دكتر " امير حسين پور جوادي "، دبير "هم‌انديشي بررسي موسيقي خراسان وماوراء‌النهر" گفت : خراسان بزرگ و ماوراء‌النهر از ديرباز يكي از مهدهاي كهن فرهنگ و تمدن ايراني بوده و پيشينه تاريخي موسيقي اين منطقه به دوران باستان بر مي‌گردد.
وي روز چهارشنبه در اين همايش افزود : بر اساس شواهد تاريخي، اين منطقه از كهن‌ترين مراكز موسيقايي جهان بوده و اهميت موسيقي در فرهنگ اين ديار در دوران اسلامي نيز تداوم يافته است.
وي ادامه داد : در نخستين رساله‌هاي موسيقايي برجاي مانده از قرن‌هاي اوليه اسلام، به موسيقي اين منطقه اشاره شده و بسياري از برجسته‌ترين موسيقي‌دانان و موسيقي شناسان جهان اسلام برخاسته از اين مهد كهن بوده‌اند.
دكتر پورجوادي همچنين درباره "موسيقي خراسان در دوره صفويه" گفت : بدون شك سنت موسيقايي هرات در دوره تيموري كه براساس آراء و نظريات مكتب منتظميه شكل گرفته بود، تاثير چشمگيري درتكوين فرهنگهاي موسيقايي استانبول، تبريز، بخارا و دهلي در قرن دهم هجري داشته است.
دكتر "ساسان فاطمي" در مقاله موسيقي و جشن در ماوراء‌النهر گفت : در مراكز شهري ماوراء‌النهر بويژه دربخارا،جشن با اهميت‌اجتماعي و اقتصادي بدون موسيقي معنا ندارد، بنابراين يكي از بازيگران اصلي صحنه جشن، موسيقي‌دانان هستند كه خود به طور سنتي به دسته‌هاي مختلف تقسيم مي‌شوند.
"عبدالولي عبدالرشيدف" استاد دانشگاه موسيقي تاجيكستان و نوازنده سه‌تار و تمبور تاجيكي ، درباره موسيقي شش مقامي اين كشور گفت : در هر يك از شش مقام موسيقي تاجيكستان وزن‌هاي مختلفي ازقبيل "حسر"، "سرخنار"، "تلقين"، "قثقرچه"، "ساقي‌نامه"،"سوت"، "اوفر"، "چپ‌انداز"، "مغول چه" و "اوفري وزنين" وجود دارد.
وي كه رييس آكادمي شش مقام اين كشور است، با اشاره به تفاوت موسيقي رديف دستگاهي ايران و موسيقي شش مقام گفت : « در ايران همه مقام‌ها يك عنوان دارد كه براي سازه‌هاي مختلف كوبه‌اي و مضرابي استفاده مي‌شود، اما در موسيقي ما هر كدام از مقام‌ها از دو اسم تشكيل شده است، مثل نشر بيات يا چپ‌انداز عشاق. اين تركيب براي دو ساز است. اولي نوع ضرب را نشان مي‌دهد و دومي پرده‌اي را كه موسيقي به وسيله ساز اصلي بايد اجرا شود.»
او ادامه داد: «ساز اصلي تاجيكي" سه تار" نام دارد كه شبيه تنبور است، چه از نظر ظاهر و چه از نظر نواختن. تنها تفاوت آنها اين است كه اين ساز را، هم با آرشه مي‌نوازند و هم با انگشتان دست نواخته مي‌شود.»
عبدالرشيدف، درباره اجراي شعر به همراه موسيقي در تاجيكستان افزود: «هر كدام از اين ضرب‌ها با وزن شعري خاصي شناخته مي‌شوند و زماني كه قرار است شعري اجرا شود، بر اساس وزن آن مقامي را كه بر اساس همان وزن است، انتخاب كرده و شعر را در آن اجرا مي‌كنند. گاهي اوقات هم پيش آمده كه شعري را در خارج از مقامي كه وزن عروضي متناسبي دارد، اجرا مي‌كنند، اما حاصل كار چندان رضايت‌بخش نبوده است.»
عبدالرشيدف ادامه داد: «هر كدام از ضرب‌ها و مقام‌ها به يكديگر اختصاص دارند و نبايد هيچ كدام را بدون ديگري اجرا كرد. وزن عروضي ضرب هم هر چه باشد، باي سرود (تصنيف) را در همان وزن عروضي انتخاب كرد. شعر در قالب اصلي بسيار زيباتر است. كساني كه علم عروض نمي‌دانند نيز بر اساس تجربه و احساس، وزن درست را انتخاب مي‌كنند، چون متناسب‌ترين است.
بنا به اين گزارش، در اين مراسم، عبدالومي عبدالرشيدف، به همراه يكي از شاگردانش همراه ضرب و سه‌تار تاجيكي، مقام‌هاي موسيقي ماوراء‌النهر را اجرا كرد.
در اين برنامه موسيقايي ، ذهمچنين حسين ميثمي در باره وضعيت موسيقثي خراسان در قرون 10 و 11 به ايراد سخن پرداخت. وي گفت: پس از فروپاشي سلطنت آخرين بازماندگان درباره تيموري در هرات، خراسان تبديل به ناحيه اي شد براي تاخت و تاز سه قدرت شكل گرفته يعني ايران، هند و ازبك ها كه اين شرايط تاثيرات ژرفي بر وضعيت موسيقيدان هاي آن ناحيه برجاي نهاد.
ريچارد ولف، يكي ديگر از سخنرانان آمريكايي در هم انديشي موسيقي خراسان بود كه درباره "تحول تعزيه در جنوب آسيا: وزن، ملودي و ماتم در محرم " صحبت كرد.
اين پژوهشگر گفت : مراسم محرم در جنوب آسيا كه شامل اشعار، موسيقي، آلات نمادين (علم وكتل) است، همه به وقايع كربلا اشاره مي كنند.
ولف ادامه داد : شركت كنندگان در اين مراسم سعي مي كنند اين عوامل مهم را به نوعي تركيب كرده تا بتوانند وقايع كربلا را بهتر نشان دهند و به بيان با شكوه واقعه بپردازند.
وي افزود : شركت كنندگان از اشيا مختلف، آلات موسيقايي استفاده كرده و به اشعار اردو و زبان هاي ديگر متوسل مي شوند و خلاقانه ابيات و اشعاري را از منابع ديگر اتخاذ مي كنند. بعضي از شركت كنندگان آلاتي را حمل مي كنند كه به نوعي نماد آرامگاه امام حسين (ع) و همچنين آلات جنگي در واقعه كربلاست.
در مراسم اختتاميه اين هم‌انديشي، استاد "عبدالله سرور احمدي" نوازنده دو تار و " حبيب حبيبي‌فرد" (خواننده آواز) به اجراي نمونه‌هايي از موسيقي اين خطه پرداختند.
نظر شما