به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر" شاخصه هاي برجسته معماري دوران اسلامي بهره گرفته از تمام عواملي است كه مبتني بر روح و فطرت انساني و نيازهاي او خواهد بود و در همه زوايا به بررسي خواست انسان توجه داشته است .
از اولين آثار معماري دوران اسلامي ، مسجد" ماه خاصه " در مجموعه چهار بكر بخارا است و همچنين مقبره امير منصور ساماني در بخارا هم اهميت بسياري در معماري اين دوره دارد. اين مقبره ها به دستور شاه اسماعيل ساماني بنا شده بودند و به دليل ويژگيهاي خاص آنها جايگاه ويژه اي در معماري اسلامي دارند .
نخستين مسجدي كه به دست پيامبر اسلام بنا شد الگوي مساجد بي شماري در سراسر سرزمين هاي اسلامي قرار گرفت . همچنين با آغاز سده سوم هجري و با گسترش شهرها مسجدهاي باشكوه و بزرگي در شهرها بنا شدند .
در نيايشگاه هاي كهن همواره وضوخانه هايي وجود داشته اند كه در پيش درگاه ساخته مي شدند، علاوه بر اين نيز در پيرامون مسجد همواره گذر و بازار و كوچه سرپوشيده بوده است به صورتي كه انسان ها با گذر كردن از فضاي روزمره زندگي خود به سمت مسجد بروند و در هر يك از نمازهايي كه در يك روز مي خوانند ، اين حس متعالي را تجربه كنند كه از دنياي مادي رها شده و گذشته اند و در امتداد اين رهايي مسيري الهي را برگزيده اند تا خود را به معنويت پيوند دهند .
ايرانيان در گذشته براي بناي مساجد خود نقوشي هندسي، گياهي، حيواني و انساني دنيايي را در معماري اسلامي استفاده مي كردند و از هنرهايي چون منبت، معرق، مشبك، كنده كاري، خاتم سازي و نقاشي روي چوب در اين دنياي شگفت انگيز بهره مي بردند. آنان براي تزئين بنا از كاشي هاي يك رنگ، هفت رنگ، معرق ، طلايي و يا شيشه و آئينه در اشكال و ابعاد مختلف استفاده مي كردند .
تنوع زيبايي هاي معماري در جهان اسلام
معماري اسلامي بخشي از هنر معماري است كه به عنوان يك پديده اجتماعي، فرهنگي، سياسي و ديني از دين اسلام نشأت گرفته است .
در معماري اسلامي از خوشنويسي آيات قرآن در داخل ساختمان به منظور زيبايي و اعتبار مورد استفاده قرار مي گيرد. معماري اسلامي را معماري مستور نيز مي نامند و اين امر به دليل زيبايي نهفته در فضاهاي باز و اتاقها است كه از نماي خارجي به چشم نمي خورد و سرانجام استفاده از مناره و گنبدهاي بزرگ نشانه قدرت است.
نمونه اوليه از معماري اسلامي در سال 691 ميلادي با تكميل قبة السخرة ( گنبد سنگي) يا همان مسجد الاقصي در بيت المقدس است. اين بنا داراي ويژگي هايي چون فضاهاي طاقدار داخلي، گنبد مدور و استفده از الگوهاي تكراري تزئيني به سبك معماري عربي است.
معماري مراكشي با ساخت كاخ الحمراء به اوج خود مي رسد اين قصر يا دژ نظامي با شكوه كه در گرانادا قرار دارد داراي نماي داخلي به زنگ قرمز، آبي و طلايي است .معماري تيموري اوج هنر اسلامي در آسياي ميانه است.معماري امپراطوري عثماني به واسطه سبك سياق همانند مسجد سليمان نقطه تمايزي در ميان ديگر معماريها به شمار مي رود.يكي از اولين تمدنهايي كه اسلام پس از ظهور خود با آن تماس حاصل كرد ايران باستان بود و در حقيقت معماري اسلامي وامدار معماري ايراني است.
گروهي از صاحب نظران و كارشناسان در گفتگو با "مهر" نظرات خود را در مورد شاخصه هاي معماري اسلامي و آنچه كه باعث جهاني شدن اين معماري فارغ از اديان و آيين ها مي شود، بيان كرده اند .
معماري اسلامي ضمن ايجاد آرامش، ميل به عبادت را در انسان تقويت مي كند
نصرالله چمران معاون بقاع و اماكن متبركه سازمان اوقاف و امور خيريه برخي از شاخصه هاي معماري اسلامي را برشمرد و اظهار داشت: در مساجد قديمي كه معماري مناسبي دارند درابتدا وارد فضاي هشتي مي شويم و پس از آن وارد شبستان خواهيم شد . محراب و گنبد به عنوان مهمترين بخش هاي شبستان مسجد هستند و ويژگي بارز اين بخش ها خروج آدمي از دغدغه هاي فضاي بيروني خواهد بود .
معاون بقاع متبركه سازمان اوقاف و امور خيريه گفت: سرداب ها ، بادگيرها و امكاناتي كه براي تهويه هوا و خنك كردن آن فراهم شده است همواره حول محور رفاه انسان ساخته شده اند اين امر در مورد معماري مساجد نيز صادق است چرا كه براي معماري اسلامي مساجد همواره وسائل آسايش زائران پيش بيني شده است و همه مساجد قديمي اين ويژگي را دارا هستند .
چمران در ادامه با اشاره به گردشگراني كه براي ديدن اين بناها به كشور هاي اسلامي سفر مي كنند گفت: گردشگراني كه وارد اين فضا مي شوند احساس مي كنند از زندگي و تمدن خود بريده و در ارزش هاي اين فضا محو شده اند . حفظ اين ويژگي هاي خاص فضاي مساجد و هماهنگي و به روز رساندن آنها براي جذب گردشگر در آينده و در هر اقليمي به اقدامات كارشناسي شده نياز دارد.
معماري اسلامي ساختاري جهاني دارد
آنچه در معماري اسلامي بنيان ديده نوازي مخاطبان قرار مي گيرد آن است كه اين معماري با بهره گيري از كلام وحي و با تكيه بر نياز هاي معنوي فطرت آدمي بنا نهاده شده است از اين رو هر انساني از هر كجاي اين كره خاكي جذب زيبايي هاي ظاهري و معنوي معماري دوران اسلام مي شود .
دكتر عبدالحميد نقره كار عضو هيئت علمي دانشكده معماري دانشگاه علم و صنعت ايران مهمترين ويژگي بارز معماري دوران اسلامي را بستر سازي سير انسان از كثرت به وحدت عنوان كرد وگفت: نوع معماري دوران اسلامي فراتر از زمان و مكان است و از اين رو ساختاري جهاني دارد .
|
معماري اسلامي علاوه بر ظاهري زيبا، باطني عميق و انساني دارد |
|
عضو هيئت علمي دانشكده معماري دانشگاه علم و صنعت |
نقره كار در بيان ويژگي هاي معماري دوران اسلامي كه مي تواند اين معماري را بين المللي كند گفت: حكمت نظري اسلام چون فطرت بالقوه و نوعي، انسان ها را به عنوان اصول ازلي ، ابدي ، فرازماني ، فرامكاني و مبتني بر وحي و كلام الهي كه عقل كل است پذيرفته و از طرفي حكمت عملي اسلام بر اساس عدل به معناي قرار دادن هر چيز در جاي مناسب و شايسته خود استوار است .
موارد اصيل معماري در ساخت مساجد رعايت نمي شوند
حسين ميرزايي مدير كل بقاع متبركه سازمان اوقاف وامور خيريه مهمترين ويژگي معماري اسلامي در جذب گردشگران را هنرهاي تزئيني اين معماري عنوان كرد و گفت: علاوه بر كاشيكاري ها، گچ بري ها و آيينه كاري هاي منحصر به فرد معماري
|
فضاي معماري اسلامي آدمي را از فضاي روزمره مادي رها ساخته و به سوي معنويت هدايت مي كند |
|
مدير كل بقاع متبركه سازمان اوقاف |
وي در ادامه تصريح كرد: معماري اسلامي داراي ويژگي هايي است كه آدمي را از فضاي روزمره مادي رها ساخته و به سوي معنويت هدايت مي كند و مردم با گذشتن از كوچه و بازار، حدود مادي را طي كرده تا به حدود معنوي دست يابند و از كرامات موجود در اين فضا بهره بگيرند اما امروزه در بناي بسياري از مساجد رعايت اصول معماري اسلامي ديده نمي شود .
دين داري و دين باوري در معماري اسلامي مشهود است
حجت الاسلام اسماعيل قبادي رئيس سازمان تبليغات اسلامي لرستان معنويت و قداست در معماري دوران اسلامي را مشهود اعلام كرد و گفت:آنچه در معماري مساجد نقش بزرگي را ايفا مي كند گل دسته ها و مناره ها هستند كه نمادي از دين داري و دين باوري خواهند بود و معيار و ويژگي خاص همه مساجد گل دسته ها و مناره ها هستند و علاوه بر اين گنبد هم در معماري مساجد جايگاه خاصي دارد . در گذشته براي معماري مساجد از اصول خاصي پيروي مي شده است و حتي احاديث و آيات و نقش كاشي هاي مساجد هم پيرو همين اصول بوده اند .
|
مسجد به عنوان عبادتگاه اصلي مسلمانان از جايگاه و ارزش بسياري برخوردار است |
|
رئيس سازمان تبليغات اسلامي لرستان |
معماري اسلامي تركيبي از معنويت و زيبايي است
حجت الاسلام مبلغي استاد حوزه علميه قم با اشاره به اينكه اطمينان و آرامش، معنويت و حركت بر مدار اصول اسلام بايد سر لوحه كار در معماري اسلامي قرار گيرد، گفت: براي ماندگاري و طراوت هميشگي، بايد در معماري اسلامي تركيبي از معنويت و زيبايي مورد توجه قرار گيرد. البته بايد تأكيد كرد كه در ساخت مكاني مثل مسجد بعنوان كانون اتحاد و معنويت اسلامي، نبايد فقط به زيبايي صرف انديشيد، زيرا زيبايي ممكن است به تشريفات و اشرافي گري در ساخت چنين مكانهايي بيانجامد، زيرا مسجد در عين سادگي و زيبايي بايد توأم با جاذبه هاي معنوي نيز باشد و رفتن به سوي ظواهر صرف، بطور قطع باعث دور شدن از معنويت خواهد شد .
سه ركن اطمينان، معنويت و حركت بر مدار اصول اسلام، بايد سرلوحه كار در معماري اسلامي قرار گيرد استاد حوزه علميه قم
وي در ادامه تصريح كرد: سه ركن اطمينان و آرامش ، معنويت و حركت بر مدار اصول اسلام بايد سرلوحه كار در معماري اسلامي قرار گيرد تا نتايج شايسته اي حاصل شود در اين راستا معماري اسلامي اصيل است كه زيبايي هاي اسلامي را نشان دهد البته اين بدان معني نيست كه معماري گذشته اسلامي بطور دقيق همان معماري است كه تمام معيارها را رعايت مي كرده زيرا معماري بطور كامل اسلامي، هنري است كه تمام شرايط و بستر معنوي را منعكس كند .
با تأكيد بر آنچه مورد تأييد صاحب نظران و كارشناسان معماري بوده است مي توان به اين نتيجه رسيد كه هم اكنون در معماري مساجد اهتمام كمتري به اصول صحيح معماري دوران اسلام است . بيان ارزشهاي معماري دوران اسلامي در عرصه جهاني و حفظ ارزشها و امتيازات اين سبك از معماري مستلزم رعايت اصول معماري دوران اسلامي در بناي مساجد امروزي است كه در غير اين صورت با عدم تداوم و تكرار اين ارزش ها، معماري به شيوه اسلامي در چارچوب بنا هاي باستاني باقي خواهد ماند .
نظر شما