حاج ملاهادی معتقد بود انسان در یک نشئه اولی همه چیز را می‌دانست

به گزارش خبرگزاری مهر، در ادامه مختصری از متن برنامه معرفت شبکه چهار سیما که ۲۳ مردادماه با حضور دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی به عنوان کارشناس و دکتر اسماعیل منصوری لاریجانی به عنوان مجری در مورد اندیشه های حاج ملاهادی سبزواری برگزار شد را با هم می خوانیم:

حاج ملاهادی سبزواری، فیلسوف بزرگی که یکی از شارحین برجسته صدرالمتألهین شیرازی است. او به زیبایی، اندیشه های ملاصدرا را توضیح داده است و گاهی نیز نوآوری هایی داشته است. او که یک حکیم صدرایی به معنای واقعی کلمه و محیط بر اندیشه های ملاصدرا است، دارای روح معنویت و زهد نیز می باشد که این ویژگی او را بسیار متمایز می کند. بنده مقام معنوی ایشان را بسیار بالا و رفیع می دانم. آثار زیادی هم از او به یادگار مانده است. یکی از کارهای زیبایی که ملاهادی سبزواری انجام داده، این است که فلسفه را به «نظم» درآورده است. بنده اصرار دارم که بگویم ایشان به «نظم» درآورده است و کلمه «شعر» را به کار نمی برم زیرا که بین «نظم» و «شعر» تفاوت قائل هستم.

ملاهادی سبزواری در کتاب «اسرار الحِکَم» می فرماید: «حقیقت ادراک به مشاهده نفس ناطقه است که در نشئه اولی اتفاق افتاده است {وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْأَهَ الْأُولَى فَلَوْلَا تَذَکَّرُونَ} (سوره واقعه آیه ۶۲) »

جدی ترین و جدیدترین نحله های فلسفی امروز، به همین مسئله ای که حاج ملاهادی در این عبارات بیان کرد، می پردازند. یعنی علم و آگاهی چیست و شناخت چیست. چگونه می شود که انسان، شناخت پیدا می کند و از آن به شناخت شناسی (Epistemology) یاد می شود. انسان، همیشه درباره چیزی صحبت می کند (اعم از عالم و آنچه در آن است ... و آنچه که به صورت بالقوه می تواند درمورد آن صحبت بکند یا آنچه بالفعل در مورد آن صحبت می کند) و چون می تواند در مورد خودش حرف بزند، در مورد همه چیز، هم می تواند صحبت کند. حال مسئله این است که این سخن گفتن چگونه است و منشا آن کجاست و آیا می توان بدون فهم و ادراک حرف زد؟

حاجی می گوید که انسان در یک نشئه اولی همه چیز را می دانست. آیا نشئه اولی شکم مادر است؟ نشئه قبل از این نشئه کجاست؟ نشئه اولی، نشئه الهی و نشئه عالم تجرد است. حاجی می گوید هرآنچه الان می دانی و در آینده می دانی، در نشئه اولی می دانستی، اما هروقت که «شرایط» مهیا شد، آن نشئه، در ما ظهور پیدا می کند. به عبارت دیگر، ادراک، ظهور یک واقعیت معنوی در نشئه اولی است که در یک «شرایط» معیّن، ظاهر می شود.