به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر" ، صبح امروز در محل مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران كارگاه روانشناسي دين از سوي كميته علمي كنگره بين المللي گفتگوي علم و دين : حيات، انسان و سلامت، و با حضور دكتر خسرو باقري، استاد روانشناسي دانشگاه تهران، برگزار شد.
دكتر باقري موضوع صحبت خود را در اين كارگاه به بررسي تطبيقي " نظريه عمل: نظريه هابرماس و نظريه اسلامي عمل " اختصاص داد.
وي در ابتدا به بحث درباره نظريه اسلامي عمل پرداخت و با ارائه ويژگي هايي از انسان به منزله عامل گفت : انسان به منزله عامل وسيع ترين دستگاه مفهومي است.
دكتر باقري سپس به تحليل ساختار عمل پرداخت و اظهار داشت : عمل با رفتار متفاوت است. ما مي توانيم هر رفتاري را عمل بدانيم اما هر رفتاري عمل نيست. ويتگنشتاين مي پرسد ما اگر رفتاري را عمل بدانيم چه چيزي به اين عمل اضافه شده كه رفتار شده است.
استاد روانشناسي دانشگاه تهران در بررسي مباني ضروري در عمل، ويژگي هاي خاصي را برشمرد و گفت : اين مبنا مبتني بر يك فعاليت ذهني است. انگاره ذهني داشتن در پس رفتار مي تواند مبناي شناخت باشد. همچنين مبناي ضروري در عمل داراي ويژگي ديگري مانند مبناي گرايشي و ميلي، مبناي ارادي و انتخابي نيز است.
دكتر باقري درباره انواع عمل نيز گفت : با وجود مباني ضروري عمل، انواعي براي عمل خواهد بود مانند عمل بيروني، دروني، فردي، اجتماعي و جمعي . در عمل اجتماعي عمل فردي با تأثير و تأثر اجتماعي همراه است و در عمل گروهي وفاق در مباني شناختي، گرايش و ارادي نيز دخيل هستند.
وي در ادامه بحث خود كه به بررسي تطبيقي نظريه عمل اختصاص داشت به آراي هابرماس درباره كنش ارتباطي پرداخت و گفت : هابرماس عضو نسل دوم مكتب نوماركسيستي فرانكفورت است. وي متأثر از ايده آليسم هگل و ماركس است و بر نقادي و رهايي بخشي تأكيد دارد . هابرماس به تجديد نظر در ماركس و ماركسيسم معتقد است و به رد نظريه ارزش ماركس و رد انقلاب به عنوان تنها راه رهايي بخش مي پردازد. هابرماس با تأكيد بر زبان و شكل نمادين كنش ارتباطي، خوش بيني به مدرنيته و امكان گشودن بن بستهاي آن نيز مي انديشد. هابرماس تفاوتي بنيادين با آدرنو و هوركهايمر در بدبيني فرهنگي دارد و مدرنيته را پروژه اي ناتمام مي داند كه مي بايست آن را به اتمام رساند.
دكتر باقري در ادامه به بحث تحول آدمي و معيارهاي مختلف عقلانيت پرداخت و گفت : مهمترين نقطه عطف در جريان تحول آدمي، افتراق فرهنگ به معيارهاي مختلف عقلانيت است. عقلانيت داراي دو ويژگي است : عقلانيت هدف - وسيله اي و عقلانيت كاركردي. عقلانيت عقلانيت هدف - وسيله اي داراي شاخصه هايي مانند جنبه قصدي - عقلاني، عقلانيت ابزاري، عمل هدفمند آدمي و منطق كنترل است. عقلانيت كاركردي نيز داراي ويژگي هايي مانند جنبه هاي هنجارين، زيست جهان: جهان اخلاقي، جهان آگاهي، زبان و كنش ارتباطي است.
وي با تأكيد بر اين نكته كه متناسب با هر كدام ازعقلانيت عقلانيت هدف - وسيله اي و عقلانيت كاركردي مي توان از عمل آدمي سخن گفت، اظهار داشت : همانطور كه جامعه بشري پيچيده مي شود و روابط وسيع تر و گسترده مي شود ما با ظهور سيستمهاي جديد پيچيده نيز روبرو هستيم.
دكتر باقري كنش ارتباطي را در آراي هابرماس مهم ارزيابي كرد و گفت : مسئله زبان و زيست جهان در عمل ارتباطي بسيار مهم و بستري براي كنش ارتباطي است. كنش ارتباطي نوعي از عمل آدمي است كه در اين بستر به وجود مي آيد و داراي ويژگي هايي مانند ظهور وضع نوين عيني و منطقي نوين است.
اين كارگاه در پايان با پرسش و پاسخ برخي از استادان و صاحب نظران به اتمام رسيد.
نظر شما