به گزارش خبرنگار مهر، چهارمین جشنواره «شعر انقلاب» صبح امروز با برگزاری کارگاه شعر برنامه های خود را پی گرفت. در این کارگاه که با مدیریت عباس محمدی برگزار شد مسئولان جشنواره و شاعران جوان و پیشکسوت به آسیب شناسی کیفیت برگزاری جشنواره های شعر و به طور خاص جشنواره «شعر انقلاب» پرداختند.
در ابتدای این برنامه سعید بیابانکی از شاعران باسابقه انقلاب گفت: از دوران دانشجویی که در حوزه شعر فعال بودیم، دو برنامه بزرگ روی نسل ما تأثیر گذاشت، یکی کنگره شعر دانشجویان بود که جهاد دانشگاهی هر سال در یک دانشگاه برگزار می کرد و دیگی کنگره شعر دفاع مقدس بود. اصلاً بحث رقابت در آن روزها وجود نداشت.
بیابانکی تصریح کرد: چیزی به نام رقابت در عالم شعر معنایی ندارد و هرآنچه هست باید رفاقت باشد. آنچه در آن رویدادها برای من و هم نسلان من اهمیت داشت این بود که ما در جمعی حاضر شویم و شعرمان را بشنوند. این بزرگترین جایزه برای ما بود.
وی افزود: به تدریج که رقابت مندی در جشنواره شکل گرفت، گویی این قبیل انگیزه ها از ذهن شاعران رخت بربست. این آفتی است که آقای قزوه هم در شب شعر به آن اشاره کردند. واقعاً با برگزاری رقابتی رویدادهای شعری به شدت مخالفم.
نمی دانم جشنواره شعر فجر برای چیست؟
بیابانکی با اشاره به اینکه «نقطه انحراف برنامه های ادبی همین است» گفت: این در مقیاس بزرگتر برای جشنواره شعر فجر هم وجود دارد و اصلاً نمی دانم چه اتفاق تازه ای در آن رخ می دهد. هیچ چهره جدیدی هم تا به امروز معرفی نکرده است و نمی دانم چرا برگزار می شود.
وی افزود: بخشی از جاذبه های مدیریتی این قبیل برنامه های جاذبه های تصویری است که کسی روی سن می آید و جایزه می گیرد که بیشتر برای فیلم و شاید تئاتر جواب دهد و این در عالم شعر کاملاً بی معناست.
نگهبانی با اسلحه از جلسات شعرخوانی!
بعد از سعید بیابانکی نوبت به جواد محقق از پیشکسوتان شعر انقلاب رسید تا او هم در مذمت برگزاری رقابتی جشنواره ها شعر سخن بگوید. محقق با اشاره جمله ای از نیما یوشیج بحث خود را آغاز کرد و گفت: انسان باید ابتدا ایمان و آرمانی داشته باشد و شعرش محمل بیان این ایمان و آرمان باشد. نسل ما چنین نگاهی به شعر داشت و تنها چیزی که به آن فکر نمی کردیم این بود که در جایی رتبه ای بیاوریم و جایزه ای بگیریم. حتی در گفتکوی دوستان شاعر در دهه اول انقلاب بحثی در این زمینه نبود و حتی نگاه عکس هم حاکم بود.
محقق با اشاره به دشواری برگزاری محافل شعرخوانی در سالهای پس از انقلاب گفت: سالهای اولی که حوزه هنری تإسیس شد هر شب بچه ها به صورت ساعتی با اسلحه گشت می دادند که اتاق شعر را با آرپی جی نزنند! در چنین فضایی بچه ها شعر می گفتند تا گروه های ضدانقلاب اتاق ما را مورد حمله قرار ندهند.
وی افزود: در آن فضا حس بچه های شعر این بود که دینی بر گردن دارند اما آرام آرام پس از پایان جنگ نگاه تغییر کرده و رسید به آنچه امروز شعر جشنواره ای خوانده می شود متولد شد.
انتقاد از مارکوپولوهای شعری!
جواد محقق در ادامه گفت: امروز عده ای مانند مارکوپولوهای شعری کارشان شعر گفتن برای جشنواره های مختلف شده و مدام از این جشنواره به جشنواره دیگر می روند تا جایزه بگیرند. این نگاه نگاه خوش آیندی نیست. اینکه اجازه ندهیم دیگران هم فرصت حضور داشته باشد.
وی افزود: بهتر است اجازه دهیم در جشنواره های مختلف چهره های مختلفی معرفی شوند. اتفاقا خوبی و تکثر جشنواره ها برای همین است تا آدمهای مختلف در گونه های شعری مختلف شناخته شوند.
این شاعر پیشکسوت در ادامه گفت: بنده در دو دهه ابتدایی انقلاب به عنوان هیإت داوری و تدریس شعر حضور پررنگی در این رویدادها داشتم و امروز وقتی نگاه می کنم اکثر بچه های فعال، همان افرادی هستند که دو دهه قبل در این کلاس ها و جشنواره ها فقط حضور داشتند اما به ندرت چهره های برتر و برگزیده های آن رویدادها را امروز در این محافل می بینم. این نکته بسیار مهمی است که باید به آن توجه داشته باشیم.
محقق تأکید کرد: امروز کسانی در عرصه حضور دارند که در آن سالها آرام آرام فقط در رویدادها و جشنواره ها حضور داشتند. اگر دوستان آموزش ببینند که نگاهشان را فراتر از یکی دو سال پیش رو ببرند و به ۱۰ سال آینده فکر کنند دیگر این مسائل برایش حایز اهمیت نمی شود.
برای برگزیده ها چه کرده ایم؟
علی سلیمانی از شاعران جوان برگزیده در چند دوره جشنواره شعر انقلاب در واکنش به مواضع انتقادی شاعران پیشکسوت در این نشست گفت: من کار شعر از جشنواره شعر جوان حوزه آغاز کردم. در آن دوره ها جشنواره ها مردمی تر بود برخلاف امروز که جشنواره ها بعضا فقط با حضور شاعران برگزار می شود. این حاصل سیاست گذاری هایی است که این جشنواره ها را از اقبال عمومی دور کرده است.
وی با اشاره به اینکه «من خودم برای جشنواره ها شعر می نویسم» گفت: اگر من به خاطر دیده شدن چهره ها جدید نخواهم در جشنواره ها حاضر شوم، عملا تریبون شعر خود را از دست داده ام. حتی چهره هایی که امروز منتقد جشنواره ها هستند در مقطعی استفاده بسیار زیادی از حضور در جشنواره ها داشته اند.
سلیمانی تأکید کرد: امروز چند درصد شاعرانی که در دوره ای خوش درخشیده اند واقعاً چند شاعر در عرصه حضور دارند؟ فکر می کنم جشنواره شعر انقلاب با وجود چهار دوره برگزاری تنها یک یا دو چهره معرفی کرده است. آیا این ایراد به شرکت کننده هایی است که درا ین زمینه شعر می گویند و موفق هستند؟
این شاعر جوان با طرح این سوال که «آیا واقعاً بعد از برگزاری هر جشنواره اتفاقی برای برگزیدگان افتاده است؟» گفت: باید به سمتی برویم که شاعر احساس نکند تنها محل حضور و دیده شدنش جشنواره ها است.
جشنواره ای بودن جرم است؟
علی فردوسی از دیگر شاعران جوان حاضر در این نشست که در همان آغاز خود را نماینده «شاعران جشنواره ای» معرفی کرد، هم صحبت خود را با این سوال آغاز کرد: آیا جشنواره ای بودن جرم است؟
وی سپس گفت: اولین جشنواره ای که شرکت کردم سنم پایین بود و وقتی دوستان در جشنواره شعر می خواندند آنقدر خوب بود که رویم نمی شد شعر خودم را بخوانم. و امروز هر چقدر شعر بلدم از جشنواره ها آموخته ام. جشنواره صرفا برای آمدن و جایزه گرفتن نیست.
فردوسی تأکید کرد: می دانم که خیلی از دوستان شاعر من همواره این ایراد را مطرح کرده و می کنند که چرا برگزیدگان مشترک هستند. اینکه می گویید جشنواره ها برای کشف استعداد است قبول اما بعد از کشف استعدادها با آن ها چه می کنید؟ زمانی که سن بالا می رود دغدغه معاش اجازه فعالیت به دوستان نمی دهد.
وی با اشاره به صحبت های جواد محقق درباره روحیه شاعران نسل اول انقلاب گفت: درباره اینکه شاعران نسل اول انقلاب بدون چشم داشت در این رویدادها حاضر می شدند، سوالم این است آیا واقعاً امروز هم همان دوستان همان فکر و رویکرد را دارند؟
فردوسی تأکید کرد: بپذیریم زمانه تغییر کرده است. بد نیست به این مسئله هم پاسخ بدهیم که آیا شعر آنقدر مقدس هست که نمی تواند سفارش پذیر باشد یا می تواند مانند سایر هنرها سفارش پذیر هم باشد؟
منتقدان شاعران جشنواره ای از ناکامان هستند
کمال شفیعی از شاعران و داوران همراه با جشنواره «شعر انقلاب» در دوره های قبل از دیگر چهره های حاضر در نشست بود که در واکنش به مباحث طرح شده با اشاره به زمینه شکل گیری این جشنواره تأکید کرد: از ابتدا قرار نبود جشنواره شعر انقلاب بستری برای معرفی چهره تازه باشد.
وی در این زمینه توضیح داد: ما می خواستیم تمام ظرفیت شعر را برای انقلاب به میدان بیاوریم. اینکه در گام نخست موضوع بندی نکردیم هم به این دلیل بود که می خواستیم بدانیم نسلی که انقلاب را مستقیماً تجربه نکرده است چه تصوری از انقلاب دارد.
شفیعی ادامه داد: این جشنواره تنها محفلی برای خلق اثر پیرامون رویداد انقلاب اسلامی بوده است. به همین دلیل باید شاعران جشنواره ای هم به میدان بیایند تا شاعران دیگر هم تلاش کنند و کیفیت کارها بالا برود.
وی افزود: یکی از اشکالاتی که به جشنواره شعر فجر وارد است این است که تمام ظرفیت ادبی و چهره های شاخص ما در آن شرکت نمیکنند. حضور چهره های مطرح می تواند ایجاد انگیزه کند.
شفیعی تصریح کرد: تمام کسانی که از شاعران جشنواره ای انتقاد می کنند همه افرادی هستند که خودشان نمی توانند برگزیده شوند و غالبا ناکام می مانند.
در ادامه شاعران جوان دیگری هم دیدگاه های خود را پیرامون کیفیت برگزاری جشنواره شعر انقلاب مطرح کردند که اهم نکات طرح شده از سوی این شاعران لزوم توجه به ظرفیت های بومی و منطقه و نیز توجه به تبعات سیاست گذاری های غلط امروز در جهت گیری تحولات آینده در حوزه شعر بود.
جایزه از «شعر انقلاب» حذف می شود
پس از طرح دیدگاه های مختلف و در پایان این کارگاه دو ساعته، علی داوودی دبیر جشنواره چهارم «شعر انقلاب» گفت: چکیده مباحث این بود که احساس می کنم باید پذیرفت دنیا عوض شده است. از شرایط قبل به جایی رسیده ایم که تحمل شعرخوانی دوست خود را هم نداریم! اصل این ظلم ها در وهله اول از خود ما است.
داوودی تأکید کرد: امروز ابزارها و معیارها عوض شده است. زمانی ما چشم به راه این بودیم که بعد از دوسال شرکت در جلسه ای شعر بخوانیم اما امروز شعر هنوز گفته نشده روی فیس بوک و اینستاگرام منتشر می شود.
وی افزود: امروز که ملاک انتشار کتاب «لایک» شده است باید پذیرفت شرایط تغییر کرده است. شاعری می گفت یکی از ناشران برای انتخاب آثار برای انتشار به شبکه های مجازی مراجعه می کند و براساس تعداد لایمک آثار را انتخاب می کند! در این شرایط قطعاً نمیتوان با ملاک ها و معیارهای گذشته پیش رفت.
داوودی در پایان به این نکته هم اشاره کرد: به این جمع بندی رسیدیم که بحث جایزه و رقابت باید از جشنواره حذف شود و احتمالا از دوره بعد این مسئله را در نظر خواهیم داشت.
شعرخوانی تعدادی از شاعران بومی پایان بخش کارگاه آسیب شناسی جشنواره «شعر انقلاب» بود.
نظر شما