"نيمكت" رحمانيان مجالي براي تامل مي دهد

به گزارش خبرنگار تلويزيوني " مهر"،  در سال هاي ابتدايي دهه 70 در شبكه هاي ما يك شيوه نمايش تلويزيوني باب شده بود كه در آن هنرمنداني همچون داريوش مودبيان، حميد سمندريان، حميد جبلي، عليرضا خمسه و تعدادي ديگري از با تجربه هاي عرصه تلويزيون و تئاتر به ارايه آثاري مي پرداختند كه چيزي شبيه به تئاتر تلويزيوني و ميان پرده هاي كوتاه صحنه اي بود.

اين شيوه چند ويژگي مثبت و خوب داشت. نخست اينكه صميميت و سطح ارايه آثار به اندازه اي زياد بود كه مخاطب به آساني با آن ارتباط برقرار مي كرد و چون متن هايي كه انتخاب مي شد به وسيله نويسندگان صاحب ذوق، با تجربه به نگارش در مي آمد يا از آثار نويسندگان بزرگ عرصه تئاتر جهان به نوعي اقتباس مي شد، همواره اين آثار قابل قبول و دوستداشتني بودند. اما پس از يك دوره به نسبت موفق ناگهان سياست تلويزيون تغيير كرد و رو به توليد آثاري آورد كه اكنون به عنوان طنز هاي 90 قسمتي از آن ياد مي شود و فاصله نگارش متن و ضبط تصاوير تا پخش كمتر از چند ساعت است!

تلويزيون به تازگي رويكردي دوباره به همان نوع آثار دارد. مجموعه تلويزيوني " نيمكت " از جمله آثاري است كه با استفاده از نوشته هايي به نسبت عميق و در عين حال اجتماعي و عمومي و كارگرداني هنري محمد رحمانيان كه طي چند سال اخير در عرصه نمايش موفق عمل كرده است، در برقراري ارتباط با مخاطب به چند عنصر مهم و فراموش شده در تلويزيون توجه نشان مي دهد.

اين اثر در وهله نخست سعي مي كند فضاي اثر به اندازه اي صميمي و نزديك به واقعيت باشد كه در زمان كوتاهي مخاطب را به خود فرا بخواند. از سويي، چون هر قسمت از اين مجموعه داستاني متفاوت و جدا از ساير بخش ها روايت مي كند، بيننده در هر قسمت بدون تماشاي قسمت هاي قبلي مي تواند با مجموعه همراه شود و بهره لازم را از آن ببرد. اين ويژگي ها باعث مي شود اين سريال به دور از جنجال و حتي صرف هزينه هاي به نسبت زياد در مدت زمان كوتاه و با امكانات محدود و اندك مفهوم را به آساني با مخاطب در ميان بگذارد. در اين مجموعه سعي شده است از نوعي طنز پنهان و كم رنگ هم استفاده شود. اما به هيچ وجه سازندگان برنامه تلاش نكرده اند تا به هر شكل ممكن از مخاطب خود خنده بگيرند. بلكه طنزي نرم كه بيشتر حاصل موقعيت داستان ها و شرايطي است كه شخصيت ها در آن قرار مي گيرند در اثر گنجانده شده است كه به همين خاطر در مجموع اثر را دلنشين مي كند.

اين مجموعه تلويزيوني در هر قسمت از داستان هاي ساده اي استفاده مي كند كه برگرفته از اتفاقات روزمره و شرايطي است كه همه ما كم و بيش و به صورت مستقيم يا غير مستقيم با آن درگير هستيم. مسايلي همچون مشكلات خانوادگي، گرفتاري هاي مالي، رفتار هاي غير انساني، تحميل شرايط دشوار بر ديگران، بي توجهي نسبت به همسايه و ... كه در اين برنامه مطرح مي شود، به اندازه اي براي بيننده ملموس هستند كه بي واسطه توسط مخاطب دريافت مي شوند و از مضامين پيچيده يا شخصيت هاي عجيب و غريب و باور نكردني يا دادن صفت هاي غلو شده و آرماني به نقش ها خودداري مي كند تا با كمترين پيرايه بتواند مخاطب را به خود جذب كند.

 بسياري از ويژگي هايي كه متن اين مجموعه از آن بهره مي برد، در اصل خصوصيات مثبت آثار نمايشي صحنه اي هستند كه ضمن امروزي بودن، بياني ساده و فراگير دارند. ديالوگ هايي كه در اين مجموعه تلويزيوني استفاده مي شود، كلامي روان و ساده است كه به آساني با مخاطب ارتباط برقرار مي كند.

ويژگي خوب و قابل توجه ديگري كه در " نيمكت " وجود دارد، بازي هاي زيبا و رواني است كه در اثر جريان پيدا مي كند. سابقه حضور علي عمراني، الهام پاوه نژاد، جمشيد جهانزاده و شمسي فضل اللهي در تلويزيون و تئاتر باعث شده است كه دريافت خوبي از اين چنين اثري داشته باشند. به اين مفهوم كه بازي هاي ارايه شده در اين مجموعه نوعي نقش پردازي ميان تئاتر و تلويزيون است. در تئاتر بازي ها غلو شده است به گونه اي كه حركات بازيگر به چشم تماشاگر بيايد. در تلويزيون هم بازي جلوي دوربين بايد تا حدود زيادي به واقعيت نزديك باشد و بازيگران بايد از حركات بيش از اندازه دست خودداري كنند و به ميميك صورت و توانايي هاي كلامي توجه بيشتري نشان بدهند.

چنين مجموعه اي كه تله تئاتر محسوب نمي شود و درعين حال يك مجموعه تلويزيوني واقع گرا هم نيست، بازي ها بايد چيزي ميان اين دو باشد تا مخاطب آن را بپذيرد و اصولا" فضا با باور كند. چون صحنه نيمكت و پارك كه تنها صحنه چنين مجموعه اي است در استوديو طراحي شده است و ويژگي لوكيشن خارج از استوديو را ندارد و براي نمونه تلفن عمومي كنار نيمكت به عمد يك تلفن عمومي واقعي نيست و با استفاده از وسايل مختلف به شكلي ساخته شده است كه كاملا" مشخص باشد اين تلفن واقعي نيست.  بازيگران اين مجموعه هم درك درستي از اين بازي در اين نوع اثر دارند و به همين خاطر نقش پردازي آنها از صميميت لازم برخوردار است و به اصطلاح به دل مي نشيند.

در اين ميان مساله ميزانسن و طراحي صحنه اين مجموعه تلويزيوني هم اهميت خاصي پيدا مي كند. به اين دليل كه تمامي اتفاقات در داخل يك استوديوي به نسبت كوچك و چارچوب كاملا" مشخصي به وقوع مي پيوندد و بازيگر يا كارگردان حتي يك قدم بيرون از اين فضا نمي توانند بگذارد يا حتي از لوكيشن ديگري كنار آن بهره نمي برند. بنابراين ميزانسن ها بايد به اندازه اي دقيق باشد كه در وهله نخست هر قسمت از سريال خسته كننده و آزار دهنده نباشد و فضاي كوچك استوديو بيننده اي را كه عادت دارد در سريال هاي مختلف - به خصوص مجموعه هاي خارجي -  با چندين لوكيشن مواجه باشد و با تنوع بصري بسيار زيادي مواجه شود را آزرده خاطر نكند. از طرف ديگر، چون همه قسمت هاي اين سريال قرار است در همين لوكيشن توليد شود، بايد ميزانسن ها آنقدر زيبا و متنوع باشد كه مخاطب پس از تماشاي چند قسمت حس نكند اثر تكراري و خسته كننده است. در " نيمكت " تجربه طولاني محمد رحمانيان در عرصه تئاتر به كمك او آمده است تا به خوبي از وجود 3 دوربين استفاده كند و با فهم درست ميزانسن از دلزدگي تماشاگر جلوگيري نمايد.

طراحي صحنه و لباس اين مجموعه هم در جالب توجه است. فضاي استوديويي يا به عبارتي مصنوعي كه از يك پارك عمومي در اين سريال ايجاد شده است، از زواياي مختلفي برخوردار است و با آنكه در برخي موارد از جمله نوع نيمكت ها، تلفن عمومي و حتي درخت هاي كوتاه و فضاي سبز طراحي به گونه اي است كه به عمد غير واقعي بودن آن مشخص شود تا نوعي فاصله گذاري در اثر به وجود بيايد و بيننده به جاي دلبستن به ظواهر نظر به عمق مطلب بياندازد، به هيچ وجه فضايي دلمرده يا غير واقعي بر داستان حاكم نكرده و در جهت قصد اصلي كارگردان كه نوعي آگاه سازي مخاطب است، به درستي گام بر مي دارد.

ريتم مناسب و به نسب تند، اجتناب از ديالوگ گويي هاي اضافي، استفاده درست و كامل از توانايي هاي بازيگران براي ايفاي نقش هاي مختلف و گاه متضاد، به كارگيري موسيقي ساده و هماهنگي با فضاي كلي داستان و مجموعه، استفاده از تداعي هاي تئاتري براي ملموس شدن اتفاقات و تصويرسازي هاي خوب از ويژگي هاي ديگر اين سريال شبانه به شمار مي رود. 

 مجموعه تلويزيوني " نيمكت " بر اساس طرحي از علي خودسياني، كارگرداني تلويزيوني  اسدالله ايمن، تهيه كنندگي شهاب الدين حجازي و آهنگسازي آريا عظيمي نژاد هر شب از شبكه يك سيما پخش مي شود.

ماجراي مجموعه تلويزيوني " نيمكت " حول يك نيمكت در پارك مي گذرد كه افراد بسياري روي اين نيمكت مي نشيند و از آن جا در حال گذر هستند. اين مجموعه كه هر شب حدود ساعت 30/20 پخش مي شود، در قالب 90 قسمت 30 دقيقه اي به همت گروه خانواده شبكه يك توليد شده است.