دكتر فرامرز قراملكي، استاد فلسفه و الهيات دانشگاه تهران، در گفتگو با خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر" بحث گشودگي فكر را يك نوع نگاه جامع نگرانه دانست و گفت: ما دو مفهوم روش شناسي داريم يكي حصرگرايي روش شناسي و ديگري كثرت گرايي روش شناختي . كسي روشش به گونه اي است كه حصر توجه به يك چارچوب نظري واحد دارد و حاضر نيست كه چارچوبهاي نظري ديگري نيز بنگرد. مثلاً ما به رفتار آدمي با چارچوب روانشناختي نگاه مي كنيم و منظرهايي سياسي و جامعه شناسي را نمي نگريم. اما در زماني ما گشودگي فكري داريم و از نظرگاههاي مختلف به اين نظرها توجه داريم.
|
علامه طباطبايي گشودگي فكري و ديدگاه جامع نگر داشته و اين معلول كثرت گرايي روش شناختي اوست |
دكتر قراملكي با تأكيد بر اين مطلب كه علامه طباطبايي، صدرايي مي انديشد گفت :علامه طباطبايي از منظر صدرايي بودن از نظر روش كثرت گراست و به تنوع روشي اعتقاد دارد و حصر گرا نيست. اين عمل باعث مي شود كه گشودگي فكري داشته باشد. به همين دليل علامه طباطبايي در تفسير نوآوريهاي بسياري دارد كه تمام اين نو آوريها معلول آن گشودگي فكري است.
وي تصريح كرد: بنابراين علامه طباطبايي گشودگي فكري و ديدگاه جامع نگر داشته و اين معلول كثرت گرايي روش شناختي اوست و آن هم خود حاصل بستر صدرايي بوده است كه البته محصول آن نيز نوآوري و خلاقيت در نگاه است.
استاد دانشگاه تهران گفت : به طور مثال در فلسفه اخلاق و در ماجراي اينكه حسن و قبح شرعي است يا عقلي معتزليان و شيعيان معتقد بر عقلي بودن حسن و قبح هستند و اشاعره بر شرعي بودن حسن قبح تاكيد دارند. علامه حلي در "كشف المراد" ادعايش اين است كه اساساً تماميت عقايد ديني مبتني بر اين حسن و قبح عقلي است. اما علامه طباطبايي موضع سومي را اتخاذ مي كند. علامه سئوال را به گونه ديگري طرح مي كند كه اساساً انسان اين گونه تصور مي كند كه اين سئوال موهومي است كه حسن و قبح عقلي است يا شرعي؟ علامه در مقاله ششم اصول فلسفه و روش رئاليسم نوآوري خاصي دارد.
|
علامه طباطبايي با استفاده از مدلهاي ميان رشته اي كلام و تفسير و عرفان و فلسفه را به خدمت گرفته بود تا در حل مسائل الهيات به افق وسيع و جامع نگرانه اي دست يابد |
دكتر قراملكي يكي ديگر از ويژگيهاي عمده علامه طباطبايي را كه محصول صدرايي بودن است استفاده از مدلهاي ميان رشته اي برشمرد و گفت : علامه به مدلهاي ميان رشته دست يافته بود و كلام و تفسير و عرفان و فلسفه را به خدمت گرفته بود تا اينكه در حل مسائل الهيات به افق وسيع و جامع نگرانه اي دست يابد.
وي افزود: كساني كه در حوزه صدرا تربيت شدند بدون استثناء داراي تنوع منبع هستند. منتها اين عده دو گروه هستند: يك گروه اين تنوع منبع را روشمند عمل نكرده و عده ديگر اين تنوع منبع را به ابزارهاي ميان رشته اي تبديل كرده اند و اين به توفيق افراد بستگي دارد.
استاد الهيات دانشگاه تهران، آقا علي مدرس زنوزي و علامه طباطبايي و مرحوم نوري را از صدرائياني برشمرد كه از گشودگي فكري عجيبي برخوردار بودند و تصريح كرد: افرادي نيز بودند كه از چنين توفيقي برخوردار نبودند. هيچ گاه نمي شود موفقيت و ناموفقيتي را تبيين تك عاملي دانست. به طور مثال مرحوم شعراني گشودگي فكري خاصي داشت اما اين گشودگي فكري مانند علامه به كرسي موفقيت ننشست. مرحوم شعراني فرانسه مي دانست و فردي بود كه تسامح و تساهل داشت اما مانند علامه طباطبايي نتوانست به اين گونه توفيقات دست يابد.
دكتر قراملكي سه عنصر را در موفقيت علامه طباطبايي دخيل دانست و گفت : يكي خصلت روشي ايشان بوده است. يعني اينكه كثرت روشي با مدلهاي پژوهشي خاص داشتند و دوم اينكه علامه طباطبايي اخلاق پژوهشي فوق العاده اي داشته است. شايد در تاريخ اسلام در اخلاق پژوهشي كسي را مانند علامه طباطبايي به معناي حرفه اي كلمه نيابيم.علامه به اخلاق نقد يعني اينكه نقد بايد مسبوق به سخن باشد نه سخنگو وفادار بود. يكي ديگر از ويژگيهاي علامه سازگاري فكري او بوده است و اين روش كاملاً قابل مقايسه با اسپنوزا است.
|
به نظر من فلسفه علامه طباطبايي انساني است به اين معنا كه هر سخني را بگويد معقول و اخلاقي باشد |
مدير گروه اخلاق دانشگاه تهران در پايان گفت : علامه طباطبايي گشودگي فكري داشته كه با دو چيز ديگر جمع شده كه يكي آن تسامح و تساهل و سعه صدر و اخلاق پژوهش و ديگري ضابطه مندي اوست. به نظر من فلسفه علامه طباطبايي انساني است. به اين معنا كه هر سخني را بگويد معقول و اخلاقي باشد. به عبارتي ديگر ايشان دغدغه فهم درست دارد و سپس به نقد روي مي آورد.
نظر شما