آدونيس : " ابداع " منافاتي با دين و اعتقادات مذهبي ندارد

به گزارش فرهنگ و ادب مهر، در اين جلسه كه با حضورشاعراني چون : قيصر امين پور، موسوي گرمارودي ، ساعد باقري ، موسي بيدج و مصطفي رحماندوست همراه بود ، قيصر امين پور به محتواي يكي ازكتابهاي آدونيس تحت عنوان " الثابت و المتحول" كه در آن به جمع ناپذيري دو مقوله سنت و نوآوري پرداخته شده ، اشاره كرد و پرسيد : بر مبناي اين كتاب ، نوآوري برخاسته ازمدرنيسم غربي وسنت وبن بست ، محصول مدرنيسم عربي است . آيا فراتر از اين نگاه نمي توان نگاه ديگري  را جستجو كرد كه مبتني بر خلق جديد (ابداع) باشد؟

آدونيس پاسخ داد : دو نكته در اينجا بايد مورد توجه قرار گيرد . يكي اينكه منظورما ازفرهنگ اسلامي چيست و دوم اينكه بايد بين قرائت يك فرد يا شاعر با يك نهاد يا موسسه، تفاوت قائل شويم.

وي تصريح كرد : اثبات يا نفي يك نظريه، توسط يك فرد صورت نمي گيرد، زماني كه من بخواهم آثار ملاصدرا را ارزيابي كنم، او را به كل تفكر ايراني تعميم نمي دهم، چرا كه آن آثار، تنها بيانگر باورهاي مللاصدرا هستند.

به گزارش مهر، وي با توضيح اين مطلب كه پيامبراسلام(ص) واپسين فرستاده خدا بوده و بعد از او رسالتي ديگرنازل نخواهد شد اضافه كرد: رسالت ايشان ، گذشته و امروز و فردا را معين كرده است . پس انسانهاي بعد ازاونمي توانند چيزي براين رسالت بيفزايند و خداوند هر چه را مي بايست بيان كند به پيامبران و انسانها فرموده است . اگر چه راه شرح و تاويل و تفسير همچنان باز است.

آدونيس سپس جدا شدن دو مقوله شعر و فقه در دوران صدر اسلام را مورد تاكيد قرار داد و گفت : شاعر پيش از اسلام ، تصور مي كرد سراينده حقيقت است ، حال آنكه با آمدن اسلام بر اين نگاه خط بطلان كشيده شد و از اين پس شاعر بر اساس تفكر جديد، بايد به بسط احساساتش مي پرداخت. اما اتفاق معكوس نيز رخ داد و شاعراني ظهور كردند كه با اين ديدگاه به مخالفت برخاستند.

وي سنخيت " ثابت بودن حقيقت " را با هنر و ابداع و خلاقيت مورد سوال قرار داد و اذعان داشت كه ديدگاه ديني با نظر گاه ابداعي و خلاقانه همخواني ندارد.

آدونيس اضافه كرد: هنرمند مي تواند با الهام از دين، اثر هنري بيافريند، اما زماني كه تحولي در متن آن ايجاد نشود، سپس ابداعي صورت نگرفته است. برعكس ، آثاري كه از اين مقوله ثابت و قطعي ، عدول كرده و سنت ها راشكسته اند ، به جايگاهي شايسته در هنر رسيده اند.

آدونيس اين رويكرد را خصومت و رويارويي با دين ندانست، بلكه آن را به حضور شعر و خلاقيت در عرصه هايي خارج از حوزه دين تعبير كرد.

وي يادآور شد: ما نبايد بر سر مسائل پيش ساخته و موضوعات قطعي، ايستا وراكد بمانيم و اين درست مثل اين است كه همه بخواهيم مثل حافظ شعر بگوييم و چيز تازه اي خلق نكنيم.

به گزارش مهر ، شاعر سوري در جمع ميهمانان و حاضرين درخانه شاعران گفت : بايد به هر قيمتي ، خلق مستمر را پيگيري كرد و گرنه هيچ ابداعي صورت نخواهد گرفت . ابداع منافاتي با دين ورزي و اعتقادهاي مذهبي ندارد و مي توان خلقت ادبي و هنري را در جوار اين باورها گسترش داد.

آدونيس سپس با اشاره به دانسته هاي محدود خود از شعر و فرهنگ امروز ايران از حاضرين در جلسه خواست تا آنان به جاي وي سخن گفته و نقطه نظرات خويش را با او در ميان بگذارند.

در همين راستا قيصر امين پور حضور و ظهور شاعري همچون مولانا را كه در فرهنگ ايراني و اسلامي پرورش يافته ف مصداقي براي نفي تئوري آدونيس در خصوص عدم تجميع سنت و نوآوري عنوان كرد و در ادامه نيزموسوي گرمارودي خطاب به شاعر سوري گفت : گمان مي كنم ازمنظر شاعرانه ، اين گونه بتوان اعلام نظركرد كه خداوند با نهادن نعمت خلاقيت در سرشت هنرمندان ، انسانها را دراين نعمت شريك ساخته تا آنان بتوانند با پرورش قواي خلاقانه خود به خلق و ابداع بپرازند.

آدونيس نيز اين نگرش را تاييد كرد و اعلام داشت: اين تفكر مي بايست به امري نهادينه تبديل شده، تا موانع را از سر راه خلاقيت انساني بردارد. البته در فرهنگ تصوف ايراني، كساني مثل منصور حلاج يا سهروردي كه اين گونه انديشيده اند، مورد تحمل قرار نگرفته و به سرنوشتي ناگوار دچار شده اند. اين رويه هنوز هم در پاره اي كشورهاي عربي وجود دارد، به گونه اي كه حتي بعضا مجوز چاپ آثار ابن عربي را نيز صادر نمي كنند.

شاعرعرب كه اطلاعات خود را از فرهنگ و وضعيت فرهنگي ايران منوط به نوشته ها و اخبار مندرج در رسانه هاي غربي عنوان كرد ، از قيصر امين پورخواست تا شرايط كنوني شعر ايران را در همجواري با دين و سياست تشريح و ارزيابي كند.

امين پور در اين باره گفت: زماني را خاطرم هست كه جنابعالي در يك كنگره شعري حاضر بوديد و درآنجا پيرامون سياست اين نظر را اعلام داشتيد كه " اگر سياستمداران همه يك حرف بزنند ، دنيا بهشت مي شود ولي اگرهنرمندان حرفهاي يكسان بزنند ، دنيا جهنم خواهد شد " تصور مي كنم اين پاسخ، جواب مناسبي در شرح رابطه دين و سياست و شعر باشد كه قبلا از خود شما شنيدم.

امين پورمسلمان و غير مسلمان را مختار و آزاد در بروز حركت هاي خلاقه و نوآورانه قلمداد كرد و گفت: ما امروز در ايران محدويت هاي خاصي در اين راه نداريم و شعراي ما آزادانه ، آثار و كتاب هاي خود را به انتشار مي رسانند.

به گزارش مهر، رايزن فرهنگي سفارت فرانسه نيز در بخشي از مراسم ، ضمن معرفي و تمجيد ازسوابق و شهرت جهاني شاعر سوري ، از همه شاعران ، اديبان و دست اندركاراني كه در مدت حضور آدونيس در ايران به خوبي زمينه هاي استقبال  و بهره مندي از اين شاعر را فراهم كردند، تشكر و قدراني كرد .