دكتر حسن حسيني رئيس دانشكده صداوسيما و استاديار گروه فلسفه علم در دانشگاه صنعتي شريف در گفتگو با خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر" انتقال پيام هاي دين از رسانه ها را متأثر از نوع پيام و ظرفيت هاي رسانه عنوان كرد و گفت: در مورد انتقال پيام هاي ديني از رسانه ها نمي توان نظر مطلقي را ارائه كرد، اين امر بستگي عميقي به مقتضيات آموزه هاي ديني دارد .
وي با اشاره به اينكه هر رسانه مقتضيات خاص خود را دارد افزود: براي انتقال يك پيام ديني در قالب رسانه ها بايد به ميزان تطبيق آن، آموزه هاي ديني با ظرفيت رسانه مورد نظر توجه داشت . در مورد ارتباط دو مقوله دين و رسانه رويكردهاي متفاوتي وجود دارد كه در مباحث نظري به اين رويكرد ها پرداخته مي شود .
حسيني تصريح كرد: گروهي از كارشناسان نسبت به رسانه ها ديدي ذات گرايانه دارند و گروهي با رويكرد ابزار گرايانه به موضوعات مي نگرند . در گروه دوم كه هم اكنون تعداد كمتري را در بر مي گيرد تصور بر آن است كه هر پيامي را مي توان از رسانه ها منتقل كرد اما كارشناساني كه به رويكردي ذات گرايانه دارند در انتقال پيام ذات رسانه و ميزان ظرفيت ها و قابليت هاي آن رسانه را مد نظر قرار مي دهند و در برخي موارد گروهي از نظريه پردازان به طور افراطي با اين عرصه برخورد مي كنند و به طور كلي رسانه را مناسب ارائه آموزه هاي ديني نمي دانند .
رئيس دانشكده صداوسيما رويكرد سومي را در مورد ارتباط ميان دين و رسانه معرفي كرد و گفت: متفكران اين حوزه معتقد هستند كه براي درك ارتباطي كه دين و رسانه ها مي توانند با هم داشته باشند بايد بخشهاي مشترك اين دو موضوع را بررسي كنند اين ديدگاه به اين امر اشاره دارد كه رابطه دين و رسانه، رابطه اي تعاملي خواهد بود .
استاديار دانشگاه صنعتي شريف با اشاره به اينكه پيام ها انواع متفاوتي دارند گفت: با توجه به تنوع پيام ها ، هر رسانه اي بعدي از پيام را در بر مي گيرد براي مثال از آنجا كه راديو ظرفيت بالايي براي مسائل انتزاعي و اسطوره اي و استعاري دارد ، مي تواند انتقال آموزه هاي اصلي ديني را بدون آنكه تخريبي بر آنها وارد شود، صورت دهد چرا كه معنا پروري و تخيل آفريني خاص راديو است . اما در برخي موارد ديده مي شود كه انتقال همين پيام ها از طريق تلويزيون و با استفاده از قالب هاي تصويري ، آموزه هاي ديني را از اصل خود دور كرده و گاه باعث تخريب آن ها مي شود البته اين به آن مفهوم نيست كه تلويزيون قابليت در بر گيري پيام هاي ديني را ندارد .
وي در ادامه افزود: نمي توان به رسانه ها تنها به عنوان ابزار نگاه كرد به اين ترتيب كه ظرفيت انتقال هر پيامي را دارند بلكه بايد ويژگي رسانه را در نظر گرفت اما همچنين در اين راستا نمي توان گفت كه انتقال پيام هاي مشخص مثل پيام هاي ديني از يك رسانه خاص مثل تلويزيون امكان پذير نيست بلكه بايد سنخيت محتواي پيام ديني را با ظرفيت رسانه تطبيق داد و در صورتيكه نقاط مشتركي شناخته شد آن پيام را منتقل كرد .
دكتر حسيني به ديدگاه هاي يكي از نظريه پردازان ارتباطات اشاره كرد و گفت: در عقايد پستمن ديده مي شود كه او به شكلي افراطي عقايد ذات گرايانه اي را دارد و به طور خاص در مورد رسانه تلويزيون بيان مي كند كه اين رسانه ماهيت اين دنيايي دارد و نمي تواند ماهيت معنايي داشته باشد زيرا در اين صورت تنها اثري كه در پي خواهد داشت تخريب خواهد بود .
وي در مورد نظريه پستمن گفت: بخشي از اين نظريه كه به شناخت ذات رسانه مي پردازد درست خواهد بود اما بايد توجه داشت كه امكان تصوير ، امتيازي است كه تلويزيون دارد و رسانه هاي ديگر چون مطبوعات و راديو از اين امكان بي بهره هستند همچنين نسبت تلويزيون با مخاطب خود نسبتي خاص است و جايگاه خاصي هم دارد از اين رو مي توان با توجه به ويژگي هاي رسانه تلويزيون اين انتظار را از آن داشت كه به انتقال برخي پيام هاي ديني بپردازد .
دكتر حسيني تصريح كرد: در مورد انتقال پيام ها از تلويزيون شايد بتوان انتظار داشت كه اين رسانه در بيان اهداف اديان و ترويج معنويت موجود، در قالب سرگرمي توفيقاتي را به دست آورد اما اين امر در مورد آموزه هاي انحصاري اديان صادق نيست و ممكن است در اين راستا توفيقي براي اين رسانه حاصل نشود .
وي كاركرد سرگرمي و تفريح را انتظار اوليه از تلويزيون عنوان كرد و گفت: كاركردهاي ديگري كه در رابطه با اين رسانه مطرح است به عنوان انتظارات ثانويه بيان شده و در اين عرصه لازم است ميان اين انتظارات اوليه و ثانويه نقاط مشتركي طرح شود و اين دو كاركرد را به هم متصل سازد .
دكتر حسيني كه در همايش دين و رسانه مقاله اي با عنوان "دين و رسانه ؛ رسانه ديني يا دين رسانه اي " را ارائه خواهد كرد، در مورد تعريف اين دو اصطلاح گفت: دين رسانه اي ديدگاهي ابزار گرايانه را پذيرفته است و تنها به انتقال پيام هاي ديني و آموزه هاي انحصاري دين از رسانه ها معتقد است اما رسانه ديني به اين مفهوم است كه اهداف كلي و غايات دين در قالب رسانه ها مطرح شود در اين صورت انتقال آموزه هاي انحصاري ديني مد نظر نخواهد بود .
وي با اشاره به اينكه تجربه هاي مناسبي در عرصه دين رسانه اي داريم گفت: رسانه اي كردن دين اهميت بسياري دارد و كساني كه در حوزه كلام و اديان فعاليت داشته اند بايد به دنبال آموزه هايي مناسب براي رسانه ديني باشند .
استاد يار گروه فلسفه علم در دانشگاه صنعتي شريف در ادامه تأكيد كرد: اگر در عرصه رسانه ديني از قالب گزاره هاي انحصاري ديني خارج شويم، مي توانيم به سوي غايت هاي دين حركت كرده و به پلوراليسم ديني رو كنيم و در اين راستا توجه انسان ها به سوي كرامات انساني و ارزش هاي اخلاقي معطوف مي شود و پيام ديني قابليت انتقال بيشتري خواهد داشت .
وي به قابليت رسانه ها براي معنا بخشي به زندگي انسان ها اشاره كرد و گفت: رسانه ها اين توانايي را در خود دارند كه به عنوان يك امر كلي در معنا بخشي به زندگي افراد نقش مؤثري را ايفا كنند . اين نقش مي تواند در قالب برنامه هاي غير ديني ايفا شود و در صورتيكه سنخيتي ميان نوع پيام و ظرفيت رسانه وجود داشته باشد تأثيرات عميقي را هم بر جاي خواهد گذاشت . بسياري از فيلم هايي كه هم اكنون در دنيا توليد مي شوند اين كاركرد را دارند و در يك برآيند كلي مي توان گفت كه از آن ها تلقي عام ديني مي شود .
نظر شما