به گزارش خبرگزاری مهر، دکتر محمد فنایی اشکوری در سایت شخصی خود به سوالات دانشجویان و علاقه مندان فلسفه پاسخ می دهد. در این نوشتار پاسخ وی به پرسشهای یک دانشجوی فلسفه را می خوانید.
پرسش و پاسخ ها از قرار زیر است:
من دانشجوی فلسفه و کلام هستم. ممنون می شوم اگر به پرسش های زیر پاسخ دهید.
*آیا لفظ قرآن هم از جانب خداست؟ اگر پاسخ مثبت است، فلسفه چه پاسخی به ارتباط این لفظ کاملا مادی با خدای مجرد از ماده دارد؟
طبق اعتقاد ما مسلمانان الفاظ قرآن هم وحی است. مگر عالم مادی که در آن زندگی می کنیم مخلوق خدا نیست؟ همان نسبتی که این عالم مادی با خدا دارد، الفاظ قرآن هم می توانند همان نسبت را با خدا داشته باشند. خداوند همانگونه که زمین و آسمان را می آفریند، می تواند الفاظ و اصوات را بیافریند.
* پیامبری که بعد مادی دارد با خدای مجرد چگونه ارتباط پیدا می کند؟
پیامبر بعد مجرد هم دارد. او با بعد تجردیش می تواند با خدا ارتباط پیدا کند. اصولا روح انسان مجرد است و دریافت وحی کار روح است، نه تن. افراد عادی و عرفا هم تجربه های عرفانی دارند و حقایق مجرد را شهود می کنند، چون دارای روح مجردند.
* آیا الفاظ سایر کتب آسمانی هم از جانب خدا است یا تنها مفهوم آن از طرف خدا است؟ چگونه می توان در این مسئله تحقیق کرد؟
این مطلب پاسخ عقلی و فلسفی ندارد؛ بلکه باید از راه نقل به آن جواب داد، اگر نقل معتبری در این زمینه باشد. مثلا اگر الواح تورات واقعا لوح باشند، طبیعتا حاوی الفاظ خواهند بود.
*چرا خداوند از تحریف کتب آسمانی دیگر پیشگیری نکرد، اما از تحریف قرآن پیشگیری کرد؟
سنت خداوند این نیست که از همۀ خطاها و گناهان بشر با جبر پیشگیری کند. تحریف کتب آسمانی هم یک گناه است. قرار است افراد با اعمالشان آزمایش شوند. در کنار این نکته، باید افزود که یک تفاوت بین قرآن و سایر کتب آسمانی این است که قرآن کتاب خاتم و جاوید الاهی است؛ اگر قرآن تحریف شود راه هدایت برای ابد بسته می شود، چون بعد از آن کتابی نیست. اما کتب آسمانی پیشین چنین نیستند. با تحریف آنها راه هدایت بسته نمی شود، چون کتاب آسمانی کامل تری بنام قرآن پس از آنها وجود دارد. شبیه این مطلب در بارۀ اولیای الهی هم قابل طرح است. خداوند همۀ اولیایش را از حوادث و مرگ حفظ نکرد، اما آخرین ولیش حضرت بقیة الله الأعظم را حفظ کرد، چرا که بدون ولی، خلقت به غایتش نمی رسد.
* آیا علم و عصمت انبیاء و مصون بودن آن ها از هر گونه خطا و اشتباه، اکتسابی است یا از طرف خداست و یا هر دو است؟ اگر گفته شود اکتسابی است، ممکن است این سوال پیش آید که ضمانت آن در چیست و اگر گفته شود کاملا از طرف خداست، این سوال پیش خواهد امد که چرا آنها؟ و امتیاز آنها بر دیگران چیست و اسوه و الگو بودن آنها چه معنایی دارد؟ نیز اگر گفته شود هم اکتسابی و هم از جانب خداست این سوال پیش خواهد امد که پس دیگران هم می توانند؟
این نعمت هم مانند هر نعمت دیگری، دهنده اش خداست؛ اما در گیرنده نیز قابلیت شرط است. خدا به آنها علم می دهد و این معنای علم لدنی و وهبی است. خدا آنها را از گناه و معصیت محافظت می کند. اما آنها نیز شرط عبودیت را رعایت می کنند و لیاقت هدایت و حفاظت الهی را پیدا می کنند.
گوهر پاک بباید که شود قابل فیض ورنه هر سنگ و گِلی لؤلوء و مرجان نشود
* چرا انتخاب ائمۀ معصومین (ع) از طرف حضرت رسول (ص) به شکل موروثی است؟ آیا نمی شد این فضایل به شکل دیگری تحقق می یافت، تا از این شکل موروثی خارج می شد و مختص امام بعد از امام نگردد؟
موروثی بودن امامت معصوم چه اشکالی دارد تا لازم شود که راه دیگری باشد؟ آنچه مهم است شایستگی است. اشکال سلطنت موروثی این است که در آن شایستگی مورد توجه نیست، بلکه صرف انتساب ملاک است. اما دربارۀ ائمه، ملاک شایستگی است، نه انتساب. اما در اینجا این انتساب زمینه را برای شایستگی فراهم می کند. اینکه معصومی از صلب پاک معصومی دیگر و در پرتو هدایت و تربیت معصوم دیگر پیدا شود معقول تر است از اینکه از صلب و هدایت غیر معصوم به وجود آید. گرچه آن هم محال نیست، چرا که پدران بسیاری از انبیا و همینطور پدر امام علی (ع) معصوم نبودند، اما زمینه ظهور معصوم در خانوادۀ معصوم بیشتر از جاهای دیگر است.
نظر شما