"سيستان و بلوچستان" وسيع ترين استان كشور ؛ نگين برآمده از آبرفت هاي رودخانه هيرمند

به گزارش خبرنگار اعزامي "مهر" به سيستان و بلوچستان ، اين استان با وسعتي حدود 500/187 كيلومتر مربع ، 4/11 درصد از مساحت كل كشور را تشكيل داده و  پهناورترين استان هاي كشوراست  واز نظر جمعيتي از كم تراكم ترين استان هاي كشور است. اين استان از شمال به خراسان و كشور افغانستان، از شرق به كشورهاي پاكستان و افغانستان، از جنوب به درياي عمان و از مغرب به استان هاي كرمان و هرمزگان محدود مي شود.از لحاظ تقسيمات كشوري استان داراي 8 شهرستان، 32 بخش، 30 شهر، 94 دهستان و حدود 6300 آبادي است.

شمال استان سيستان و بلوچستان نگيني است برآمده از آبرفت هاي رودخانه هيرمند، كه بزرگ ترين درياچه آب شيرين جهان را در خويش جاي داده است.

كوه خواجه تنها پشته بلندي است كه در منطقه مسطح سيستان خود نمايي نموده و نزد اهالي از قداستي خاص برخوردار است. دشت سيستان كه در گروه اقليم بياباني ميانه قرار دارد، بارشي كمتر از 65 ميلي متر را در سال دريافت مي كند و ميزان تبخير در آن به بيش از 5000 ميلي متر مي رسد. اين شرايط در مجموع باعث خشكي فيزيكي شديد محيط بوده و در سالهايي كه ميزان ورودي آب رودخانه هيرمند كاهش مي يابد، خشكسالي هاي مخرب توسعه پيدا مي كند. شريان حياتي منطقه يعني هيرمند نوسانات ساليانه قابل ملاحظه اي را نشان مي دهد. وزش بادهاي 120 روزه كه از اواخر بهار تا پايان تابستان مي وزد در تشديد نياز و خشكي محيط موثر است

جنوب استان نيز صدفي است كه وسعت متنوع اش را با درياي عمان گره زده است. اين وادي داراي طبيعتي كوهستاني است و با توجه به مجاورت با درياي عمان و بهره گيري از بادهاي موسمي اقليم متفاوتي دارند.

 بالا بودن ميانگين دما و پايين بودن نوسانات آن از مشخصه هاي اساسي اقليم منطقه است. با توجه به پايين بودن نزولات جوي و عدم وجود منابع برفي كوهستاني اكثر جريانات رودخانه اي، موقتي و فصلي بوده و در بخش وسيعي از استان منابع محدود آب هاي زير زميني تنها امكانات تامين آب محسوب مي شوند. وجود مخروط آتشفشاني تفتان با 3941 متر ارتفاع در شمال بلوچستان مركزي، شرايط اقليمي متنوع و جالبي را فراهم آورده است (1). با توجه به دوره آماري 1375- 1359 ميانگين بارش ساليانه استان 8/139 ميلي متر و ميانگين دما ساليانه 6/22 درجه سانتي گراد، است.

منابع طبيعي استان سيستان و بلوچستان

وسعت استان و تنوع آب و هوايي ،موجب بروز تنوع در پوشش گياهي و غناي منابع طبيعي تجديد شونده گرديده است. حدود 55 درصد از كل مساحت استان معادل 000/250/10 هكتار را مراتع در برگرفته است كه 300 هزار هكتار مراتع خوب، 750 هزار هكتار مراتع متوسط و 2/9 ميليون هكتار مراتع فقير و خيلي فقير است.

 وجود تالاب هامون و امكان توليد علوفه ني و بوني در سطح 000/150 هكتار با توليد متوسط حداقل 6 تن در هكتار علوفه خشك ( در مواقع غير خشكسالي ) از سرمايه هاي مهم منطقه به شمار مي رود. در استان بيش از 1200 گونه گياهي كه حدود 70 گونه آن داراي ارزش دارويي و صنعتي مي باشد شناخته شده است. از جمله مي توان گونه هاي كهور، كنار، بنه، بادام، جش و گز روغن را نام برد. مساحت جنگل هاي استان كه عمدتاً نيمه متراكم و كم تراكم هستند قريب به يك ميليون هكتار مي باشد. همچنين حدود 3/6 ميليون هكتار را بيابان و شنزار در بر گرفته است.

نقاط ديدني و تاريخي اين استان 

به گزارش "مهر" جلوه هاي زيبا و ديدني استان، از درياي عمان تا درياچه هامون در فصول مختلف، تنوعي دل انگيز را همراه دارد. يادگارهاي تاريخي، سرسبزي ها و سربلندي هاي درختان خرما و قامت بلند و صبور تفتان، هر چند در گذشته به جهت بي مهري هاي مختلف نتوانسته اند جايگاه واقعي خود را بدست آورند، اما اينك پذيراي علاقه منداني است كه طبيعت بكر و شرايط منحصر به فردش را دريافته و از تنوع آن كسب فيض و لذت مي برند.

در شهرستان زاهدان، تفريح گاه و تفرج گاه پارك ملت و براسان، مجتمع فرهنگي تفريحي باغ خانواده، موزه مردم شناسي با جلوه هاي بسيار زيبا از فرهنگ منطقه، كتابخانه مرحوم استاد كامبوزيا، بازارچه سرپوش،
ساختمان هاي قديمي پست، دادگستري، گمرك و پست شهرميرجاوه و ...

در شهرستان زابل، كوه خواجه به ارتفاع تقريبي 900 متر، مانند جزيره اي در وسط درياچه هامون به همراه آتشكده و كاخ عظيم نماياني كه به دوران اشكاني و ساساني نسبت مي دهند، دهانه غلامان كه بقاياي شهر معتبر دوران تاريخي هخامنشي مي باشد، شهر سوخته با مجموعه اي از تپه هاي باستاني، كه در حدود 3200 تا 2000 سال قبل از ميلاد، بزرگترين شهر و مركز تمدن در دنياي شرق بوده و سفال هاي مكشوفه، دوره تمدن آن را به عهده برنز مي رساند. قلعه سام، قلعه مچي، آسيابهاي بادي، قلعه رستم، زاهدان كهنه، مناره قاسم آباد، آتشكده كركويه، درياچه هامون، پارك چاه نيمه و ...

در شهرستان خاش، قلعه حيدرآباد ، قله معروف تفتان " تنها آتشفشان نيمه فعال كشور " و حوضچه هاي فصلي در مصفا ارتفاعات مجاور تفتان با عنوان " سردريا "، مناره مسجد جامع، درخت كهنسال ده پابيد " با قدمت 1200 سال" ، قبرستان هفتاد ملا و ...

در شهرستان ايرانشهر، قلعه ناصري ( دوره قاجاريه )، قلعه بمپور با قدمتي از دوره ساساني، قلعه دامن، قلعه پيشين
 ( دوره اسلامي )، قلعه چهل دختر، قلعه سرباز ( دوره اسلامي )، قلعه اسپيددژ واقع در مسير بزمان- دلگان كه گفته مي شود اشرف افغان در اين محل به قتل رسيده است، دره رودخانه سرباز و ...

در شهرستان سراوان ، تپه مهتاب خزانه كوهك ( 5000 سال قبل از ميلاد ) تپه كلاتك آسپيچ، تپه روباهك ،تپه ميل مارد، تپه سد ميرعمر، قلعه سيب (سب)، سنگ نگاره هاي كوه مهرگان، دره نگاران ، كشتگان و ...

در شهرستان چابهار، سواحل زيباي درياي عمان، بنادر پزم، گواتر، كنارك، اسكله شهيد بهشتي، گل افشان كه از عجايب چابهار بوده و مانند آتشفشان گل مي افشاند، جنگل هاي حراء كه جنگل هاي شناور بوده و با مد دريا زير آب رفته و با جزر آب نمايان مي شوند، مقبره سيد غلام رسول متعلق به دوره تيموري، قلعه تيس ( پرتغالي ها ). مسجد تيس، درخت مكر زن ( انجير معابد )و...

در شهرستان نيك شهر، محوطه هاي باستاني ( پيش از تاريخ ) قلعه قديمي نيك شهر، قلعه چهل دختران، قلعه قديمي قصر قند و ... بخشي از جاذبه هاي سطح استان مي باشند.

عشاير

استان سيستان و بلوچستان با 15819 خانوار عشاير و جمعيتي حدود 92964 نفر در بين استانهاي عشايرنشين كشور مقام چهارم را دارا است. عشاير به عنوان جامعه سوم استان با ويژگيهاي متمايز از دو جامعه شهري و روستايي حدود 3/5 درصد جمعيت استان را شامل مي شوند.

اين قشر توليد كننده در قالب 256 طايفه مستقل و دربيش از 3200 رده چند خانواري كوچنده پراكنده اند و حدود 80 درصد پهنه مراتع استان را مورد بهره برداري قرار مي دهند. عشاير استان 25 درصد كل دام استان را نگهداري مي كنند.

حوادث غير مترقبه در استان سيستان و بلوچستان

استان به جهت موقعيت جغرافيايي خود، همواره با حوادث طبيعي سختي چون سيل، خشكسالي، طوفان و زلزله روبرو بوده است. خشكسالي ها و سيلاب ها عمده ترين معضلاتي بوده اند كه ساليان متمادي مردم محروم اين منطقه با آنها دست و پنجه نرم كرده اند. بررسي تاريخي وقوع سيل نشان مي دهد بطور نسبي در هر دهه سيستان شاهد سيلاب عظيمي بوده است كه خسارات جبران ناپذيري را به دنبال داشته است. در بلوچستان نيز مسئله سيل حادثه آفرين بوده و بارش هاي موسمي موجب سيل بردگي و خسارات گرديده است. خشكسالي نيز به دفعات در سيستان و بلوچستان حادثه آفريد و گاه موجب مهاجرت نزديك به 80 درصد جمعيت بعضي مناطق در گذشته گرديده است. از سال 77 به بعد نيز عدم ريزش نزولات آسماني باعث بروز خشكسالي شديد شده است . از طرفي زلزله طي سالهاي 75،71،64 بخشي از مناطق را لرزانده و در سال 72 خسارات مالي و جاني در روستاي سفيدابه از توابع زابل را به دنبال داشته است. طوفان و حركت شنهاي روان را هم مي توان از مشخصه هاي حوادث غيرمترقبه و پديده هاي آب و هوايي استان ذكر كرد.