به گزارش خبرنگار مهر، میثم توکلی بینا در دومین پیش نشست همایش ملی نقد اعتزال نو با موضوع متون دینی، رویکرد ادبی یا قدسی، که ظهر یکشنبه در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم برگزار شد، با اشاره به جریان‌های فکری معاصر اظهار داشت: جریان اعتزال نو جریانی بسیار مهم و قوی در جهان اسلام است که در جمیع ممالک اردو، عرب و فارس ریشه دوانده و به سرعت گسترش یافته است.
وی با بیان اینکه متن محوری ادیان به ویژه اسلام باعث شده است تا دریچه جدیدی به بررسی این متون گشوده شود، خاطرنشان کرد: پژوهش در دین تعلیق ذات یا ناب بودن دین باعث می‌شود به متنی ادبی مبدل شود، این نوع پژوهش در میان نوادیبان عرب پی گرفته شد و کم کم مکتب عربی در تفسیر قرآن شکل گرفت؛ شکل به روز شده این مکتب در "قرائت تأویلی" افرادی مانند نصر حامد ابوزید نمود دارد.
توکلی بینا ابراز کرد: مشکل اصلی این طرز نگرش عرفی به متون دینی و ادبی سازی آن‌ها همان مبنای تعلیق ذات است که باعث شکافی عمیق میان تلقی متدینانه و ایمانی با تلقی پژوهشی از دین می‌شود.
خود متن قرآن موضوع بررسی است و نباید از متن عبور کرد
عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران اضافه کرد: پیشرفت، گسترش اسلام در جهان و بازگشت به دوران شکوه اسلامی، دغدغه مسلمانان امروز شده است، علمای اسلام نیز در جهت ارتقا و اعتلای فرهنگ اسلام در دنیای مدرن امروزی تلاش می‌کنند.
وی ابراز کرد: فرهنگ اسلام در جهان امروز دچار دوگانگی هویتی شده است؛ افرادی از فرهنگ غرب رویگردان شده و به فرهنگ اسلامی روی آورده‌اند، ولی برخی مسلمانان از فرهنگ و دین اسلامی روی‌گردانده و به فرهنگ غرب پناه برده‌اند.
توکلی بینا گفت: با توجه به اینکه همه به دنبال راه حلی برای ارتقا و تعالی فرهنگ هستند اما مهم این است از چه روشی برای این تعالی استفاده می‌شود زیرا اگر در روش دقت نشود چه بسا باعث مصالحه در یک فرهنگ شود.
عضوهیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ادامه داد: خود متن قرآن موضوع بررسی است و نباید از متن عبور کرد، قرآن در محور و مرکز یک فرهنگ عربی - اسلامی قرار گرفته است، پژوهش‌ها نشان می‌دهد که اصطلاحات قرآنی در مکالمه جا باز کرده است و این نشانه تأثیرگذاری یک متن در دل فرهنگ آن جامعه یا فرد است.
توکلی بینا با اشاره به این گفته طه حسین که "قرآن، قرآن است و بس" گفت: عرب زبان به خوبی متن قرآن را لمس می‌کند و هرفردی که عرب زبان نباشد به راحتی نمی‌تواند متن قرآن را لمس کند قرآن به جهت ادبی علوم عربی را تسخیر کرده است و پذیرفته شده که قوام ادبی قرآن و ادبیات قرآنی اهالی عرب را بهت زده کرده است.
عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ادامه داد: در واقع در سنت احیای فرهنگ عربی - اسلامی دانشکده‌های ادبیات در مصر، لبنان و... ادعا این است که باید جنبه ادبی قرآن و متن قرآن در فرهنگ مورد لحاظ قرار گیرد.
نادیده گرفتن طریقیت به ادیبان آزادی عمل خواهد داد تا متن دینی را وارد بازی‌های تفسیری کنند
وی اضافه کرد: چیزی که از نظام های دوره مدرنیته وام گرفته می‌شود این است که متن باید ابتدا از حیث ذات تعلیق شود یعنی باید فی نفسه باشد، یعنی مادامی که ما به دنبال این هستیم که از دین مقاصد الهی القا شده را پیدا کنیم و وارد نظریه ادبی شویم و متن را به عنوان یک متن فاخر ادبی تعلیق کنیم؛ اگر متن را فعال کرد و خود متن را موضوع قرار داد و از متن عبور نکرد و حیث طریقیت را بر مفاهیم تعلیق کرد در اینصورت وارد نظریه ادبی شدیم.
توکلی بینا تصریح کرد: وقتی به شکل موضوعیت به یک متن دینی نگاه می کنیم و طریقت آن را کنار می‌گذاریم دو اتفاق می‌افتد؛ اتفاق اول این است که جامعه فرهنگی که این متن را متن دینی خویش می‌داند احساس می‌کند همه سرمایه اش از کف رفت، متنی که به چشم طریقیت و قانون اساسی نگاه می‌کرد هم اکنون توسط عده‌ای به شکل دیگری بیان می‌شود.
عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ادامه داد: این نادیده گرفتن طریقیت آزادی عمل جدی در برداشت و بازی‌های ادبی قرآن کریم به ادیبان خواهد داد، تا بتوانند که متن دینی را در بازی‌های مختلف تفسیری و هنری وارد کنند.
وی در پایان گفت: تقدس در گذشته به معنای الهی بود، اما تلقی امروز تقدس دنیوی است که از جنس رمز و راز دنیوی است که قابلیت فعالیت را در حوزه متن به ما می‌دهد. نقطه تمرکز بحث این است که ما متن را داری طریقیت می‌دانیم یا نه صرفاً به موضوعیت آن کار داریم؛ به سادگی در فرهنگ نمی‌شود طریقیت را تعلیق کرد.
نظر شما