به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر"، در ماه اوت سال 2003 و زمان ديدار رسمي "ولاديمير پوتين" رئيس جمهور روسيه از مالزي، خط مشي روسيه در جهت نزديكي مسكو به سازمان كنفرانس اسلامي اعلام شد و در ماه اكتبر سال 2003 رئيس جمهور روسيه به عنوان ميهمان در نشست سازمان، كه آن نيز در مالزي برگزار شد، حضور يافت.
در آن زمان قصد مسكو مبني بر كسب جايگاه ناظر در سازمان كنفرانس اسلامي اعلام شد. اما مشكلاتي فني بوجود آمد، هيچ كشوري تا كنون بدون اين كه بخواهد عضو كامل سازمان شود، بعنوان ناظر حضور نداشته است. روسيه به دلايل متعدد و اين كه مسلمانان در آن اقليت را تشكيل مي دهند، نمي تواند به سازمان كنفرانس اسلامي بپيوندد. در نتيجه پس از رايزني هاي طولاني با نمايندگان كشورهاي اسلامي در ديدار وزيران امور خارجه كشورهاي عضو سازمان كنفرانس اسلامي در يمن در ماه ژوئن سال 2005 ميلادي، روسيه پس از انتظاري طولاني به عنوان ناظر وارد سازمان كنفرانس اسلامي شد.
براساس اظهارات ديپلماتهاي روسيه، در نتيجه ارتباطات مداوم با جهان اسلام اين كشور در رابطه با مشكل چچن به تفاهم و درك متقابل دست يافت و بسياري از كانالهاي تأمين مالي سازمان هاي تروريستي كه در خاك روسيه فعال بودند، فاش شدند. بدين ترتيب برقراري روابط تنگاتنگ بين مسكو و جهان اسلام، در وحله اول مسئله سياست داخلي روسيه است.
حدود 20 ميليون مسلمان در اين كشور زندگي مي كنند و جامعه مسلمانان به نحوي پويا توسعه مي يابد. طي سال اخير در روسيه چند سازمان اجتماعي مسلمانان تشكيل شد.
به گزارش "مهر"، "بنيامين پاپوف" فرستاده ويژه روسيه در ارتباط با سازمان كنفرانس اسلامي و ساير سازمان هاي بين المللي مسلمانان در گفتگو با خبرگزاري نووستي ياد آور شد: "اگر ما نمي خواهيم جهان بر اساس مذهب و تمدن تقسيم شود، بايد همه آنچه را كه ممكن است انجام دهيم تا گفتگوي بين تمدنها را امكان پذير سازيم. روسيه مي تواند در اين كار نقش بسزايي داشته باشد چرا كه روابط متقابل بين مذاهب و فرق مختلف در اين جا بيش از هزار سال است كه وجود دارد."
"شيخ نفيق الله عشيروف"، دبير شوراي مفتيان روسيه نيز تأكيد كرد كه تمايل پوتين جهت نزديك شدن با جهان اسلام اين فرصت را به مسلمانان مي دهد تا هر جايي كه زندگي مي كنند، جايگاه شايسته اي را در سياست جهاني و اقتصاد داشته باشند.
وي افزود: اين اظهارات پوتين كه "امت 20 ميليوني مسلمانان روسيه بايد خود را بخشي از جهان بزرگ اسلام بداند"، حس وطن پرستي را در مسلمانان روسيه زنده مي كند كه در سالهاي اخير به علت حوادثي رخ داده در روسيه محسوس نبود".
تاريخ مسلمانان روسيه
اسلام از لحاظ تعداد پيروان آن دومين دين در روسيه محسوب مي شود. طبق ارزيابيهايي مختلف، در فدراسيون روسيه بين 11 تا 22 ميليون مسلمان زندگي مي كنند كه اين تعداد بين 8 درصد تا 15 درصد از كل جمعيت روسيه را تشكيل داده اند.
تعداد دقيق مسلمانان معلوم نيست چرا كه در آخرين سرشماري جمعيت در روسيه، كه در سال 2002 ميلادي انجام شده بود، سوالي درباره تعلقات مذهبي مطرح نشده بود.
آغاز تاريخ اسلام در روسيه معاصر از لحاظ زماني مطابق با برقراري مسيحيت در سرزمين روس است. اسلام براي اولين بار در نيمه دوم قرن هفتم ميلادي وارد شمال قفقاز شد. در "پاولژيه"، تاتارها در قرن دهم ميلادي اسلام را پذيرفتند ( سرزمين روس نيز در سال 988 ميلادي مسيحي شد)، زماني كه ارتش روسيه در قرن 16 وارد سيبري شد، پس بدين ترتيب تاتارها كه بوميان سرزمين سيبري هستند، سه قرن است پيروي اسلام هستند.
اسلام همبستگي قومي را بين مليت هاي روسيه، تاتار، باشقير، چچن، اينگوش، كاباردينا، داغستان و ساير مليت ها ممكن ساخت. اسلام توانست ويژگي هاي منحصر بفرد ملي را براي آنها حفظ كند.
امروز مسلمانان روس متعلق به 40 قوميت هستند. عمده ترين آنها تاتارها هستند (بيش از 5 ميليون و4 درصد از جمعيت روسيه كه پس از روس ها جايگاه دوم را دارند)، باشقيري ها (بيش از يك ميليون) و چچن ها (در حدود يك ميليون).
توسعه طلبي روسي در قلمرويي كه در آن اكثريت مسلمانان زندگي مي كردند، از نيمه دوم قرن 16 ميلادي ، زماني كه بر خان قازان تسلط يافتند (قلمروي كنوني جمهوري تاتارستان) تا پايان قرن نوزدهم ادامه يافت. در نتيجه در تركيب امپراطوري روس 18 ميليون مسلمان وارد شدند كه در اصل در پريوولژسك، كريمه، آسياي ميانه و قفقاز زندگي مي كردند. رشد قابل توجه جمعيت مسلمانان حكومت را وادار ساخت كه راهي براي همگرا نمودن آن با ساختار دولت ارتدكس روسيه بيايد.
اولين طرح قانوني كه تنظيم كننده "امور ديني" مسلمانان در قلمروي امپراطوري بود، دستور كاترين دوم (كاترين كبير) از 22 سپتامبر سال 1788 بود كه طبق آن در شهر اوفا شورايي متشكل از "تاتارهاي قازان"، با دبيريت يك مفتي جهت نظارت بر تعيين روحانيون و آزمودن كانديداهاي كسب مقامات ديني مسلمانان، تاسيس شد.
بدين ترتيب تاريخ اسلام در روسيه نشان مي دهد كه اكثريت مسلمانان روسيه، ساكنين اصيل اين كشور هستند. "ولاديمير پوتين" رئيس جمهور روسيه در رابطه با جماعت مسلمانان روسيه چنين اظهار نظر مي كند : "آنان مهاجر نيستند، آنان شهروندان روسيه هستند و وطن ديگري ندارند".
در دوران شوروي هيچ گفتگويي بين اديان و دولت وجود نداشت. زندگي مذهبي ادامه داشت اما رعايت مراتب ديني ترويج نشده و برعكس آن تعقيب مي شد.
اواخر قرن بيستم و اوايل قرن بيست و يكم را در روسيه دوران ديني و از جمله احياي اسلام مي نامند.
به گزارش "مهر"، در امپراطوري روسيه در آغاز قرن بيستم حدود 12 هزار مسجد وجود داشت؛ در اتحاد جماهير سوسياليستي شوروي در اواسط دهه 80 قرن بيستم تعداد آن به 343 مسجد رسيد كه اكثر آنها در آسياي ميانه قرار داشتند. با شروع تحولات ساختاري در سال 1985 جريان برگرداندن مساجد قديمي و ساخت مساجد جديد آغاز شد.
تا سال 2000 ميلادي در قلمروي فدراسيون روسيه (كه بسيار كوچكتر از قلمروي شوروي است)، تعداد مساجد نزديك به نيمي از تعداد آنان تا پيش از انقلاب روسيه رسيد. بطور رسمي 4750 مسجد ثبت شده اند، اما در حقيقت تعداد آنها بيشتر است. در داغستان بين 1600 تا 3000 مسجد وجود دارد. در قفقاز شمالي نيز چنين وضعيتي مشاهده مي شود. . در تاتارستان طي ده سال اخير تعداد مساجد از مرز هزار فراتر رفته است. در پايتخت روسيه كه در آن بيش از يك ميليون مسلمان زندگي مي كنند، 5 مسجد وجود دارد. طبق ارزيابي كارشناسان روسي، مي توان گفت كه حداقل 7000 مسجد در فدراسيون روسيه وجود دارد.
اكثر مسلمانان روسيه سني هستند. در روسيه دو فرقه مذهبي وجود دارد. در قفقاز شمالي شفيعيان و در ساير مناطق حنيفيان.
سه سازمان بزرگ كه در روسيه فعاليت دارند عبارت است از: «شوراي مفتيان روسيه» (مركز آن در مسكو قرار دارد). رياست آن را مفتي "راوي عين الدين" بر عهده دارد و بيش از 1500 شاخه مذهبي بدان مربوط مي شوند.« اداره ديني مركزي مسلمانان» (مركز آن در اوفا قرار دارد). رياست آن بر عهده مفتي "طلعت تاج الدين" است و حدود 500 شاخه مذهبي به آن مرتبط هستند.« مركز هماهنگي مسلمانان شمال قفقاز» كه رياست آن را مفتي كاراچايووا-چركيسيا و كرانه استاوروپل "اسماعيل برديف" بر عهده دارد و در حدود 800 شاخه مذهبي بدان مربوط مي شوند.
رابطه ساير شهروندان روسيه نسبت به مسلمانان روسيه
از كسي پوشيده نيست كه برخي سعي دارند به نام اسلام اقدامات ناشايسته اي صورت دهنده و عده ديگري از افرادي كه با اسلام آشنايي ندارند درصدد تاريك جلوه دادن تعاليم اسلام هستند. اين مسئله در مورد بسياري از كشورهاي اروپايي، همچنين آمريكا و البته روسيه نيز وجود دارد. در اين شرايط مهمترين وظيفه برقراري گفتگو بين مقامات رسمي و امت مسلمان، كار در زمينه برقراري گفتگوي بين ديني است. روسيه كشوري با مليت ها و اديان مختلف است، اين مطلبي است كه اغلب در اظهارات سران سياسي روسيه شنيده مي شود. البته اين امري طبيعي است؛ چرا كه مسلمانان 20 ميليون پتانسيل راي دهنده هستند، كه نمي تواند از لحاظ سياسي آنها را ناديده گرفت. چندي پيش "دميتري روگوزين" رهبر حزب "وطن" و نماينده مجلس دوما، اعلام كرد كه "مسلمانان از لحاظ سياسي بخش فعال جامعه هستند. از اين رو ممكن نيست كه سياستمداران علاقمند به اسلام نباشند".
در رابطه با همكاريهاي بين اديان در روسيه بايد اظهار داشت كه در روسيه براساس قوانين شوراي بين اديان عمل مي كند كه در آن نمايندگان ارتدكس، يهودي، مسلمان و بودايي وجود دارند. در بين چهره هاي مذهبي از مذاهبي مختلف، تفاهم در رابطه با اكثر مسائلي كه مورد بحث و بررسي قرار مي گيرند، حكمفرمايي مي كند. آنان همراه با هم در مناطق مختلف روسيه، مراسم نيكوكارانه، برنامه هايي براي مبارزه با اعتياد و تظاهرات عليه تروريسم برگزار مي كنند. با هم به پرورشگاه هاي و زندان ها سر مي زنند، يكديگر را به جشن هاي مذهبي دعوت مي كنند.
به گزارش "مهر"، در شهرهاي روسيه، پس از فروپاشي شوروي، مهاجرين بسياري از جمهوري هاي سابق شوروي به سوي روسيه روانه شدند. آنان در اصل از آسيا و جمهوري هاي قفقاز بودند. مذهب اين مهاجرين باعث نگراني اهالي روسيه نيست، تنها اين مهاجرين هنوز در جامعه روسيه حل نشده اند و به آنها عادت نكرده اند. براي تحقق اين امر چندين نسل لازم است. اما يافتن تفاوت بين مسلمانان و مسيحياني كه ساكنين قديمي و اصيل يك منطقه هستند، بسيار دشوار است. آنان به يك اندازه با جامعه روسيه همگرا شده اند و كمتر كسي به مذهب و قوميت همسايه خود فكر مي كند.
با توجه به عدم درك عده اي از اصول و تعاليم حقيقي اسلام و انجام اقدامات تروريستي به نام اين دين بزرگ و آسماني بسياري از ساكنان اين كشور آسيايي - اروپايي نيست به دليل عدم اطلاع نتوانسته اند ميان اسلام و تروريسم تفاوتي قائل شوند؛ البته در روسيه نيز همانند ساير كشورها، در سطوح بالاي دولتي به كرات گفته شده است كه نبايد بين تروريسم و اسلام علامت مساوي قرار داد، مفتيان روسيه ترورها را محكوم كرده اند.
نظر شما