تولید علم با "کپی برداری" عملی نمی شود

محمد جواد تقی پوریان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره معضل پایان نامه فروشی می گوید: وقتی صحبت از این معضل می شود به یاد موسساتی می افتم که قارچ گونه در کنار دانشگاه های مختلف رشد می کنند، نمونه بارز آن را می توان در خیابان انقلاب آن هم با تبلیغات ریز و درشت خیابانی دید، تبلیغاتی از این دست که "موضوع دهید، پایان نامه تحویل بگیرید" در حالی که پایان نامه برای هر دانشجو، آبروی علمی  او بوده و در آن رشته حکم تخصص برای آن شخص را دارد.

وی با اظهار اینکه، این موضوعات مصداق کاملی از سرقت ادبی است، می گوید:  وقتی صحبت از سرقت ادبی(plagiarism) می شود در حقیقت یک دستبرد فکری است که حاصل تلاش دیگران را به نام خود مطرح می کنیم و این دستبرد فکری حالات گوناگونی دارد که در مراحل مختلف پایان نامه نویسی که شامل تائید موضوع، پروپوزال، پایان نامه و استخراج مقاله، می تواند اتفاق بیافتد که در این میان  پایان نامه فروشی بدترین حالت ممکن آن است.

وی با عنوان اینکه، به طورکلی استناد ندادن می تواند در هر مرحله حکم سرقت ادبی باشد افزود: برای مثال شما مدلی را به عنوان مدل مفهومی در تحقیق خود بیاورید که به هیچ چیزی استناد داده نشده، پس ادعا می کنید که این کار پشتوانه علمی ندارد و اینکه حاصل ذهن خود شما ست در صورتی که در واقعیت چنین چیزی نیست.

وی تصریح کرد: امروزه اصطلاحی باب شده تحت عنوان" رفرنس غیرمستقیم" یعنی چه؟ یعنی برخی از دانشجویان فصل دوم یک پایان نامه را می خرند و بخش اعظمی از فصل دوم آن را کپی برداری کرده و در پایان نامه خود قرار می دهند و به جای اینکه به پایان نامه قبلی استناد دهند به منابع آن پایان نامه استناد داده و هیچ صحبتی از آن پایان نامه نمی کنند، یعنی در حقیقت از یک منبع استفاده کرده ولی چندین منبع را لیست کرده و اسم آن را گذاشتند رفرنس غیرمستقیم که این از مصادیق کامل  سرقت ادبی است.

تقی پوریان با طرح این پرسش که چرا چنین اتفاقی می افتد به دلایل مختلف آن اشاره کرد و گفت: همه را باید در کنار همدیگر دید، از یک سو مراکز آموزشی و اساتید هستند، از سوی دیگر نبود قوانین سخت گیرانه برای جلوگیری از این موضوعات و موسساتی که چنین کارهایی را انجام می دهند و در  این میان عاملی به نام "دانشجو" که از ضریب اهمیت بالایی برخوردار است باید دیده شود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تصریح کرد: من به عنوان یک استاد دانشگاه، از شروع تا پایان کار، نظارت بر کار دانشجو دارم و حتی برای جلوگیری از رفرنس غیرمستقیم، از دانشجویانی که من به عنوان استاد راهنما در پایان نامه آنها هستم، تمام منابعی را که در فهرست منابع لیست کرده اند را به صورت تمام متن می خواهم و حتی در پایان نامه هایی که به عنوان استاد داور هستم.

نبود پایگاه اطلاعاتی قوی در کشور که آرشیو تمام پایان نامه های کشور را داشته باشد از جمله مشکلات است.وی با تاکید بر اینکه این سخت گیری به تنهایی کافی نیست.  نبود پایگاه اطلاعاتی قوی در کشور که آرشیو تمام پایان نامه های کشور را داشته باشد و آن را به صورت تمام متن و رایگان در اختیار محققین (حداقل در اختیار اساتید) قرار دهد را از جمله مشکلات بیان کرد که کار را برای اساتید راهنما و داور سخت تر می کند.

دکتری مدیریت بازرگان ادامه می دهد: شاید عده ای ایران داک را مثال بزنند اما دسترسی رایگان به پایان نامه ها وجود ندارد، لذا دانشجو با خرید یک پایان نامه از این سایت و عدم دسترسی اساتید به آن به راحتی می تواند سرقت ادبی را انجام دهد، زیرا فقط چکیده پایان نامه ها برای همگان قابل نمایش است، چه بسا خیلی از موسسات به ظاهر پژوهشی که در کار پایان نامه فروشی هستند از این فرصت نهایت استفاده را ببرند.

وی در عین حال تصریح کرد: اما در مورد پایان نامه های به زبان انگلیسی چینن وضعیتی وجود ندارد و با وجود سایت هایی مثل پروگوئست شما می توانید بهترین پایان نامه و به روزترین و از دانشگاه های مختلف دنیا را به صورت رایگان دانلود کنید. در این حالت برای استاد خیلی آسان هست که جلوی سرقت ادبی و کپی برداری دانشجو را بگیرد، زیرا دسترسی به تمام متن یک پایان نامه را دارد و می تواند از این طریق چک کنم.

تقی پوریان بیان داشت: حتی در دانشگاه های معتبر دنیا برای جلوگیری از سرقت ادبی از سیتم های نرم افزاری استفاده می کنند، در این نرم افزارها، متن پایان نامه دانشجو در آن  قرار می گیرد و خیلی سریع میزان کپی برداری مشخص می شود و مشخص می شود که متن هایی که به آن استناد داده شده درست هست یا خیر.

وی عنوان کرد: همچنین از چنین سیستم هایی برای مقالات علمی کشور نیز استفاده می کنند که متن مقالات انگلیسی را در این نرم افزارها چک کرده و بر حسب نوع مجله، اگر از درصدی بالاتر باشد آن مقاله را به عنوان سرقت ادبی معرفی کرده و مقاله را رد می کنند، اما متاسفانه چنین نرم افزارهایی برای متن فارسی وجود ندارد یا حداقل من از آن بی اطلاع هستم.

این استاد دانشگاه اظهار داشت: در کنار این موارد، وضع قوانین سخت گیرانه تر از آن چیزی که اکنون وجود دارد چه برای کسانی که این کار را در پوشش یک کسب و کار، بازار پایان نامه فروشی و سرقت ادبی را به راه انداختند و چه برای کسانی که مشتریان آنها است و اجرایی کردن این قوانین، لازم است.

وی افزود: البته نکته حائز اهمیت تر در این زمینه نوع نگاه به چنین بازاری است، عده ای متاسفانه انجام چنین کارهایی و نوشتن پایان نامه  و ... را به عنوان یک فعالیت سودآور در نظر گرفته و به همین خاطر آن را به عنوان یک کسب و کار می دانند در حالی که این اشتباه مهلکی است، زیرا در تعریف هر کسب و کار، خدمت رسانی به جامعه  با رویکرد بلندمدت مطرح است که به واسطه این خدمت، سود عاید آنها می شود نه اینکه به هر روشی کسب سود کنند. این نوع از فعالیت ها نه تنها هیچ خدمتی را ارئه نمی دهد بلکه بی سوادی و عدم توانمدسازی دانشجویان را به دنبال خواهد داشت.

محمد جواد تقی پوریان تاکید کرد: مسلما تولید علم و تقویت پایه های پژوهشی در کشور، با کپی برداری عملی نخواهد شد. تولید علم  جنبه های مختلفی دارد که دو مورد آن در حیطه صحبت ما است، انتشار یک مقاله علمی که منتج از کار پایان نامه می تواند باشد و دوم اینکه میزان استناد به آن مقاله که از این طریق می توان رتبه و جایگاه علمی کشور را در بین کشورهای دیگر تقویت کرد.

وی با اشاره به آمارهای بین المللی افزود: برای مثال سایت SJR (رتبه بندی مجلات علمی) که بخشی از آن مربوط به رتبه بندی کشورهاست، براساس آخرین امار که مربوط به پایان ۲۰۱۳ است، ایران از منظر تولید مقاله در دنیا رتبه ۲۳ از بین ۲۳۹ کشور را دارد، البته این جایگاه شاید تا حدودی خوب باشد اما وقتی آمار سال قبل را نگاهی می اندازیم می بینیم رتبه ایران ۱۷ بود، اما در حوزه مدیریت و حسابداری رتبه ۳۹ را دارا هستیم.

تقی پوریان یادآور شد: پس برای اینکه مقالات قابل اسنتاد در سطح بین المللی باشد باید بار علمی قوی داشته باشد و این با کپی برداری پایان نامه و... امکان پذیر نخواهد بود.

این استاد دانشگاه به دانشجویان که مخاطبان اصلی بازار پایان نامه فروشی هستند، توصیه کرد: پایان نامه تخصص و آبروی شماست و در دانشگاه خودتان و دیگر پایگاه های علمی کشور نمایه خواهد شد، پس سختی شش ماهه برای پایان نامه نوشتن خیلی بهتر از ترس چندین ساله بابت کپی برداری است.