به گزارش خبرنگار مهر، شهرستان ها گرمسار و آرادان به دلیل قرارگرفتن برروی کمربند بیابان زایی چند سالی است که با مشکل ریزگردها و فرسایش بادی و تبعات آن شامل تاثیرات نامطلوب بر آب و هوا، محیط زیست، زراعت و کشاورزی، مراتع، عملیات صنعتی، شهرنشینی، سلامتی و در نهایت بهداشت همگانی دست به گریبان است.
متاسفانه در سال های اخیر به دلیل خشکسالی های متناوب، وزش بادهای شدید و فرسایش بادی در شهرستان گرمسار تشدید شده است لیکن ازآن جایی که این رخداد همه ساله خساراتی را به این شهر وارد می سازد ورود مسئولان استانی و شهرستانی برای اخذ تمهیدات لازم ضروری به نظر می رسد.
منشاء پدیده گرد و غبار در کجاست
بروزپدیده گرد و غبار در شهرهای کشورمان دارای دو منشاء داخلی و خارجی است. ریشه داخلی این پدیده گرد و غبار ورودی از کشورهای همسایگان چون سوریه، اردن و مخصوصا عربستان و عراق است لیکن این غبار گاهی افزون برغرب کشور تا استان سمنان و در برخی مواقع شهرستان گرمسار نیز ادامه پیدا می کند.
برخی معتقدند باید برای مقابله باپدیده زیان بار گرد و غبار می توان اقداماتی نظیر مالچ پاشی را در دستور کار قرار داد اما متاسفانه به دلیل کاهش بارندگی در دو دهه اخیر، اراضی برای ایجاد طوفان های گرد و غباری بسیار مستعد هستند.
همچنین باید در نظر داشت امنیت اکولوژیکی، تابعی از یک شرایط معمول و مختص به منطقه ای خاص مانند یک شهر نیست و کل کشور را شامل می شود.
مالچ های بیولوژیک در گرمسار اجرا می شود
مالچ های بیولوژیک مجموعه ای از پلیمرها هستند که پس از فرآوری با ایجاد پیوندهای شیمیایی و اتصالات فیزیکی باعث استحکام ذرات خاک می شوند لیکن برخی از محققان کشورمان اعتقاد دارند با تولید مالچ های بیولوژیک می توان به کنترل ریزگردها، شن های روان و امکان کاشت همزمان درخت یا پوشش گیاهی دست یافت.
مالچ های بیولوژیک دارای منشاء میکروبی بوده و این قابلیت را دارند که ذرات خاک را به هم چسبانده و از حرکت آنها جلوگیری کنند.
هر چند درگذشته برای کنترل حرکت شن ها و ماسه های روان از مالچ های نفتی استفاده می شد اما اکنون رویکرد نهادهای دولتی و تحقیقاتی به سمت استفاده از مالچ های غیرنفتی است همچنین تحقیقات و پژوهش ها روی پلیمرهای زیستی، در نهایت به تولید نسل جدیدی از پلیمرها با هدف کنترل ریزگردها، منجر شده است.
کاشت هم زمان درخت و ایجاد پوشش گیاهی از مزایای استفاده از مالچ بیولوژیک است این مالچ ها هیچ آسیبی به گیاهان نیز نمی رساند و با آن ها کاملا سازگار هستند.
در حال حاضر عملیات پاشش مالچ ها در منطقه گرمسار با موفقیت انجام شده است همچنین با راه اندازی خط آزمایشی تولید مالچ های بیولوژیک، در سازمان پژوهش ها و مجری طرح مالچ پاشی در منطقه گرمسار توانایی تولید روزانه یک تن مالچ بیولوژیک را خواهد داشت.
با وجود انجام مراحل مالچ پاشی در مقیاس ۲۰۰ هکتاری منطقه گرمسار، می بایست بر مشاهده نتایج نهایی و ارزیابی های نهایی این پروژه، صبر کرد.
بهترین راهکاربرای مقابله با پدیده ریزگردها
پدرعلم کویرشناسی ایران چهارسال پیش نظریه ای جدید برای مقابله با ریزگردها مطرح کرد که از آن به عنوان «ریگ پاشی» به جای «مالچ پاشی» نام می برند نظریه ای که اگر چه این جغرافیدان برجسته کشور برعملی بودن آن اصرار فراوان دارد، مدیران هنوز به اجرایی کردن آن قانع نشده اند.
پروفسورپرویزکردوانی در نظریه خود خطاب به مدیران شهرستان گرمسار تجدید نظردر روش های قدیمی مالچ پاشی را خواستار شده است.
وی، استفاده ازمالچ نفتی برای مقابله با ریزگردها را خیانت مطرح کرد و گفت: روش های جدید مقابله با بیابان زایی، باید جایگزین روش های قدیمی و «ریگ پاشی»جایگزین «مالچ پاشی» شود.
کردوانی با بیان اینکه هر روش مورد استفاده برای مالچ پاشی باید ارزان، زود بازده و دایمی باشد، ادامه داد: این روش ها می بایست محیط زیست را آلوده نکند این در حالیست که مالچ نفتی گران و باارزش است، زمین را سیاه می کند، بد بوست و حرارت منطقه را بالا می برد که باعث می شود بادهای آن منطقه گرم و بدبو باشد، ضمن اینکه باعث نابودی موجودات و گیاهان می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، افزود: مالچ نفتی که روی تپه ها و ماسه زارها پاشیده می شود باعث نفوذناپذیری منطقه در مقابل باران می شود وپس از گذشت چهار پنج سال به دوده سرطان زا تبدیل می شود.
پدرکویرشناسی کشور، بهترین راه مقابله با ریزگردها را پاشیدن ریگ دانسته و بیان داشت: ریگ راهکاری ارزان، ساده و دایمی است و به اندازه کافی درکشور وجود دارد و می توان به عنوان نمونه یک منطقه پنج هکتاری را با ریگ پوشاند و اثرات آنرا با یک منطقه پنج هکتاری که با مالچ نفتی پوشانده شده مقایسه کرد، حتی می توان در بعضی از نقاط از ریگ های رنگی استفاده و نقش ونگارهایی ایجاد کرد که آن منطقه مناسب گردشگری هم باشد.
وی افزود: تا زمان تامین آب نیز می توان برخی اراضی کشاورزی که کانون گرد و غبارشده اند را ریگ پاشی کرد و درموقع لزوم می توان آن را شخم زد که مشکلی هم پیش نمی آورد.
کردوانی با بیان اینکه راه های مقابله با بیابان ومقابله با ریزگرد با یکدیگرمتفاوت است، ابراز داشت: برای تثبیت ماسه باید«مالچ رسی» جایگزین «مالچ نفتی» شود البته درشهرستان گرمسار کاربرد مالچ رسی به تنهایی کافی نبوده و برای تثبیت ماسه زارها، مناسب نیست لیکن گزینه مثمر ثمرهمراه با مالچ پاشی، ایجاد پوشش گیاهی است که با پاشیدن بذرگیاهان خاصی درمیان این ماسه ها که محل مناسبی برای رشد برخی گیاهان آغاز می شود.
وی همچنین استفاده «مالچ زیستی» که شامل کاشت درختان و پوشش های گیاهی است برای شهر گرمسار را غیر قابل قبول دانست و گفت: این نوع مالچ آب زیادی مصرف می کند که با شرایط کم آبی کشور و این شهرستان به صرفه نیست، علاوه براین برای تولید این نوع مالچ باید زراعت و کارخانه هایی ایجاد شود که هزینه آن را بسیار بالا می برد.
خشکسالی عامل اصلی گرد و غبار در گرمسار است
رئیس اداره هواشناسی شهرستان گرمسار در گفتگو با مهر در توضیح عوامل بروز پدیده ریزگردها در این شهرستان، گفت: به دلیل کمی بارش و خشکسالی چندسال اخیر، پدیده ریزگردها مدت زمانی است که میهمان شهرهای منطقه شده و مشکلاتی را برای مردم در بخش های مختلف از جمله کشاورزی، خدمات، حمل و نقل و ....به وجود آورده است.
علی مولایی همچنین با تاکید بر کاهش بارندگی در بروز پدیده ریزگردها، بیان داشت: نوار بارشی منطقه گرمسار در سال گذشته، از ۵۰ میلیمتر گذشته و شرایط مناسبی ندارد لیکن این عامل بسیار مهم نیز در افزایش فرسایش و سستی خاک موثر است.
وی ادامه داد: زمانی که این پدیده از سمت جنوب غرب و غرب استان سمنان وارد شهرستان گرمسارمی شود، از نواحی پائین دست ایوان کی باعث بلندشدن گرد و غبار شده و حرکت ریزگردها را شامل می شود البته در بسیاری موارد این قبیل نوسانات جوی پایدار نمی مانند.
این مقام مسئول با بیان اینکه عموما دو نوع ریز گرد در منطقه وجود دارد، گفت: بخشی از پدیده گرد و خاک منشاء خارجی در کشورهای همسایه مانند عراق و عربستان دارد که کل منطقۀ استان سمنان را در برمی گیرد.
مولایی خاطرنشان کرد: در این پدیده، دید افقی کمتر از ۱۰هزار متر و حتی در برخی موارد نادر، تا حدود یک هزار متر را نیز شامل می شود که به این پدیده اصطلاحا « داست هیز» می گویند.
وی افزود: علاوه بر عامل خارجی، ریزگردها منشاء داخلی نیز دارند و در اثر بادهای شدید افزون بر ۱۵متر برثانیه و در برخی موارد طوفان هایی که سرعت آن بیش از ۷۲ کیلومتر بر ساعت (۲۰متر بر ثانیه) تجاوز می کند، ایجاد می شود.
مولایی درباره ادعای برخی دوستداران محیط زیست مبنی بر کاشت گیاهان برای مبارزه با ریزگردها، افزود: اگر تمام کویر و شهرستان گرمسار را نیز با پوشش گیاهی فرش کنیم، باز هم نمی توان کاملا از حرکت ریزگردها جلوگیری کرد چرا که سرعت بسیار زیاد طوفان، باعث بلند شدن خاک می شود.
ریز گردها ۱۲ تن خاک را به گرمسار می آورند
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان گرمسار نیز درباره بروز پدیده ریزگردها در این شهرستان، گفت: براساس پژوهش به عمل آمده توسط اساتید دانشگاه تهران در زمان بروز پدیده ریز گردها بعضا ۱۲ تن ماسه بادی جابجا و به شهرها سرازیر می شوند.
اسماعیل عرب معصومی درباره چگونگی شکل گیری این پدیده، توضیح داد: ضلع جنوبی منطقه مکرش، تخت رستم و روستاهای غیاث آباد، کهک، سنرد و علی آباد گرمسار در معرض شدید کانون طوفان ها واقع شده اند.
وی افزود: شروع این پدیده از ایستگاه کویر واقع درضلع غربی بزرگراه قم گرمسار است و ادامه آن در منطقه جنوب غربی شهرستان تا منتهی الیه اراضی همجوار در شهرستان آرادان ادامه می یابد همچنین بعضاً مشاهده شده که این کانون ها به صورت خطی تا شهرستان سمنان را طی کرده است.
این مقام مسئول همچنین گفت: در طبیعت پس ازشکل گیری کانون فرسایش بادی که درمسیر پوشش های گیاهی درختچه هایی مانند طاق و یا گز قرار می گیرد، مقدار زیادی ماسه پس از مواجهه با پوشش گیاهی رسوب کرده و این موضوع به خوبی نشانگر آن است در محل پوشش های گیاهی کمتر شاهد شکل گیری کانون های طوفان هستیم.
عرب معصومی با بیان اینکه بادهای محلی که درآستانۀ توفان قرار می گیرند، باعث بلند شدن گرد و غبار در منطقۀ گرمسار می شوند، توضیح داد: در بیشتر مواقع بارش هایی که بعد از این واقعه رخ می دهد، موجب تلطیف شدن هوا می شود و مشکلی را برای مردم منطقه در برنخواهد داشت.
وی ادامه داد: اما طوفان هایی که از سمت عراق وارد کشور و منطقۀ گرمسار می شوند، در بهداشت و تنفس عمومی اختلال ایجاد کرده و به گیاهان نیزآسیب می رساند.
این مقام مسئول همچنی با بیان اینکه در حال حاضر عملیات پاشش مالچ ها را در منطقه گرمسار با موفقیت پیگیری می کنیم، گفت: همچنین با راه اندازی خط آزمایشی تولید مالچ های پلیمری(بیولوژیک) توسط دانشکده بیابان دانشگاه تهران، طرح مالچ پاشی در منطقه در حال اجرا است که کمک بزرگی به حفظ محیط زیست و جلوگیری از آثار مخرب مالچ های نفتی خواهد کرد.
وسعت فرسایش بادی در منطقه گرمسار و ایوانکی به لحاظ استمرار خشکسالی در دو دهه اخیر، روز به روز درحال افزایش است. البته این بدان معنا نیست که برای ممانعت از تخریب منابع طبیعی و فرسایش خاک و وجود گرد و غبار اقداماتی صورت نگرفته است بلکه ابتدا باید پذیرفت اجرای برنامه های ضد فرسایش و بیابان زدایی نیازمند طرحی جامع و اصولی است که روند پیشرفت و دستیابی به نتایج مطلوب آن، قطعا به زمان نیاز دارد.
مطالعه حوادث طبیعی نشان می دهد در اکثر موارد، منابع طبیعی قربانی این قبیل رویداد ها می شوند و همین مقوله اهمیت خاص و توجه ویژه حفاظت از آن را به خوبی نمایان می سازد.
داوود عبدی
نظر شما