به گزارش خبرگزاری مهر، سال‌هاست توریسم سلامت به ادبیاتی رایج در بخش درمان تبدیل‌شده و خیلی از کارشناسان ارتباط توریسم سلامت با صدور انقلاب اسلامی را تنگاتنگ قلمداد کرده و معتقدند که ورود گردشگرانی از سایر نقاط جهان باهدف درمان می‌تواند مقدمه‌ای برای آشنایی آنان با کشور ما و انقلاب اسلامی باشد. گفته می‌شود، گردشگران سلامت اغلب به علت درمان ناباروری، دندانپزشکی، جراحی پلاستیک، جراحی قلب، بیماری‌های مرتبط با سرطان، جراحی چشم و گردشگری در آب‌های شفابخش به کشور ایران سفر می‌کنند، البته باید به این مسئله هم اشاره کرد که کشورهای اسلامی مطرح در بخش توریسم سلامت به ترتیب شامل مالزی، ترکیه، اردن، امارت و ایران هستند، هرچند این مسئله نیز قابل‌بحث است که ایران با دارا بودن بهترین پزشکان منطقه و طبیبان نامدار در جهان و رشد علمی قابل توجه در حوزه پزشکی و دارو رتبه قابل قبولی در توریسم سلامت ندارد.
آن‌طور که مسئولان بهداشت و درمان مطرح می‌کنند، هم‌اینک ۱۱۵ هزار تخت بستری در کشور وجود دارد و این مسئله علیرغم اظهارات متعدد کارشناسان نشانگر عدم توسعه‌یافتگی در حوزه خدمات درمانی است و حتی کمبود پرستار نیز در کشور ما کاملاً مشهود است و بر اساس آمارها «به ازای هر یک‌تخت فعال ۱.۴ پرستار در کشور وجود دارد که با استاندارد بهداشت جهانی که ۲.۵ پرستار به ازای هر تخت است فاصله معناداری دارد.»
اما فارغ از همه کم‌وکاستی‌هایی که در بخش ارائه خدمات درمانی و جذب گردشگران سلامت وجود دارد باید به این نکته هم اشاره کرد که جمهوری اسلامی می‌تواند با توسعه توریسم سلامت با یک تیر چند نشان بزند، یعنی ضمن رونق اقتصادی و ارزآوری و بهبود همین کاستی‌ها؛ فرصتی ایجاد کند تا تفکر انقلاب اسلامی و مدل جمهوری اسلامی تبلیغ و اطلاع‌رسانی شود، به‌عنوان نمونه می‌توان برای این اقدام از ظرفیت شهرهای مذهبی همانند مشهد و قم به‌عنوان مراکز اصلی جذب گردشگران سلامت استفاده کرد و با ارائه خدمات بهتر درمانی، اقامت و هزینه‌های ارزان به جذب گسترده گردشگران سلامت پرداخت.
گردشگری سلامت به معنای ارتقاء و تقویت جایگاه کشور در بخش سیاسی و اقتصادی
توریسم درمانی در بسیاری از کشور‌ها مهم‌ترین راه ارزآوری است و سالانه بیش از ۵۰ میلیارد دلار از این مسیر ارز نصیب کشورهای اروپایی و آمریکایی می‌شود به‌طوری‌که جایگاه توریسم سلامت از نفت و طلا در چنین کشورهایی بالاتر است، طی سالیان اخیر جمهوری اسلامی نیز با محور قرار دادن برخی از شهرهای کشور نظیر مشهد به دنبال تقویت صنعت توریسم درمانی است زیرا این صنعت می‌تواند نقش مهمی را در اقتصاد و شناساندن ظرفیت‌های دیگر کشور ایفا کند.
مشهد یکی از مقاصد مهم گردشگران در سفر به ایران
هم‌اینک بسیاری از گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند، از کشورهای همسایه و عرب‌زبان هستند و اغلب آنان باهدف زیارت و درمان به مشهد می‌آیندو پایتخت معنوی ایران یکی از مقاصد مهم گردشگران کویتی، بحرینی، قطری، عمانی و عربستانی است و کمترین کاری که در این راستا می‌توان انجام داد این است که برای این گردشگران که هدف اولیه آن‌ها زیارت بارگاه منور رضوی است تهیه و اهدای محصولاتی مناسب نظیر کتاب و برشورهایی برای معرفی انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن است کاری که دستگاههای دولتی هیچ دغدغه و برنامه ای برای آن ندارند.
همچنین می‌توان پیشرفت‌های کشور را در حوزه‌های مختلف پس از پیروزی انقلاب در قالب حضور آنان در سمینارهای تبیین عملکرد انقلاب، معرفی کرد، بی‌تردید برای رسیدن به این اهداف ابتدا باید شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کرد که تسهیلات ویژه ازجمله صدور ویزا درزمانی کوتاه و اختصاص خطوط هوایی ویژه، گردشگران سلامت را به‌سوی مرزهای ایران بکشاند و در کنار این امر بتوانیم داشته‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و انقلابی خود را در نظر آنان به نمایش بگذاریم.
سال‌هاست پیرامون گردشگری سلامت بحث‌هایی مطرح و وعده‌هایی داده‌شده به‌طوری‌که طی ماه‌های گذشته معاون درمان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، محمد حاجی آقاجانی اعلام کرده بود که «آیین‌نامه پذیرش بیماران خارجی به‌تمامی بیمارستان‌های کشور ابلاغ‌شده و مطابق این آیین‌نامه بیمارستان‌ها موظف‌اند در صورت تمایل ظرف مدت شش ماه بخش مربوط به پذیرش بیماران خارجی را راه‌اندازی کنند.»
بر اساس گفته این مقام مسئول «در حال حاضر بخشی از شهرهای ایران، بیماران خارجی پذیرش می‌کنند، اما باوجود پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های موجود، سهم کشورمان از بازار گردشگری سلامت در منطقه محدود است.» هم‌اکنون بیماران خارجی می‌توانند در سامانه وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اطلاعات خود را ثبت کنند، این اقدام در راستای ارائه خدمات مطلوب به بیماران خارجی صورت می‌پذیرد.
چالش‌های بخش گردشگری سلامت
در همین حال امیرحسین قاضی‌زاده، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی دراین‌ارتباط به ما می‌گوید: «ما زمانی می‌توانیم گردشگری سلامت را رونق و از این مسئله به‌عنوان ابزاری برای معرفی انقلابمان استفاده کنیم که بتوانیم دست واسطه‌ها و دلالان را از این بخش کوتاه و به‌صورت سازمان‌یافته اقدام به جذب توریسم سلامت کنیم زیرا در حال حاضر پذیرش بیماران خارجی سازمان‌یافته نبوده و تقریباً زیر نظر وزارت بهداشت نیست بنابراین در چنین وضعیتی نمی‌توان به‌صورت مدون و برنامه‌ریزی‌شده از فرصت جذب توریسم سلامت به‌منظور معرفی دستاوردها و اهداف انقلاب اسلامی بهره گرفت.»
وی می‌افزاید: «البته با ابلاغ آیین‌نامه وزارت بهداشت برای پذیرش بیماران خارجی به تمام بیمارستان‌های کشور می‌توان شاهد نظم و برنامه‌ای منسجم برای توسعه گردشگری سلامت بود و از این رهگذر می‌توان برای برنامه‌های جانبی گردشگران سلامت نیز سیاست‌گذاری کرد و به‌عنوان نمونه قبل و بعد از درمان آنان را با ایده‌های انقلابی توسط افراد صاحب‌نظر و کارشناس در مساجد، حرم رضوی و یا نمازخانه بیمارستانی که فرد بستری است، آشنا کرد.»
وی در زمینه چالش‌های گردشگری سلامت نیز بیان می‌کند: «کشور ما در حوزه گردشگری سلامت با چالش‌ها و مشکلاتی روبروست و این امر باعث شده تا در بخش توریسم سلامت به موفقیت و جایگاه بالایی دست نیابیم.»
قاضی‌زاده ادامه می‌دهد: «کشور ما دارای پزشکان و کادر درمانی متخصص و ماهر و امکانات مطلوب پزشکی است اما به دلیل اینکه ساختار درست و منطقی در بخش جذب توریست سلامت وجود ندارد، هنوز تا رسیدن به جایگاه واقعی خود در این بخش راه طولانی در پیش داریم.»
توریسم درمانی و دیپلماسی سلامت
نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی توضیح می‌دهد: «در سال ۱۳۶۸ بحث صنعت گردشگری به‌منظور شناساندن فرهنگ و تمدن اسلامی و صدور انقلاب مطرح شد، در حقیقت این هدف در بخش گردشگری سلامت نیز مطرح است اما همان‌طور که اعلام کردم موانع و چالش‌هایی در بخش توسعه این صنعت وجود دارد که مهم‌ترین آن ناشی از فراهم نکردن سازوکار معقولانه و مناسب برای جذب گردشگران سلامت است.»
وی مسئله تعرفه‌ها را اصلی مهم عنوان کرده و بیان می‌کند: «در طرح تحول نظام سلامت برای ساماندهی تعرفه‌ها تدابیری اندیشیده شده است.»
قاضی‌زاده تأکید می‌کند: «بحث رقابت در بخش قیمت‌گذاری نیز یکی دیگر از اصول مهمی است که باید به آن توجه شود زیرا اغلب گردشگران سلامت برای درمان به کشورهایی سفر می‌کنند که ارائه خدمات درمانی باقیمتی مناسب صورت پذیرد.»
معرفی انقلاب اسلامی با توزیع بروشور به گردشگران سلامت
وی معتقد است که توریسم سلامت فرصتی ناب برای کشور ما در بخش اقتصادی، فرهنگی، علمی و اجتماعی است و می‌توانیم پس از ورود گردشگر برشورهایی را در زمینه انقلاب اسلامی و آداب‌ورسوم و فرهنگ ایرانی در اختیار گردشگران قرار دهیم و آنان را به تماشای موزه‌هایی در ارتباط با انقلاب و دستاوردهای آن و محله‌هایی که انقلاب در آن جریان داشته فرابخوانیم تا آنان در کنار درمان خود بافرهنگ و ایدئولوژی انقلاب اسلامی نیز آشنا شوند.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نهم بر این مسئله تأکید می‌کند که باید از تمامی فرصت‌های موجود برای معرفی و صدور انقلاب بهره بگیریم، بدون شک گردشگران سلامت با این اقدامات می‌توانند پس از بازگشت به کشور خود یک سفیر فرهنگی باشند و انقلاب ما و اهداف و آرمان‌هایمان را به‌درستی و راستی برای مردم خود تبیین کنند.
هم‌اکنون مطابق آخرین آمارها سالانه ۳۰۰ هزار نفر گردشگر سلامت وارد کشور می‌شوند، عقب‌ماندگی کشورمان در بخش گردشگری سلامت بسیار فاحش و چشم‌گیر است و شاید در کنار تمام موارد گفته‌شده باید به این نکته هم توجه کرد که برای نظام سلامت ما به‌درستی مهندسی و برنامهریزی صورت نگرفته و همین امر بر دامنه مشکلات می‌افزاید.
واژه گردشگری سلامت از نوک زبان مسئولان نمی‌افتد اما هیچ برنامه و اقدام قابل توجهی در این راستا انجام نمی شود، خیلی از کارشناسان وقتی صحبت از این موضوع می‌شود ناخودآگاه به اهداف شکل‌گیری این صنعت اشاره کرده و می‌گویند: «توریسم سلامت دروازه‌ای برای صدور یافته‌های علمی، پزشکی و اهداف و آرمان‌های سیاسی و حتی اهداف انقلابی‌مان است.»
منوچهر رزمی از پزشکان متخصص قلب بوده و از منتقدان سرسخت بی‌توجهی به این صنعت طلایی و درآمدزاست، وی در این زمینه به خبرنگار ما می‌گوید: «توریسم سلامت علیرغم اینکه بسترساز توسعه اقتصادی است، ابزاری برای آشنایی گردشگران با آداب‌ورسوم، فرهنگ و سنت‌ها و دستاوردهای کشورمان است ولی مطابق روال همیشه بازهم ما به دلیل نداشتن تمرکز در برنامهریزی و عدم تدوین طرح‌هایی منسجم، فرصت‌های زیادی را در این صنعت ازدست‌داده‌ایم و متأسفانه باوجود تمام شعارهایی که داده می‌شود، بازهم اقدامی در راستای توجه به این صنعت طلایی صورت نمی‌گیرد و اغلب تا سرحد بی‌خیالی تنها به دادن چند شعار نمادین در همایش‌ها و سمینارهای گردشگری بسنده می‌کنیم و بعد هم پرونده رسیدگی و تحقق این موضوع را دور می‌اندازیم.»
وی بیان می‌کند: «بهترین متخصصان قلب در کشور ما فعالیت می‌کنند و بی‌تردید اگر اقدامات تبلیغی مناسبی برای جذب گردشگر سلامت انجام گیرد، آنگاه می‌توانیم شاهد رونق این صنعت باشیم، از سوی دیگر نباید فراموش کنیم که مهم‌ترین هدف از جذب گردشگر نه‌فقط مباحث اقتصادی بلکه مباحث فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نیز هست.»
لزوم توجه به اصل رقابت‌پذیری برای جذب گردشگر
این متخصص قلب و صاحب‌نظر در حوزه گردشگری سلامت ادامه می‌دهد: «نظام سلامت ما با ضعف برنامهریزی و عدم مهندسی روبروست و از طرف دیگر اصل رقابت‌پذیری برای جذب گردشگر بیشتر به فراموشی سپرده‌شده و در این بخش تفاوت نرخ ارز هم دارای تأثیرگذاری بالایی است.»
سابقه گردشگری سلامت در جمهوری اسلامی ایران به سال ۸۲ بازمی‌گردد و این موضوع برای نخستین بار توسط وزارت بهداشت و درمان مطرح و موردتوجه قرار گرفت، در مقاله‌ای به این مسئله اشاره‌شده که «مطابق برنامه‌ریزی‌ها باید تا پایان برنامه چهارم توسعه ۳۰ درصد از نیازهای بهداشتی و درمانی کشور از طریق صدور کالا، خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم می‌شد اما کمبود زیرساخت‌ها، نبود برنامه‌ریزی‌های منسجم، قیمت نامشخص خدمات درمانی و پزشکی، نبود سیستم تبلیغات برون‌مرزی و فقدان حمایت لازم بخش خصوصی از سوی دولت بخشی از مشکلاتی است که سبب شده تا گردشگری سلامت در ایران به جایگاه واقعی خود دست نیابد.» این‌همه در حالی است که می‌توان از طریق این صنعت دستاوردهای پزشکی نظام اسلامی را بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به کشورهای جهان نشان داد.
کارنامه ۳۶ ساله انقلاب اسلامی از پیشرفت در عرصه سلامت حکایت دارد
در همین راستا یک پزشک متخصص ریه معتقد است که کشور ما در مبحث سلامت پس از پیروزی انقلاب اسلامی به پیشرفت‌های چشم‌گیری دست‌یافته به‌طوری‌که کارنامه سی‌وشش‌ساله سلامت کشور از پیشرفت‌ها در زمینه افزایش سن امید به زندگی، تولید دارو، طرح تحول نظام سلامت و پوشش همگانی واکسیناسیون حکایت دارد. دکتر عباس خدایاری عنوان می کند: «هم‌اکنون تمام نیازهای تخصصی پزشکی در داخل کشور قابل تأمین است و حتی جراحان و متخصصان پزشکی کشور این آمادگی رادارند که نیروی انسانی موردنیاز منطقه را در بخش‌های مختلف آموزش دهند.»
انقلاب اسلامی، کشور را در حوزه پزشکی در منطقه سرآمد کرده است
به گفته وی انقلاب اسلامی، کشور را در حوزه پزشکی در منطقه سرآمد کرده و هم‌اکنون تعداد دانشکده‌های علوم پزشکی و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها افزایش چشم‌گیری داشته به‌طوری‌که امروز نیازی به پزشکان خارجی نیست و می‌توانیم به صادرات نیرو در اقصی نقاط کشور بپردازیم ولی تا زمانی که چالش‌های پیش روی گردشگری سلامت مرتفع نشود، نمی‌توانیم در این حوزه به‌صورت گسترده همانند سایر کشورهای جهان پیشرفت کنیم.
به‌عنوان کلام پایانی می‌توان تأکید کرد که هرچند بسیاری از زیرساخت‌های پزشکی و خدماتی برای جذب هرچه بیشتر گردشگران سلامت فراهم نیست اما بازهم از ظرفیت‌های فعلی نیز می‌تواند استفاده نمود، وجود بیمارستان‌های همچون رضوی وابسته به آستان قدس رضوی که در حال حاضر در این زمینه فعال‌اند، فرصتی برای بهره‌برداری و نمایش واقعیت‌های جمهوری اسلامی است.*
*نویسنده: مرضیه صاحبی
منبع: پایگاه اطلاع رسانی دبيرخانه شورای عالی فرهنگي آستان قدس رضوی
نظر شما