به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر" ، از سوي گروه فلسفه و حكمت دانشگاه تربيت مدرس صبح امروز نشست "مسئله عقلانيت در حكمت متعاليه صدرالمتالهين" با سخنراني دكتر محسن كديور، مدير گروه فلسفه و حكمت در دانشكده علوم انساني، دانشگاه تربيت مدرس تشكيل شد.
دكتر كديور در باب مسئله عقلانيت در حكمت متعاليه صدرالمتالهين اظهار داشت: مراد از عقلانيت به لحاظ منطقي كوشش براي سازگاري و پرهيز از تناقض و به لحاظ روش شناختي پرسشگري و توجيه، تقاضاي دليل يا قرينه صدق است.
وي عقلانيت را به دو قسم نظري و عملي قابل تقسيم دانست و گفت : مقصود از عقلانيت نظري تناسب دليل با مدعاست. مراد از دليل معناي معرفت شناختي آن است، يعني همه اموري كه به صدق و كذب مدعا مربوط اند و احتمال خطا در ادراك آن مدعا را كاهش و احتمال صدق آن را افزايش مي دهند. مقوم عقلانيت نيز توجيه است و واضح است كه استدلال تنها يكي از انواع توجيه است.
مدير گروه فلسفه و حكمت مدعيات از نظر عقلاني را بر سه قسم اعلام نمود و گفت : 1- خردپذير، مدعياتي كه دليل موجه و مناسبي بر صدق آنها در دست است. 2- خرد ستيز، مدعياتي كه به دليل موجه و مناسبي بر كذب آنها در دست است. 3- خرد گريز، مدعياتي كه له يا عليه آنها دليل موجهي در دست نيست.
وي در بحث عقلانيت نظري دو رويكرد را قابل دسترس دانست و اظهار داشت: يكي عقلانيت جزم انديش كه در آن معيارهاي عقلانيت ثابت، قطعي و غير قابل تغيير است. ديگري عقلانيت انتقادي كه در ان معيارهاي عقلانيت سيال، ظني و قابل تجديد نظر و خود عقل نيز قابل نقد و اصلاح است. رويكرد اول متناظر با عقلگرايي حداكثري و مبتني بر واقع گرايي خام، و رويكرد دوم تناظر با عقل گرايي انتقادي و مبتني بر واقع گرايي پيچيده است.
دكتر كديور در ادامه سخنانش با اشاره به اين مطلب كه صدرالمتالهين شيرازي مبتكر يكي از مكاتب فلسفي در جهان اسلام است بيان داشت: حكمت متعاليه حكمتي فراتر از حكمت مبتني بر استدلال صرف است. اين نظام فلسفي برآمده از برهان و يا استدلال عقلي، عرفان و يا كشف ذوقي و شهود قلبي و قرآن، وحي الهي و سنت و سيره نبوي است.
وي افزود: ملاصدرا سعي بليغي در مبرهن ساختن شهودات اشراقي و ذوقيات عرفاني و مستدل ساختن آيات وحياني و اخبار نبوي و احاديث امامي مبذول داشته است. به نظر صدرالمتالهين عقل و شرع و كشف در سازگاري كاملند. او با قطعيت به هر چه عقل حكم كند گردن مي نهد، و بر باطل هر چه عقل بر بطلانش فرمان داده تصريح مي كند در عين حال به قلمرويي فراتر از قلمرو عقل نيز معتقد است.
مدير گروه فلسفه و حكمت دانشگاه تربيت مدرس، مسئله عقلانيت در حكمت متعاليه صدرالمتالهين را قابل بحث در سه محور دانست و اظهار داشت : در ابتدا بايد دانست كه مراد از عقلانيت چيست؟ يا توجه به اعتقاد او به معيارهاي عقلانيت قطعي و بديهيات از يك سو، و با عنايت به اينكه وي مقوم عقلانيت را استدلال قياسي مي داند از سوي ديگر و به عينيت خارج و ذهن همزمان با فعاليت و مصدريت ذهن قائل است. از طرف سوم آيا مي توان عقلانيت حكمت متعاليه را عقلانيت جزم انديش متناظر با عقلگرايي حداكثري مبتني بر واقع گرايي خام دانست؟
دكتر كديور در پايان بحث اظهار داشت : همچنين بايد روشن كرد كه شهود ذوقي با استدلال عقلي چه نسبتي دارد؟ آيا هر كشف و شهود عرفاني خردپذير است؟ به عنوان نمونه توجيهات شخصي وجود قابل ذكر است. محور سوم كه در مسئله عقلانيت در حكمت متعاليه صدرالمتالهين قابل طرح است اين نكته است كه وحي و عقل يا شرع و برهان چه نسبتي با هم دارند؟ آيا هر گزاره ديني بايد خردپذير باشد؟ آيا گزاره هاي وحياني حجيت معرفت شناختي مستقل دارند يا حجيتشان در گروه امضاي عقل است؟ به عنوان نمونه توجيهات عقلي معاد جسماني در اين مورد قابل ذكر است.
نظر شما