به گزارش خبرنگار گروه دين وانديشه "مهر"، سير دين در تاريخ جهان بيانگر آن است كه در پي قرون وسطي كه تمامي ابعاد اجتماعي حول محور كليسا تعريف مي شد، با ظهور انقلاب صنعتي شرايطي بر دنيا حاكم شد كه در آن علوم تجربي بيش از پيش مورد توجه قرار گرفتند. از اين رو نياز به دين در حاشيه زندگي تعريف مي شد و در راستاي اين انقلاب گرايش پروتستان در آيين مسيحيت شكل گرفت .
در عصر كنوني و در عرصه جهاني با بحران معنويت مواجه هستيم كه نياز به شكل گيري شخصيت انساني مبتني بر باورهاي معنوي را تأييد مي كند و در اين راستا همواره اين نياز در انسان وجود دارد كه به نيرويي بالاتر و برتر متوسل شود . جوامع دين مدار بهترين راه براي نجات از اين بحران را دين و مذهب عنوان مي كنند چرا كه از منبع وحي سرچشمه گرفته و اطميناني را در دل انسانها ايجاد خواهد كرد.
در جامعه اسلامي ما كه براساس اصول اعتقادي اسلامي بنا شده است ، باور ديني در طول تاريخ وجود داشته و پژوهشهاي انجام گرفته نشان دهنده اين امر است كه ايرانيان هميشه يكتا پرست بوده اند بر اين مبنا مي توان گفت كه ايرانيان ملتي معتقد هستند كه حتي با بروز تغييرات دين در عرصه اجتماعي و سياسي ، همچنان به موضوعات معنوي اعتقاد داشته اند از اين رو باور ديني در ايرانيان دروني شده است .
تقويت باورهاي ديني در كشور ما نيازمند انجام پژوهشهاي دين و قرآني است كه منطبق با نيازهاي امروز مخاطبان بوده و به زبان زمان ارائه شود و علاوه براين با رفع شبهات و مشكلات مردم در زندگي آنان جاري شده و جنبه هاي كاربردي پيدا كند اين امر زماني محقق مي شود كه پژوهشهاي دين و قرآني با توجه و اهتمام بيشتري انجام شوند. در اين راستا لازماست نواقص و ضعفهايي را كه در اين حوزه وجود دارند با بررسي درست رفع شوند تا به هرچه كارآمدتر شدن اين پژوهشها منجر شوند .
هفته پژوهش زمان مناسبي خواهد بود تا علاوه بر يادآور شدن اهميت و ضرورت انجام پژوهشهاي ديني و قرآني، آسيبها و ضعفهايي موجود در اين عرصه مورد بررسي قرارگيرند و همچنين راهكارهايي براي رفع اين آسيبها مطرح شوند تا در نتيجه گامي در جهت اصلاح و تقويت عرصه پژوهشهاي ديني و قرآني برداشته شود. در اين راستا برخي از كارشناسان و پژوهشگران در زمينه علوم ديني و قرآني در گفتگو با خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر" نظرات خود را بيان كرده اند .
مهمترين چالش پژوهشهاي ديني و قرآني ضعف در مديريت است
تعداد پژوهشكده هايي كه به صورت تخصصي فعاليتهاي مفيدي را در حوزه دين و قرآن انجام دهند بسيار كم است و از اين رو پژوهشهاي اين عرصه به صورت پراكنده انجام مي شود در نتيجه ارائه پژوهشها با تكرار همراه است و اين تكرار نه تنها نتايج مطلوبي را در پي ندارد بلكه گاه تكرار يك مفهوم تأثيرات معكوسي را در ذهن مخاطبان خواهد داشت .
حجت الاسلام محمد تقي سبحاني رئيس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي و معاونت پژوهشي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم با اشاره به عدم وجود مديريتي واحد و كارآمد در حوزه پژوهشهاي ديني، اعمال اين مديريت را زمينه ساز ساماندهي به فعاليتهاي سازنده عنوان كرد و گفت: مديريت پژوهش ضعف اصلي در اين حوزه است و در اين راستا دركشور ما مركزي وجود ندارد كه مديريت پژوهشهاي ديني و قرآني را به عهده بگيرد. همچنين رابطه ميان نيازهاي اجتماعي و محتواي پژوهشهاي دين و قرآني مشخص نشده است . گاه پژوهشهاي مناسبي در عرصه هاي ديني و قرآني انجام مي گيرد اما به دليل عدم اطلاع رساني درست، مخاطبان از وجود اين پژوهشها به جهت بهره گيري مفيد آگاه نمي شوند .
رئيس پژوهشگاه علوم و معارف اسلامي در بيان راهكاري براي رفع اين آسيبها با اشاره به اينكه فرهنگ عمومي جامعه با فرهنگ اسلامي پيوند جدي دارد گفت: لازم است كه پژوهشهاي ديني جايگاه مطلوبي را در جامعه داشته باشند و با ارائه انديشه هاي نو و كارآمد كه مبتني بر معارف دين و مفاهيم قرآني باشند انتظاري است كه از جامعه اسلامي مي رود .
ايجاد واحدي مستقل براي ساماندهي به پژوهشهاي ديني و قرآني ضروري است
ساماندهي به موضوعات پژوهشي انتخاب موضوعاتي كه بر زندگي جاري مخاطبان مؤثر واقع مي شود نه تنها بر حوزه پژوهش نظمي را حاكم مي كند كه در كاربردي شدن پژوهشها بر اساس نيازهاي مخاطبان نيز مؤثر خواهد بود به همين دليل لازم است كه موضوعات روز در زمينه دين پژوهي از سوي يك واحد مستقل معرفي شوند تا هماهنگي لازم و نتايج عملي مناسبي به دست آيد .
عباس معلمي مدير كل پژوهش در مركز پژوهشهاي اسلامي سازمان صداوسيما گفت: بسياري از كساني كه فعاليتهاي پژوهشي ديني و قرآني انجام مي دهند كمتر به موضوعات مشكل مي پردازند چرا كه اين موضوعات زمان بيشتري براي بررسي مي طلبد در نتيجه پژوهشگران در رابطه با اين موضوعات به طور سليقه اي اعمال نظر مي كنند علاوه بر اين برخي از موضوعات چون مديريت و اقتصاد و مباحث كلان از منظر معارف اسلامي بررسي نشده اند و در اين موارد تنها به استخراج حكم از منابع اكتفا شده است .
وي با اشاره به بررسي موضوعات پژوهشي در حوزه ديني و قرآني ، ايجاد واحدي مستقل براي ساماندهي به پژوهشهاي اين عرصه را راهكاري براي رفع ضعفهاي موجود و تقويت فعاليتها عنوان كرد و گفت: اين تشكيلات مي تواند از طريق ارتباط مداوم با نهادهاي مختلف سياس و اجتماعي موضوعات جديد و مورد نياز جامعه را بررسي كرده در اين راستا انجام پژوهشهاي راهبردي اقدامات لازم را صورت دهد علاوه بر اين براي كاربردي شدن پژوهشها در زندگي عامه مردم لازم است كه اين پژوهشها با نيازهاي زندگي و واقعيات موجود انطباق داشته باشند تا مردم از آنها بهره هاي عملي دريافت كنند .
عدم هماهنگي پژوهشگران در انتخاب موضوعات مهمترين ضعف پژوهشهاي ديني است
بنا بر آنكه در فعاليتهاي گروهي پژوهشي در ايران كمتر موفق ظاهر شده ايم نا هماهنگي عملكرد پژوهشگران در انتخاب موضوعات موجب ارائه نتايج تكراري و انتخاب موضوعاتي مي شود كه براي جامعه مفيد به فايده نخواهد بود و علاوه بر اين گاه پژوهشگران يك زمان زيادي را صرف طي كردن مسيري مي كنند كه سابق بر اين پژوهشگران ديگر آن را طي كرده و نتايج آن را مطرح كرده اند .
حسين علوي مهر مدير دانشنامه قرآن پژوهي و استاد مركز جهاني علوم اسلامي اظهار داشت: امروزه بيش از آنكه نياز به تك نگاري داشته باشيم نيازمند ارائه دايرة المعارفهايي براي ارائه انتقال علوم هستيم. علاوه بر اين ناهماهنگي و عدم ساماندهي از ديگر ضعفهاي پژوهشهاي ديني و قرآني است كه اين امر خود موجب انجام تكراري شده و بودجه هاي كشور را به شكل نادرست به مصرف مي رساند . جبهه گيري غلط در مورد مطالب غير مستند و نا صحيح هم خود نوعي آسيب محسوب مي شود .
وي در مورد راهكارهاي موجود در اين راستا گفت: راهكارهاي موجود براي رفع آسيب پژوهشهاي ديني و قرآني را مي توان در دو مقوله عقلانيت و اتكا به قرآن و اهل بيت عنوان كرد . دنيا در پي مسائلي است كه فطرت آدمي پذيراي آن باشد از اين رو بايد آن موضوعاتي را كه با دين سازگاري دارد در قالب پژوهشهاي مطلوب ارائه دهيم علاوه بر اين لازم است كه در ارائه پژوهشهاي ديني از قرآن و اهل بيت به عنوان مهمترين و جامعترين منابع ديني بهره بگيريم تا موضوعات مطرح شده تحت الشعاع خرافات قرار نگيرند .
عدم نوآوري در ارائه پژوهشها و منطبق نبودن آنها با شبهات روز از ضعفهاي پژوهش دين است
دنياي امروز به طور مدام در حال تغيير است و از اين رو انسانهايي كه در اين شرايط زندگي مي كنند متأثر از اين تغييرات شده و در خود نيازهاي جديدي را شاهد خواهند بود. لازم است كه پژوهشگران در ارائه تحقيقات خود به اين تغييرات توجه خاصي داشته باشند و به رفع شبهات اذهان عمومي اهتمام ورزند چرا كه ريشه دار شدن اين شبهات به ريشه هاي ديني لطمه وارد مي كند .
حجت الاسلام دكتر محمد جواد اسكندرلو عضو هيئت علمي مركز جهاني علوم اسلامي عدم وجود پژوهشگاه قرآني را از ضعفهاي عرصه پژوهش عنوان كرد و از راه اندازي مركز تحقيقات قرآني خبر داد و گفت: تكرار چاپ منابع از ضعفهاي مهم در اين حوزه است. پژوهش دين بايد واجد تحليل باشد و خلاقيت و نوآوريهاي لازم در اين عرصه را در برگيرد همچنين پژوهشهاي ديني بايد با استدلال برون ديني همراه شوند تا به اين وسيله مخاطباني را كه اصالت دين را قبول ندارند، به سوي خود جذب كند .
وي در بيان راهكارهايي براي رفع آسيبهاي موجود در حوزه پژوهشهاي ديني و قرآني گفت: اين پژوهشها بايد خالي از اصطلاحات فلسفي شوند و ناظر بر شبهات موجود در افكار عمومي جامعه باشند در اين راستا لازم است كه پژوهشگر قبل از اقدام به پژوهش خلاء موجود در عرصه هاي علمي و فرهنگي را بشناسد و تحقيقات جديدي را در اين زمينه ارائه دهد . اين پژوهشها بايد بر اساس نياز فكري جوانان طرح شوند از اين رو بايد قالبهاي مناسبي را براي ارائه پژوهش داشته باشيم .
عدم تعامل بين پژوهشگران از ضعفهاي عرصه پژوهشهاي ديني و قرآني است
حجت الاسلام يعقوب جعفري نيا قرآن پژوه و مؤلف تفسير كوثر عدم تعامل بين پژوهشگران، فعاليتهاي موازي، تكروي و نبود مركزي براي ايجاد انسجام بين فعاليتها را از جمله مهمترين ضعفها و مشكلات عرصه فعاليتهاي پژوهشي ديني و قرآني كشور اعلام كرد و اظهار داشت: نمي توان از پژوهشهاي ديني انتظار كاربردي شدن را داشت چرا كه اين مباحث به طور عمومي اعتقادي هستند و پاسخگوي نيازهاي روحي و فكري افراد خواهند بود .
وي تعامل و همفكري پژوهشگران در انتخاب موضوعات تحقيق را راهكار مناسبي براي رفع مشكلات موجود در عرصه پژوهشهاي ديني و قرآني عنوان كرد و گفت: عدم توجه به فعاليتهاي گروهي در برنامه هاي پژوهشي از ابتدا در فرهنگ ما بوده است و براي تغيير اين فرهنگ و جايگزيني فرهنگ همفكري نياز به گذشت زمان و رشد آگاهي افراد جامعه است .
اقدام به پژوهش در هر زمينه اي نياز به شناخت درست پژوهشگر از موضوع و بررسي پيشينه آن موضوع دارد علاوه بر اين لازم است كه هر پژوهشگر با تعيين جامعه آماري و مخاطبان مورد نظر خود اهداف، سئوالات ، ضرورتهاي انجام پژوهش و شيوه هاي كسب اطلاعات را تبيين كند. از اين رو بخش عمده اي از ضعفهاي عرصه پژوهشهاي ديني و قرآني متوجه پژوهشگر خواهد بود كه قبل از اقدام به پژوهش در انتخاب موضوع و بررسي پيشينه انجام آن پژوهش شناخت و آگاهي كافي نداشته است .
ضعف ديگري كه بر اين عرصه وارد مي شود به ابعاد اجتماعي پژوهش اشاره دارد. در اين عرصه بهتر آن است انتخاب موضوعات جديد و هماهنگ كردن فعاليتهاي پژوهشي ديني و قرآني، تحت نظر يك پژوهشكده خاص قرار گيرد تا با توجه به حساسيتهاي موجود در اين حوزه و تكثر آرايي كه وجود دارد پژوهشهاي مفيدي ارائه شود. شكل گيري اين پژوهشكده به اشاعه فرهنگ كارهاي گروهي كمك مي كند و علاوه بر اين طرح برنامه هاي پژوهشي جامع نيازها و شبهات موجود اجتماعي را پاسخ خواهد گفت .
نظر شما