به گزارش خبرگزاری مهر، امام موسی صدر، چهل سال پیش، در تاریخ نوزده فوریه ۱۹۷۵ (سی بهمن ۱۳۵۳) به کلیسای کبوشیین بیروت دعوت شد تا به عنوان خطبۀ موعظۀ آغاز روزه در این کلیسا سخنرانی کند. این سخنرانی و این اتفاق، که برای نخستین بار عالمی مسلمان در کلیسایی کاتولیک خطبۀ روزه را ایراد کند، به بیانی، به سمبل شخصیت گفت‌وگومحور امام موسی صدر و برآیند و نمونه‌ای از تمامی فعالیت‌های امام موسی صدر است.
به مناسبت چهلمین سالگرد این اتفاق، پایگاه اینترنتی مؤسسۀ امام موسی صدر سلسله مطالبی را با عنوان «الگوی گفتوگو» و دربارۀ ضرورت گفت وگو و اهمیت آن در جهان معاصر منتشر کرده و خواهد کرد.
دستیابی به بهترین راه زندگی و فهم از هستی، همزاد بشر در این عالم است. از لحظه‌ای که آدمی پا به عرصۀ هستی نهاد، راه بشر با این تلاش همراه شد. ترجیح نگارنده بر این است که برای فهم این همزاد دیرین آدمی، بر اصطلاح «آیین زندگی» توافق کنیم، تا شاید دربرگیرندۀ آن چیزی باشد که آدمی از آغاز پیدایش تا به امروز، از تکاپوی خود مراد کرده است.
«آیین زندگی» همان راه و روش زیستن، کیفیت و نسبت حضور انسان با همۀ ابعاد مادی و معنوی آن در این عالم است، مجموعهٔ درهم تنیده‌ای از اقوال و افکار و اداب و رسوم، کنش‌ها و واکنش‌ها و در عین حال روابط و ضوابطی که در کلان‌ترین برداشت چیزی غیر از تلاش برای دست یابی به راه و رسمی روشن، حقیقی و بر‌تر برای زندگی و بروز همۀ ظرفیت‌های انسان در این عالم نیست. در این میان حقانیت و کارآمدی دو ادعای همیشگی است که میدان برتری جویی و جدال میان معتقدان به هر کدام از این راه هاست.
شرح فوق ناظر بر ایدئولوژی خاصی نیست اما آن را می‌توان به عنوان تبیینی کلی در نظر آورد که نحوۀ مواجهه با آن سرنوشت معتقدان به هر راه و روشی و آیین و مسلکی را رقم خواهد زد.
نیم قرن پیش امام موسی صدر پیشوایی انسان هایی را پذیرفت، محروم و در معرض انواع ظلم های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و پا به عرصۀ کارزار جامعه‌ای همچون لبنان نهاد، کشوری در کشاکش درگیری‌ها و بحران‌ها با ساختاری اجتماعی که در آن، غلبهٔ برتری‌های قومی و نژادی و مذهبی جایی برای رشد و تعالی انسان به ما هو انسان را نداشت.
تشریح و بررسی تحولات سیاسی، اجتماعی و تغییر مؤلفه‌های قدرت در شرایط جهان، رشد و توسعۀ افراطی‌گری و بنیادگرایی و در بطن این شرایط موقعیت و کانون پرتنش لبنان در مجاورت با صهیونیست‌ها در کنار گام های دقیق و سنجیدۀ امام موسی صدر در چگونگی ورود به این تحولات و نقشی که آفرید، ساعت‌ها سخن و صفحات بسیاری نوشته را می‌طلبد که در این مطلب نمی‌گنجد. کافی است به اشاره بگذریم که زنجیرۀ تحولاتی که امام موسی صدر در لبنان آغاز کرد و در هر نقطه‌ای که حضور یافت چه در مرزهای لبنان و چه در خارج از آن پایه ریزی کرد تا به امروز تعیین کنندۀ بسیاری از معادلات و منشاء اثر و تحول گردیده است.
آنچه اهمیت دارد این است که امروز امام تنها رهبری شاخص برای شیعیان لبنان و حتی نماد تمام عیار تغییر و دگرگونی لبنان و رهبری چند بعدی و اجتماعی نیست، بلکه او امروز تجلی گفتمان توحیدی ادیان و اندیشه‌ای خردگرا، پویا و جاری است که جوامع بشری، بیشتر از تشریح گفتمانش به تکثیر گفتمانش نیاز دارند.
بهانۀ سالگرد خطبۀ موعظۀ آغاز روزه، توسط امام موسی صدر در کلیساى کبوشیین بیروت که شارل حلو، رئیس‌جمهور اسبق لبنان، آن را اتفاقی نه تنها اعجاب انگیز بلکه موجب تأمل و تفکر عمیق و درازمدت می‌داند، فرصت مناسبی است تا به نکته‌هایی در بیان اندیشه و شاخص‌های گفتمانی امام موسی صدر و لزوم تکثیر آن بپردازیم.
واقعیت آن است که امام صدر باورهای عمیق و صادقانه‌ای داشت به اصل گفت وگو و تفاهم و ایمانی راسخ به انسان به عنوان خلفیة الله و این مهم که هر گونه تلاش در جهت بهره مندی مادی و معنوی انسان و کاستن از رنج و نیاز بشر ارزشی منبعث از دین دارد. شناخت و عمق دریافت‌های امام از مکتب اسلام منشاء و بن مایهٔ یک خوش گمانی ویژه به انسان است که از منظر اندیشهٔ او این خوش گمانی قلیان استعداد و شکوفایی آدمی را به همراه دارد و به واسطۀ همین خوش گمانی به انسان، پاسدار آزادی و کرامت اوست.
مصدر گفتمان آقاموسی صدر تنها توحید است و بس. این شاه بیت غزل اسوۀ گفتوگو در عصر ماست. کسی که با توحید به مصاف مخالفان حقانیت اسلام و معاندان وحدت ادیان رفت و با اعتقاد و خوش گمانی به انسان و حرمت نهادن به ذات انسانی کارآمدی و حضور در عرصۀ اجتماع را به میدان آورد. طرح شعار گفت وگو، تفاهم و هم زیستی از سوی امام موسی صدر نشانه‌ای روشن از حرکت در مسیر اثبات حقانیت و تحقق کارآمدی دین در زندگی بشر است، به میزانی که این دو بال پرواز بر سپهر آسمان سرگذشت بشر هماهنگ‌تر حرکت نموده‌اند، پیروزها و اوج‌های تجلی خلیفة الله بودن آدمی رخ نموده است.
گفتمان امام موسی صدر، ابعاد و زوایای گوناگون، ظریف، پیچیده و چندگانه‌ای دارد که تحلیل آن تنها در بستر عملی جامعه ممکن و میسر است، چراکه در این بستر شکل و هویت یافته است. به همین دلیل بیش از تشریح منطق امام، تکثیر منطق و گفتمان امام ضرورت امروز منطقه و کشورهای پیرامون است. در این تکثیر گفتمانی نشر و توسعه آثار او مهم‌ترین اولویت است و شاید تنها تشریح ضروری، آن است که هر مخاطب ایشان بداند در اندیشۀ امام موسی صدر هرگز هدف وسیله را توجیه نکرد و هویت گفتمان صدر بر این استوار بوده و بررسی نگاه و آثار ایشان نشان می‌دهد که این منطق در اندیشۀ امام موسی صدر، مبتنی بر نص صریح اسلام و سیرۀ پیامبر و معصومین است.*
*نویسنده: آرمان متین
نظر شما