علامه دوانی به معنای واقعی پاسخگوی نیازهای اعتقادی زمانه بود

به گزارش خبرگزاری مهر، همایش مورخ پیشگام نکوداشت بیش از نیم قرن مجاهدت علمی استاد علامه علی دوانی صبح امروز ۲۸ بهمن ماه با حضور فرزندان وی محمد و محمدحسین رجبی دوانی، صالحی امیری رئیس کتابخانه ملی، حجت‌الاسلام سیدمحمود دعایی رئیس موسسه اطلاعات، جواد منصوری پژوهشگر و دیگر پژوهشگران در تالار حکمت مرکز همایش‌های کتابخانه ملی برگزار شد.

صالحی امیری، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران پیش از ظهر امروز در آیین نکوداشت بیش از نیم قرن مجاهدت علمی استاد علامه علی دوانی مورخ پیشگام، گفت: بزرگان چراغ راه آیندگان هستند و نباید نسبت به سرمایه های بزرگ فرهنگی این کشور غفلت کنیم.

وی با بیان اینکه انگیزه ما در مجموعه اسناد و کتابخانه ملی این است که در فواصل معین از شخصیت های مهمی که در تاریخ و فرهنگ و اندیشه کشورمان نقش داشته اند تجلیل کنیم، افزود: این تجلیل به خاطر آن بزرگواران صورت نمی گیرد بلکه به نفع خود ماست. ما تشنگان معرفت و فضیلت هستیم و آنان چشمه های فضیلت و معرفت و باید از این چشمه سیراب شویم. چهره ای مانند علی دوانی یک سرمایه نمادین برای کشور است .

صالحی امیری گفت: ارزشهای فرهنگی نه تنها در طول حیات خودشان بلکه بعد از ممات هم به حیات فکری و فرهنگی ادامه می دهند و تبدیل به غرور ملی می شوند و این ها سرمایه های نمادین هستند. از جمله این سرمایه های نمادین می توان به شهید آیت بهشتی، شهید مطهری و همچنین علامه علی دوانی اشاره کرد.

وی با اشاره به این که سزاوار نیست که ما این سرمایه های بزرگ را به دست فراموشی بسپاریم و در مواجهه با آنان غفلت کنیم گفت: امروز نسل جوان نیازمند یادآوری و رجوع به این بزرگان هستند و این وظیفه ای است که ما به دوش داریم. خوشبختانه آن بزرگوار در کنار آثار بزرگی که از خود به یادگار گذاشته فرزندان خلف و شایسته ای نیز تربیت کرده که هر کدام از آنها سرمایه ای برای این کشور هستند.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی با اشاره به حضور سید محمود دعایی سرپرست موسسه اطلاعات در این مراسم اظهار کرد: یکی از این بزرگان که سرمایه نمادین کشور محسوب می شود، آقای دعایی است. تاکنون بارها از ایشان درخواست کرده ایم که اجازه دهند مراسم بزرگداشتی برای ایشان برگزار کنیم، اما ایشان مقاومت می کنند. شاید مجبور شویم مراسم بزرگداشتی برای ایشان بدون حضور خودشان برگزار کنیم.

وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: اگر قرار است در ایران اسلامی هویت و فضیلت اسلامی محقق شود راهی نیست جز اینکه به فضایل دینی و اخلاقی مان رجوع کنیم که در شخصیت های بزرگان و فضلایمان تجسم پیدا کرده است.

وی با بیان این که علامه دوانی یکی از این فضلاست که خود را درگیر مشاغل و منصب ها که ما به آنها دل بسته ایم نکرد و همواره در راه علم و حکمت گام برداشت، گفت: حتی زمانی که آیت الله بهشتی از ایشان خواستند برای عضویت در مجلس خبرگان رهبری نام نویسی کند نپذیرفت و گفت مرا از کار اصلی ام که تحقیق و پژوهش درس و بحث است دور نکنید. این خیلی زیباست، شخصی در اوج توانایی، خود را دلبسته به مناصب و مشاغل نکند. تأسف من این است که چرا جامعه ما نسبت به این سرمایه های بزرگ سکوت می کند و خود را در حالت خنثی قرار داده است.

علامه دوانی از مصادیق شجره طیبه‌

جواد منصوری پژوهشگر و نویسنده در این مراسم گفت: علامه دوانی از مصادیق شجره طیبه‌ای است که در قرآن به آن اشاره شده است. او از مصادیق انسانهای مخلصی بود که زندگی‌اش را برای خدا و به نام خدا سپری کرد. به واسطه اخلاصی که ایشان داشتند نام‌شان قرن‌ها در جریده عالم ثبت خواهد ماند.

وی افزود: یکی از ویژگی‌های علامه دوانی که شاید کمتر کسی آن را داشته باشد این بود که درک درستی از نیازهای زمان داشت. ایشان دقیقا متوجه شده بود که ما در این شرایط زمانی و مکانی از نظر اعتقادی و فرهنگی به چه چیزی نیاز داریم و لذا آثار ایشان دقیقا متناسب با نیازهای زمانه ما بود. او به معنای حقیقی پاسخگوی نیاز امروزیان بود و اخلاصش مایه اثرگذاری و ماندگاری آثارش شده است.

این پژوهشگر و نویسنده با بیان اینکه کمتر پژوهشگری در زمان ما چنین درکی از شرایط زمانه دارد، توضیح داد: اگر در زمانه‌ای شبهات زیاد شود به این دلیل است که ما شرایط زمان را خوب درک نکرده‌ایم و نتوانسته‌ایم متناسب با نیازهای زمان حرکت کنیم.

منصوری اظهار کرد: یکی دیگر از ویژگی‌های علامه دوانی که در نوع خود بی‌نظیر بود اهتمام ویژه ایشان به تاریخ و علم رجال بود که کمتر روحانی تا این حد به حوزه تاریخ و علم رجال وارد می‌شود. بیشتر آثار ایشان مربوط به همین موضوعات است. زیرا ایشان به درستی فهمیده بودند که ما به شدت نیازمند تاریخ هستیم. از این نظر او یکی از نمونه‌های علمای مجاهدی بود که با کار فکری و فرهنگی با استکبار و استعمار به شیوه‌ای ریشه‌ای و تاثیرگذار مبارزه کرد.

وی افزود: ایشان با درس‌ها و بحث‌هایشان چهره‌هایی را پرورش دادند که در طول زمان تاثیرگذار خواهند بود. جمع کثیری از دانشگاهیان ما از نظر فکری و مطالعات تاریخی توسط ایشان تغذیه شده‌اند. نکته عجیب در خصوص ایشان آن است که علامه علاوه بر پرکاری‌اش در تالیف آثار در امر تدریس و آموزش هم به شیوه عجیبی پرکار بودند.

این پژوهشگر و نویسنده با بیان اینکه من مدت کوتاهی نزد علامه بودم و تجربه همکاری در یک برنامه تلویزیونی با ایشان را داشتم، گفت: او یکی از مصادیق انسانهایی بود که حاضرند بسوزند ولی بسازند. ما در روایاتمان داریم که عالم واقعی باید مثل شمع باشد یعنی بسوزد و روشن کند و این واقعا در مورد علامه دوانی صادق است. ایشان متواضعانه و بی‌دریغ زحمت می‌کشید و با انرژی و جدیت مثال زدنی پای کار ایستاده بود.

منصوری با ذکر خاطره‌ای از آن برنامه تلویزیونی تاریخی گفت: پس از چند جلسه ضبط برنامه ایشان به تهیه کننده برنامه گفتند آیا شما به خواننده‌هایی که در تلویزیون می‌خوانند پول می‌دهید. تهیه کننده گفت بله خیلی هم زیاد پول می‌دهیم. علامه گفتند که چرا پس به ما پول نمی‌دهید؟ تهیه کننده برنامه خندید و پس از این مکالمه دیگر هیچ وقت ما را برای آن برنامه دعوت نکردند. ایشان بعدا به من گفت اینها می‌خواهند دین را ترویج کنند وای به حال ما. منظورم از ذکر این خاطره آن است که علامه دوانی واقعا درد دین داشتند و در این زمینه با جدیت پیش می‌رفتند. 

این پژوهشگر با اشاره به اهمیت حوزه‌های علمیه در تربیت چهره‌هایی تاثیرگذار همچون علامه دوانی خاطرنشان کرد: دشمن امروز حوزه‌های علمیه را هدف قرار داده و خودشان بارها اظهار کرده‌اند به آنچه مانع پیشروی ما در ایران می‌شود حوزه‌های علمیه هستند. 

منصوری در پایان با اشاره به اهمیت آثار تالیفی علامه دوامی گفت: کتابهای ارزنده ایشان به خوبی معرفی و توزیع نشده است و من از آقایان صالحی امیری و برادران رجبی درخواست دارم که برنامه‌ریزی مناسبی صورت دهند تا کتابهای علامه در دسترس همگان قرار بگیرد و جامعه ما از آنها بهره‌مند شود. 

رنسانس در حوزه علمیه قم

حجت‌الاسلام دعایی رئیس مؤسسه اطلاعات در این مراسم گفت: بنده توسط نسلی تربیت شدم که اگر امروز از صاحب‌نعمتان و کسانی که مرا پرورش داده‌اند یاد نکنم احساس خسران می‌کنم. من اواخر سال ۴۲ از کرمان به قم آمدم و طلبه نوجوانی بودم که به دنبال راه می‌گشتم این زمان کوران فعالیت‌های نهضت انقلاب بود و من توانستم در همان ایام محضر بزرگانی چون شهید بهشتی، آیت‌الله مکارم شیرازی و هچنین استاد علامه علی دوانی را درک کنم.

وی افزود: اینها متعلق به نسلی بودند که منشاء رنسانس و احیاگری در حوزه علمیه قم شدند. یکی از این افراد علامه دوانی بود. ایشان در کنار شهید بهشتی و آیت‌الله مکارم شیرازی توانستند حوزه را متحول کنند. یعنی در زمانی که خواندن روزنامه و گوش دادن به رادیو در حوزه علمیه جزو مکروحات تلقی می‌شد این بزرگواران فضای اجتماعی را به حوزه نزدیک کردند. 

رئیس موسسه اطلاعات اظهار کرد: مثلا مرحوم بهشتی برای رشد دانش روز و معرفت اجتماعی طلاب برنامه‌ریزی کردند و در کنار آن مدارسی تاسیس کردند تا از این نظر طلاب پرورش پیدا کنند. در آن زمان یکی از برنامه‌ها تدریس زبان انگلیسی بود که در آن زمان بسیار نوآورانه تلقی می‌شد. علامه دوانی دقت زیادی در ثبت اسناد و حقایق تاریخی داشت و با رویکردی بی‌طرف و عالمانه با اتفاقات و رویدادهای تاریخی مواجه می‌شد. سعه‌صدر و جامع‌نگری ایشان واقعا مثال زدنی بود. 

وی با اشاره به خاطره‌ای از آشنایی خود با علامه دوانی پس از انقلاب گفت: ایشان روزی به روزنامه اطلاعات تلفن کردند و از یکی از کتابهای انتشار شده توسط موسسه انتقاد داشتند که انتقاد به جایی هم بود و ما کتاب را به چاپ دوم نرساندیم. بعدها از موسسه ما دیدن کردند و ارتباط خوبی با ایشان و آقازاده‌هایشان پیدا کردیم. آنچه برای من خیلی جالب است شیوه تربیتی خانوادگی ایشان بود. علامه دوانی ۴ پسر و دو دختر دارند و آنچه که من می‌دانم این است که در خانواده ایشان آزادی عقیده و برداشت موج می‌زند. یعنی یکی می‌تواند رویکرد کاملا انتقادی داشته باشد و دیگری بر اوج پایبندی و اعتقاد به همان موضوع باشد. در این خانواده آزادی به شیوه مطلق وجود دارد. فضایی که توام با تامل، احترام و تسامح است. 

دعایی در پایان خطاب به برادران رجبی دوانی گفت: ما به بزرگ خاندان شما افتخار می‌کنیم و آرزو داریم که همان فضای توام با تامل و مدارا سعه‌صدر و آزادی و از جامعه ما شکل بگیرد.