به گزارش خبرگزاری مهر، در این شماره مقالات متنوعی منتشر شده است که عبارتند از:
محدودیت ذاتیِ عقل در شناخت خدا؛ گونه ها و علتها /محمد رکعی، شعبان نصرتی، محمدتقی سبحانی
عقل، در جایگاه مهمترین منبع معرفتیِ انسان، در حوزه خداشناسی محدودیت هایی دارد. متون دینی این محدودیت‌ها را در شناخت ذات، صفات و نیز برخی افعال (مخلوقات) به صراحت گزارش می کنند و علاوه بر گزارش، چراییِ این محدودیت را نیز بیان می کنند.
روایات در بیان چراییِ محدودیتهای عقل در حوزه های گوناگون خداشناسی، شیوه های دست‌یابی عقل به معرفت را تحلیل کرده اند و این روشها را که «احاطه، ضبط، تقسیم، تقدیر و تصور» هستند در شناخت ذات، صفات و برخی افعال الهی ناکارآمد می دانند، زیرا معرفتی که با این شیوه ها قابل اصطیاد است، معرفتی است که در محدودهای بگنجد و چون ذات و صفات الهی هیچ نهایتی ندارد و بسیط است، پس به ادراک عقل درنمی آید.
شیخ مفید و مسئله ارزش داوریِ عقل در حوزه دین/حمید ملک مکان، رحیم دهقان سیمکانی
شیخ مفید، متکلمي عقل‌گراست که تلاش می کند گزاره های کلامی و فقهی را با استدلال عقلانی تبیین کرده و اندیشمندان را به سوی ایمانِ استدلالی دعوت کند. در نظر او، عقل نه تنها ابزاری در جهت فهم معارف دینی است، بلکه در برخی موارد از نوعی استقلال برخوردار بوده و منبعی در جهت فهم دین و گزاره های دینی به حساب می‌آید. به نظر شیخ مفید، عقل قادر است به تنهایی و بدون وساطت خطاب شرعى، احكامی را صادر کند که از اعتبار قطعى برخوردارند.
این مقاله تلاش خواهد کرد ضمن تحلیل رویکرد خردگرایانه شیخ مفید، ارزش و جایگاه عقل در فهم معارف و گزاره های دینی را از منظر او تبیین کرده و نگرش وی در باب رابطه عقل و نقل را نشان دهد. روش این مقاله در مراجعه با آرا، استنادی و در تبیین محتوا، تحلیلی ـ تبیینی است.
رابطه «باورهای اعتقادی» و «احادیث امامیه» با تکیه بر فرقه واقفه/مهدی غلامعلی
حضور چشم‌گیرِ راویان کج‌اندیش در اسناد متون معتبرِ روایی و اعتماد راویان و محدثان به ایشان، نشان از شیوه‌ای نظام‌مند در نقل روایات از راویان منحرف دارد که ضرورت کشف این نظام را مهم می‌نمایاند. «واقفه» در تاریخ کلام امامیه در میان گروه‌های انحرافی ـ پس از غالیان ـ بیشترین لطمه را به اندیشه کلامی شیعه وارد ساخته‌اند؛ اما روایتِ آنان برخلافِ غالیان، از گردونه روایات امامیه حذف نشده و بخش مهمی از فقه امامیه، وام‌دار روایات واقفه است.
این پژوهش با استمداد از شیوه کتاب‌خانه‌ای، نخست ویژگی‌های این فرقه را برشمرده و سپس با بررسی شیوه محدثان کهن، به این نظر رهنمون شده که متقدمان بین «علمیت راوی» و «اعتقادات» آن‌ها، قائل به تفکیک بوده و تنها روایاتی را که بیان‌گر «اعتقادات اختصاصی» فرقه بوده، منعکس نمی‌کردند.
ارزیابیِ دو نظریه در مفهوم «امامت» با تأکید بر آیات و روایات/اصغر غلامی، مهدی فرمانیان
در میان اندیشمندان شیعه، درباره مفهوم «امامت» نظریات گوناگونی وجود دارد؛ برخی عالمان و مفسران شیعه، معنای امامت را مقام وجوب اطاعت و دارا شدن حق امر و نهی دانسته اند و در مقابل، شماری از اندیشمندان، امامت را نوعی تصرف تکوینی در قلوب بندگان خدا و هدایت و ایصال آنان به مطلوب شمرده اند.
نگارنده با واکاویِ این دو دیدگاه، نقاط اشتراک و انفصال آن‌ها را بررسی کرده و با عرضه این دو دیدگاه به قرآن و احادیث معصومان علیهم السلام، چنین نتیجه گرفته است که دیدگاه نخست با ظواهر ـ و بلکه با نصوص ـ قرآن و روایات، سازگارتر است.
شهود، یکی از روش‌های علم‌آموزیِ ائمه(علیهم السلام)/سیدعلی هاشمی
علوم ائمه علیهم السلام به شيوه‌هاي گوناگونی در دست‌رس آنان قرار می‌گیرد. يکي از اين شيوه‌ها، شهود برخي حقايق پنهان از ديگران است. اين مقاله سعي کرده است به شيوه توصيفي ـ تحليلي به گردآوري و تحليل رواياتي بپردازد که به اين شيوه مربوط است.
پاسخ به اين سؤال اصلي، هدف اين نوشتار است که آيا شواهد روايي، وجود این شیوه علم‌آموزی را برای ائمه علیهم السلام تأیید می‌کند و آیا می‌توان مصاديقي از علم شهودي ائمه علیهم السلام را بر اساس روایات شناسایی کرد؟ خبردار شدن از ايمان و کفر افراد به هنگام ديدن آنان، مشاهده اعمال مردم در عمودِ نوراني و ديدن ملکوت آسمان‌ها و زمين، مهم‌ترين محورهايي است که در اين موضوع، از روايات استخراج شده است. از شواهد موجود در اين روايات، اين‌گونه برداشت مي‌شود که اين علوم از طريق شهود در اختيار ائمه علیهم السلام قرار مي‌گرفته است.
تأملی دوباره در خداشناسیِ فطری با تأکید بر موانع فطرت و عوامل مانع زدایی از آن/اکبر ساجدی
خداشناسیِ فطری با عنایت به موانع فطرت و عوامل مانع زدایی از آن، موضوع اصلی مقاله حاضر است. نویسنده کوشیده است با تقریر دوباره تفسیرهای سه گانه از فطرت، روشنیِ وجود خدا را از این منظر مورد بررسی قرار دهد. با مراجعه به آموزه های دینی معلوم م یشود که بین فطرت، ایمان و تسلیم با تجلی حقیقت الهی رابطه معناداری وجود دارد؛ در مقابل، کفر و لجاجت نیز با اختفای حقیقت الهی مرتبط است.
در این میان، توجه به موانعی که جلوی تأثیرگذاری فطرت را گرفته و عواملی که اسلام برای مانع زدایی از فطرت در نظر داشته توانسته است، زوایای پنهانی از این مسئله را آشکار سازد. تبیین های نموداری و بررسی شبهه دور در مسئله فطرت، از نوآوری های پژوهش حاضر است.
بررسی اقناع مخاطب در پاسخگوییِ قرآن به شبهات اعتقادی/داوود افقی، رضا برنجکار
«اقناع» به معنای متقاعد کردن، فرآیندی ارتباطی است که هدف اساسی آن، انتقال محتوا با اثرگذاری و ایجاد تغییر در مخاطب است. از جمله ویژگی‌های برجسته پاسخ‌های قرآن به شبهات اعتقادی، اقناع مخاطب است و تمامی پاسخ‌های قرآن، دارای این ویژگی هستند. اقناع قرآنی، اقناعی کامل با ابزارهای مشروع و صحیح است که در چارچوب اختیار و آزادی انتخابِ مخاطبان صورت می‌گیرد.
قرآن در مسیر اقناع مخاطب، از شیوه‌های گوناگونی استفاده می‌کند. این مسیر با ایجاد اعتماد در مخاطب و جلب توجه او شروع شده و با ارائه دلایل، مستندات و استدلال‌های منطقی، مستحکم و غیر قابل خدشه، به اثبات موضع حق، متقاعد شدن و حصول تغییر در مخاطب می‌انجامد.
نظر شما