تماشاگر امروز نیاز به تربیت‌شدن دارد/ کم‌فروشی نکنیم

به گزارش خبرنگار مهر، موسسه فرهنگی «آپ‌آرت‌مان» در ادامه سلسله نشست‌های تئاتری خود، شب گذشته شنبه ۷ شهریورماه میزبان حمید پورآذری بود. پورآذری که این روزها در زمین تنیس کاخ سعدآباد نمایش «سال ثانیه» را اجرا می‌کند در این نشست درباره نگاه خود به سلیقه تماشاگر صحبت کرد.

بخشی از این نشست به پرسش و پاسخ میان حاضران و کارگردان «سال ثانیه» اختصاص داشت. ضرورت تربیت مخاطب، توجه به نیاز و حوصله تماشاگر امروز، انتقاد به فضای تئاتر خصوصی و تجربیات گذشته پورآذری در عرصه تئاتر از جمله مباحث مطرح شده در نشست شب گذشته بود.

پورآذری صحبت‌های خود را با نقل قولی از پیتر بروک درباره اهمیت حضور تماشاگر برای شکل‌گیری یک تئاتر آغاز کرد.

وی تماشاگر را عنصر مهم یک اجرا عنوان کرد و گفت: کامل شدن یک اجرا با حضور تماشاگر است که اتفاق می‌افتد. بروک در تعریف خود از نمایش می‌گوید «کسی نشسته است و دیگری از برابرش رد می‌شود». این تماشاگر همان قدر که دوست‌داشتنی است، به همان اندازه خطرناک هم هست و ممکن است ما را در دام خود گرفتار کند. به طور مثال در یک اثر شاهدیم که تماشاگر بعد از تماشای یک صحنه دائما می‌خندد و انتظار دارد این صحنه باز هم تکرار شود. اما بعد چندبار تکرار همین تماشاگری که تا چندلحظه پیش اصرار به دوباره دیدن صحنه داشت اثر را لوس و بی‌ارزش قلمداد می‌کند.

به اعتقاد پورآذری نباید آنچه که تماشاگر دوست دارد ببیند و بشنود را به او داد. بلکه باید به جای آن از محیط پیرامون تاثیر گرفت و براساس نیاز جامعه به خلق اثر پرداخت.

وی در ادامه گفت: باید با توجه به حس و مقتضیات جامعه رفتار کرد؛ جامعه‌ای که تماشاگر خود در آن به سر می‌برد. زمانی درست کار می‌کنیم که کمی از گود بیرون بیاییم و به جامعه تماشاگر نگاه کنیم شاید این طور بتوانیم او را از رخوت دربیاوریم.

این مدرس تئاتر اضافه کرد: یک تماشاگر در مورد یک اثر تنها می‌گوید که یک کار خوب است یا بد است اما نمی‌گوید چرا؟ چون تماشاگر کسی است که همیشه کلی می‌نگرد. این در حالی است که امروز باید به جزئیات فکر کنیم. باید بدانیم که تماشاگر امروز نیاز به تربیت شدن دارد.

پورآذری در بخشی از صحبت‌های خود انتقاداتی نسبت به فضای تئاتر خصوصی داشت. وی با بیان این که در سال‌های اخیر تئاتر خصوصی ما مطابق میل تماشاگر کار کرده است، گفت: برای بالابردن سطح درآمد و چرخه اقتصادی تئاتر متاسفانه کارهایی صورت می‌گیرد که تماما در صدد خوشحال کردن تماشاگر است. تماشاگری که تا چندسال پیش از این مخاطب تلویزیون بود، بعد از افول آن به سینما رو آورد، اما بعد از مواجه با افراط و تفریطی که سینمای ما با آن درگیر است، به تئاتر پناه آورد. حالا دیگر نباید بگذاریم از تئاتر نیز دلزده شود.

پورآذری اضافه کرد: البته که حیات همه ما به اقتصاد وابسته است اما یک جا باید از خود گذشت و تنوع را به وجود آورد. وجود هنر آلترناتیو حتی می‌تواند هنر مرسوم را تقویت کند که در جریان این بازیابی، خود مخاطب هم احیا می‌شود.

 کارگردان «دایره گچی قفقازی» با بیان این که تئاتر ما دارد هویت خود را از دست می‌دهد، افزود: تئاتر ما باید از شکل تک‌صدایی بیرون بیاید و چندصدایی شود. او باید روی صحنه چیزی را ببیند که تا به حال ندیده است. باید تغییر را از نگاه خود شروع کنیم و جور دیگر دیدن را در معرض دید مخاطب بگذاریم. جامعه ما امروز دارد به سمت ثبات پیش می‌رود و در این گذار دیگر روحیه تک‌صدایی از میان رفته است.

پورآذری در ادامه این نشست درباره نمایشی که به صحنه برده است، بیان کرد: برای خود من «سال ثانیه» شروع یک فاز جدید در زندگی هنری‌ام محسوب می‌شود. همه ما مجاز هستیم به آزمون و خطا. سعی می‌کنم کاری که می‌کنم را بفهمم و بعد در اختیار مخاطب بگذارم. این که کاری را به اجرا برسانی و بعد فخر بفروشی که هیچ کس کار من را نفهمید کم‌فروشی است. باید به تماشاگر احترام گذاشت اما این احترام به آن معنا نیست که چیزی را که می‌خواهد و مطابق میل اوست، به او بدهی.

پورآذری در پایان در واکنش به اظهار نظرهایی که اخیرا نسبت به آثارش می‌شود، توضیح داد: اینکه اخیرا عده‌ای انگ نشناختن مخاطب را به من می‌زنند به هیچ وجه صادقانه نیست. از روزی که کار را آغاز کردیم، می‌دانستم که یک عده آن را می‌پسندند و عده‌ای نیز آن را پس می‌زنند. علیرغم این که آدم بی‌ادعایی هستم اما این ادعا را می‌کنم که در طول فعالیت هنری خود همه کاری را تجربه کرده‌ام. در گونه‌های مختلف تئاتر کار کرده‌ام و در تمام این سال‌ها حتی اگر کار بدی روی صحنه برده باشم، سعی کرده‌ام همان بد بودن را خوب انجام دهم.