به موزه تبديل و در خدمت توريسم قرار گرفت. اين بناي تاريخي و ديني روزانه شاهد حضور هزاران توريست از سراسر دنياست. 

مسجد ايازما، مسجد سلطان احمد، مسجد سليمانيه و مسجد سلطان فاتح نيز از ديگر بناهاي تاريخي در اين شهر است.

حضور معنوي صحابه پيامبر (ص) در كنار مردم

به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر" ، مقبره ابو ايوب انصاري صحابه پيامبر كه در استانبول مدفون است يكي از پرحضور ترين اماكن ديني و زيارتي در استانبول است كه اغلب مردم در ماه مبارك رمضان جهت زيارت، نماز و عبادت به اين زيارتگاه مي روند. 

حضور معنوي ابو ايوب انصاري براي مردمي كه از باروهاي معنوي كمتري برخوردار هستند چنان جذاب است كه كمتر مراجعه كننده اي است كه به سوي آن جذب نشود. اين مكان زيارتي براي مردم مشتاق يادآور حضور معنوي پيامبر(ص) در استانبول است.   

يكي ديگر از جذابيتهاي اين مكان ديني نقش جاي پاي پيامبر اكرم (ص) است كه مردم براي اداي نذر خود به آنجا نيز مراجعه مي كنند.  

تصوف در كنار خاموشان

تركيه به واسطه وجود مقبره مولوي كه در قونيه قرار دارد سالانه هزاران گردشگر را جهت بازديد به اين مكان جذب مي ‌كند.
آمار مؤيد آن است كه تنها در سال 83 بيش از 700 هزار نفر از قونيه، مراسم سماع و ديگر جاذبه‌هاي اين شهر بازديد كرده ‌اند. تأثير مولانا بر قونيه بحدي است كه حتي مجسمه‌هاي سماع را به عنوان سوغات به فروش مي‌رسانند.

از اين گذشته برخي از انديشمندان ترك اقدام به ترجمه آثار مولانا به تركي كردند. اين در حالي است كه مولانا در شهر بلخ متولد شده و تمام اشعار او به زبان پارسي اند و حتي در خود تركيه، آثار او جزو ادبيات پارسي جاي گرفته اند.

واقعيت  آن است كه تركيه با توسعه گردشگري خود مولانا را آنگونه كه مي‌خواهد معرفي مي ‌كند و نه آنگونه كه بوده است. چرا كه از منظر تركها تصوف سوژه اي توريستي است كه قونيه را به يك شهر توريستي تبديل كرده است.

به هر حال جذب توريست به واسطه تصوف و عرفان از مواردي است كه براي گردشگران بسيار جذاب است. برگزار كنندگان همايش "تعامل فرهنگها و مدنيتهاي شرق و غرب" در استانبول يكي از برنامه هاي خود را به اجراي مناسك آييني و صوفيانه در سماع خانه گالاتا اختصاص دادند كه براي مهمانان اين همايش بسيار جذاب و شگفت انگيز بود.

 در استانبول شش سماع خانه وجود دارد كه سماع خانه گالاتا يكي از مهمترين اين سماع خانه هاست.  در كنار اين سماع خانه قبرستاني وجود دارد كه بزرگان تصوف مولويه را در خود جاي داده است. اين قبرستان به خاموشان شهرت دارد. 

يكي از جلوه هاي بي‌ نظير مراسم سماع كه در نوع خود طرفداران زيادي در تركيه دارد مراسم معنوي رقص سماع عشق معنوي انسان و برگشت بنده به حق و رسيدن انسان به ملكوت است. رقاص سماع در سر يك كلاه (به نشانه سنگ قبر) و بر تن يك عبا (به نشانه كفن) دارد كه با در آوردن خرقه حقيقت واقعي (باطن) جلوه مي‌ كند. موقع رقصيدن، با دستاني باز، دست راست به مانند اينكه دعا مي‌ كند براي به دست آوردن كرم الهي باز مي‌ شود و چشمان با نگاه كردن به دست چپ كه رو به پايين است، لطفي را كه از حق گرفته است با مردم تقسيم مي ‌كند.

به اعتقاد درويشان فرقه مولويه، رقاص رقص سماع از راست به چپ چرخيده و با 72 دور چرخش به 72 ملت دنيا تمام آفريده ‌ها سلام و با مهر و عشق و عطوفت آغوش باز مي ‌كند. آنها معتقدند كه انسان براي دوست داشتن و مورد مهر قرار گرفتن آفريده شده است؛ حضرت مولوي گفت كه تمام عشقها پلي است به عشق الهي.

نگاهي به موزه توپقاپي و دلمه باغچه سراي

يكي ديگر از اماكني كه مورد بازديد مهمانان اين همايش قرار گرفت موزه توپقاپي سراي بود. اين موزه با دارا بودن بيش از دويست هزار سند، 86 هزار كتاب و بيست سالن مملو از شاهكارهاي نفيس تاريخي، يكي از بزرگترين موزه هاي جهان است. سلطان محمد فاتح پس از فتح استانبول در سال 1453 نخستين كاخ خود را در ميدان بايزيد محل كنوني دانشگاه استانبول و دومين كاخ خود را با عنوان "سراي جديد" با مساحت 82 هزار متر مربع در محل فعلي موزه توپقاپي سراي بنا كرد.

اين كاخ سالهاي سال محل اقامت سلاطين عثماني بود. موزه سه حياط اصلي دارد كه از سه دروازه (باب همايون، باب السلام، و باب السعاده) مي توان داخل آنها شد.

در اين موزه البسه سلاطين، آثار ارزشمند متعلق به كاخهاي سلطنتي (از جمله تخت نادرشاه)، تابلوهاي نفيس نقاشي، جواهرات، مينياتورهاي ارزشمند (از جمله در داخل شاهنامه فردوسي)، اشيايي كه گفته مي شد به حضرت محمد (ص) متعلقند و در دائره خرقه سعادت نگهداري مي شوند، نسخه هاي خطي كه در كتابخانه احمد سوم قرار گرفته اند و كلكسيون اسلحه جاي گرفته اند.

همچنين ديدار از "دلمه باغچه سراي" يكي ديگر از برنامه هاي اين مراسم بود. سلطان عبدالحميد پس از آنكه در سال 1839 به تخت نشست به دنبال احداث كاخي برآمد كه بتواند در طول سالن در آنجا اقامت كند. ساختمان اين كاخ كه دلمه باغچه سراي نام گرفته و تحت تأثير معماري اروپا به سبك رنسانس و باروك ساخته شده بود در سال 1853 به پايان رسيد و براي تزئينات آن حدود 4 ميليون طلا صرف شد.

تابلو هاي نقاشي، چهل چراغها و ظروف چيني، دلمه باغچه سراي را به صورت يك موزه هنري درآورده اند.

 دانشگاه استانبول

دانشگاه استانوبل از مراكزي بود كه اعضاي هيئت ايراني درخواست ديدار از آن را داشت اما به واسطه عدم هماهنگي اين هيئت نتوانست از اين مكان تارخي بازديد كند. اما راهنماي گروه به خبرنگار "مهر" درباره اين دانشگاه گفت :  اين دانشگاه در سال1453 تأسيس شد و در مقايسه با ساير دانشگاهها از امكانات بيشتري برخوردار است. تعداد  هفتاد و سه هزار دانشجو در اين دانشگاه درس مي خوانند و هفده دانشكده، نه مدرسه عالي، يك مركز آموزش موسيقي، چهارده انستيتو و چهارده مركز تحقيقات آن را شامل مي شوند. زبان آموزشي دانشگاه تركي، انگليسي، آلماني و فرانسه است.

عمده دروس دانشگاه دربناهاي تاريخي مجتمع دانشگاهي بايزيد ارائه  مي شوند. درورودي دانشگاه از مشهورترين درهاي تاريخي كشور است. كتابخانه هاي مركزي و تخصصي دانشگاه به لحاظ ريشه دار بودنشان از غناي خاصي برخوردارند. تزهاي دانشگاهي موجود در كتابخانه مركزي نيز بر اهميت آن افزوده اند. كتابخانه دولتي بايزيد نيز كه در نزديكي دانشگاه قرار دارد، از بزرگترين كتابخانه هاي كشور است.

برخي از رشته هاي تحصيلي كه در اين دانشگاه تدريس مي شود عبارتند از : پزشكي، زبان و ادبيات آلماني، فرهنگ و ادبيات آمريكايي، زبان و ادبيات عربي، جغرافيا، زبان و ادبيات يوناني(جديد)، انفورماتيك و اسناد، زبان و ادبيات يوناني (قديم)، زبان و ادبيات فارسي، فلسفه، زبان و ادبيات فرانسه، هيتي شناسي، زبان و ادبيات انگليسي، باستانشناسي، كتابداري، زبان و ادبيات لاتين، مترجمي آلماني، مترجمي فرانسه، مترجمي انگليسي، ماقبل تاريخ، روانشناسي، زبان و ادبيات روسي، جامعه شناسي مردمي، جامعه شناسي، تاريخ، نقادي و دراماتولوژي تئاتر، زبان و ادبيات تركي، زبان و ادبيات اردو، بيولوژي، فيزيك، رياضيات، حقِوق،

اما دانشكده ادبيات دانشگاه استانبول از اهميت ويژه اي برخوردار است. هلموت ريتر شرقشناس و دانشمند آلماني در اثناي جنگ جهاني دوم به تركيه پناهنده شده بود. او در سال 1938 به اتفاق احمد آتش به احداث انستيتوي شرقشناسي اقدام كرد كه به دانشگاه استانبول وابسته بود. از ميان اهداف گروه زبان و ادبيات فارسي علاوه بر آموزش زبان فارسي، مي توان به انجام تحقيق در خصوص ادبيات كلاسيك و معاصر فارسي، بررسي و گرد آوري اطلاعات مربوط به تاريخ و فرهنگ ترك كه در منابع فارسي جاي گرفته اند، اشاره كرد. فرهيختگان اين گروه عنوان زبانشناس در رشته زبان و ادب فارسي كسب مي كنند. در گروه علاوه بر دوره كارشناسي، دوره هاي كارشناسي ارشد و دكترا نيز موجودند. در حال حاضر  پروفسور  محمد كانار، دانشيار دكتر مصطفي چيچكلر، دانشيار دكتر علي گوزل يوز و دكتر گوللر نوح اوغلي در اين دانشكده تدريس مي كنند.

گفتني است دو دانشجوي مقطع ادبيات تركي كه بورسيه دانشگاه علامه طباطبايي هستند در اين دانشگاه به فراگيري زبان تركي مشغولند.

در حاشيه همايش

به گزارش خبرنگار اعزامي گروه دين و انديشه "مهر"  به تركيه، همايش "تعامل فرهنگها و مدنيتهاي شرق و غرب" در استانبول تفاوتي عمده با ديگر همايشها داشت و آن شفاهي بودن همايش بود كه مطالب  بر پايه مستندات گفتگوي صاحبنظران و مهمانان اين همايش استوار بودند.

اگرچه تنوع مهمانان قابل تأمل است اما همگي از يك نقطه اشتراكي برخوردار بودند و آن مسلماني و روزه دار بودن  آنها بود.

مهمانان اين همايش به دو زبان انگليسي و روسي تكلم مي كردند. هيئت ايراني نيز به انگليسي تكلم مي كرد.

تنها هيئتي كه از لحاظ علمي از مرتبه بالاتري برخوردار بود هيئت ايراني بود چرا كه اين هيئت شامل يك استاد فلسفه، استاد ادبيات فارسي، استاد مطالعات اجتماعي، روحاني، كارگردان سينما و خبرنگار بود. اگر رئيس مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران و مدير عامل خبرگزاري مهر كه از مدعوين اين همايش بودند حضور داشتند قطعأ هيئت ايراني بي رقيب مي گشت.

هيئت ايراني تفاوتي عمده با ديگر هيئتها داشت و آن عدم حضور زن در هيئت ايراني بود.

حضور حجت الاسلام صادقي كه با كسوت روحانيت در اين همايش حضور داشت باعث جلب توجه و ترغيب برخي از شهروندان به پرسشهاي گوناگون بود. به طوري كه جواني در كنار رود بسفر از وي پرسيد كه امام خميني هنگام دعا خواندن دستانش را چگونه مي گرفت و من هم مي خواهم به اين گونه رفتار كنم.

حضور خبرنگاراني از روزنامه زمان، مليت، تلوزيون S و TRT جهت پوشش خبري قابل توجه بود.

فروش كتابهاي مذهبي در مساجد تركيه به زبانهاي مختلف توريستها را به خود جذب مي كرد.

هيئت ايراني اغلب هر وقت فرصتي را به دست مي آورد به واسطه حضور استاد ديناني به موضوعات فلسفي مانند بحث وجود و ماهيت مي پرداخت.

حضور استاد تصوف دانشگاه استانوبل در هنگام افطار در يكي از شبها فرصتي علمي جهت تبادل آرا به وجود آورد.

حضور در دانشگاه فقط براي دانشجويان و آنهم با ارائه كارت شناسايي صورت مي گيرد و ورود افراد غير متفرقه ممنوع است.

 بر سر دردانشگاه استانوبل نوشته است : انا فتحنا لك فتحا مبينا؛ و ينصرك الله نصرا عزيزا.

معاون فرهنگي وزارت فرهنگ و گردشگري تركيه اغلب همراه گروه بود. وي احترام فوق العاده اي براي مهمانان ايرانيقايل بود.

در يكي از مراسمهايي كه در نمايشگاهي به نام فسخانه ترتيب داده شده بود اعضاي همايش مورد استقبال قرار گرفت. كاردار فرهنگي ايران در استانبول نيز در اين نمايشگاه حضور داشت و غرفه اي را به نام ايران ترتيب داده بود. در اثناي صحبت در اين نمايشگاه يكي از تركها اظهار داشت كه قرآن در مدينه نازل شد، در مصر خواند شد و در استانوبل نوشته شد. دكتر ديناني در پاسخ به وي گفت: قرآن در ايران هم فهميده شد. مهمانان عرب كه اين گفتگو را شنيدند فرياد احسنت سر دادند.

حرف واو در تركي جنبه قدسي دارد. آنها اين حرف را از آيه قل هو الله احد برداشت كرده اند. در اكثر تابلو هاي خوشنويسي اين حرف برجسته نوشته مي شود.

وزير فرهنگ و گردشگري تركيه در مراسم افطار خطاب به دكتر ديناني گفت: فيلسوف شرق و غرب اينجا خوابيده است و شما اين نكته را بهتر از هر كسي درك مي كنيد و آن فيلسوف شرق و غرب خفته در اينجا همان استانبول است.

عبارت " راس الحكمه مخافة الله" يعني بالاترين حكمت ترس از خداست در اغلب مكانهاي تاريخي و مذهبي ديده مي شد.

خبرنگاران ديگر كشورها كه در اين همايش حضور داشتند اغلب از خبرنگار مهر درباره ماجراي پرونده هسته اي مي پرسيدند. سردبير مجله سياست و تجارت تاجيكستان اصرار به مصاحبه اي در اين باره داشت. 

نمايشگاه پيراهن پيامبر (ص) كه در تركيه نگهداري مي شود يكي از پر بيننده ترين مراجعه كنندگان را داراست.