به گزارش خبرگزاری مهر، برند، مجموعه گره‌های ذهنی یا تداعیات کارکردی، احساسی، عقلی و مزیت‌هایی است که ذهن بازار هدف را اشغال کرده است. تداعی معانی و پیوند دادن تصاویر و نشانه ها را می‌توان از مزایا و فواید یک برند دانست.
برندسازی فرهنگی، به معنای تدوین مارک‌ها و الگوهای ذهنی است که قرار است با ذهن و روان مخاطب ارتباطی ریشه‌ای پیدا کند و با پیوستن به بقیه برندهای پذیرفته شده از طرف ذهن ما الگویی از سبک زندگی در اختیار ما قرار دهند. کاری که در کشورهای غربی با وسواس و به‌صورت کاملاً علمی پیگیری می‌شود. پدیده‌های فرهنگی غربی چون، والنتاین، هالووین، هالیوود و... با بهره‌گیری از ابزارهای هنری، رسانه‌ها و به‌ویژه صنعت سینما در ذهن مردم جهان تزریق می‌شوند. در حالی که توجه به این نوع بازاریابی در میان محصولات و خدمات فرهنگی اسلامی بسیار محدود است، اما اشاره به برخی از برندهای موفق فرهنگی در جغرافیای جهان اسلام و بعضاً ورای آن می‌تواند الهام‌بخش فعالیت مدیران فرهنگی باشد.
برند شدن، اعتبار یافتن است و برای تبدیل شدن به برند، یک محصول یا خدمت باید شرایط و مؤلفه هایی را با هم گرد آورد. این مؤلفه ها اگر چه بسته به نوع محصول یا خدمت مورد نظر متفاوت هستند، اما به‌طور کلی می توان از تناسب، بی‌همتایی، جذابیت، و اخذ جایگاه مناسب به عنوان اصلیترین مؤلفه های یک برند یاد کرد.
نمونه های زیر هر کدام به نوبه خود توانسته اند در میان سایر گزینه ها به جایگاه رفیع تری در ذهن مخاطب دست یابند و به ملاکی برای محک زدن سایر نمونه های مشابه تبدیل شوند.
سامی یوسف
وقتی اولین آلبوم موسیقی سامی یوسف خواننده مسلمان ایرانی‌الاصل بریتانیایی در سال ۲۰۰۳ منتشر شد، کمتر کسی فکر می‌کرد که او بتواند به چنان موفقیت قابل‌توجهی دست پیدا کند. اما این اتفاق افتاد و شاید بتوان گفت برای اولین بار، برندی اسلامی در حوزۀ موسیقی به‌وجود آمد. هر چند این برند هدفمند و تولید شده گروه یا جریان فکری خاصی نبود اما، با موفقیت خود تبدیل به یک مثال عینی از توانایی برندهای فرهنگی جدید و متفاوت گشت.
با بررسی افکار عمومی جوامع اسلامی و به‌خصوص مردم جامعه ایران، به راحتی می‌توانیم افزایش اعتماد به نفس را در حوزه موسیقی‌های اسلامی و حداقل «بدون ایراد» مشاهده کنیم. بعد از سامی یوسف موجی از آثار متفاوت در میان موسیقی‌سرایان مسلمان برخاست که تقریباً فضای تشنه آثار اسلامی و هنرمندانه را در حوزه موسیقی و در میان جامعۀ مسلمانان سیراب کرد و پرده از نیاز شدید مردم مسلمان به آثار این‌چنین برداشت. عده‌ای موفقیت سامی یوسف را به دلیل کلیپ‌هایی که از آهنگ‌هایش ساخته شده می‌دانند، اما بی‌شک مضامین اجتماعی، آرمان‌گرایانه و اعتراضی ترانه‌ها و نواهایش نیز در این موفقیت، بی‌تأثیر نیستند.
موسیقی سامی یوسف با مخاطب‌شناسی مناسب و برخورداری از ویژگی‌های فوق، بسیار زود توانست تبدیل به یک برند با ارزش در جغرافیای جهان اسلام شود.
روز حسین(ع)
یکی از نمونه‌های موفق برندسازی فرهنگی روز حسین(ع) (Hussain Day) در نیویورک آمریکا است. شیعیان آمریکا برای بزرگداشت روز عاشورا و همچنین ترویج فرهنگ آن با نام‌گذاری این روز در تقویم مراسمات شهری نیویورک، هر سال راهپیمایی عظیمی را برگزار می‌کنند. این مراسم هر سال در یک‌شنبه نزدیک به روز عاشورای حسینی برگزار می‌شود و شیعیان مقیم نیویورک اقدام به برگزاری مراسم سینه‌زنی و راه‌اندازی دسته‌های عزاداری در سطح خیابان‌های منهتن نیویورک می‌کنند. ایده‌های خلاقانه و جدید شیعیان در برقراری ارتباط با غیر مسلمانان در این مراسم از جمله پخش بروشورهای تبلیغاتی در کنار توزیع غذاهای نذری باعث شده تا روز حسین(ع) به یک برند فرهنگی در نیویورک تبدیل شود. یکی از مؤلفه‌های اصلی مانایی روز حسین(ع) در نیویورک را باید اتحاد جامعه شیعه این شهر دانست. پیام روز حسین به خوبی توانسته با مخاطبان خود ارتباط برقرار کند و برای مهاجران شیعه هویت‌بخش باشد. علاوه بر این شیعیان با پررنگ کردن "فداکاری" و "عدالت‌طلبی" به عنوان دو دال اصلی گفتمان عاشورا و تأکید بر آن در ارتباط با جامعه میزبان توانسته‌اند، پیام روز حسین (Hussain Day) را فراتر از جامعه اسلامی مطرح کنند. این الگو بعدها در مناسبهای دیگر اسلامی همچون عید فطر و عید قربان مورد استفاده قرار گرفت.
روز جهانی قدس
روز جهانی قدس الگوی دیگری است که با ابتکار حضرت امام(ره) تبدیل به یک برند فرهنگی و سیاسی بین‌المللی شد. انتخاب جمعه آخر رمضان برای حمایت از ملت مظلوم فلسطین و مسجدالقصی باعث شد موضوع قدس تمام مؤلفه‌های لازم برای تبدیل شدن به یک برند فرهنگی را داشته باشد. مسألۀ فلسطین و قدس شریف جایگاه مناسب و اعتبار لازم را در میان امت اسلام و آزادی‌خواهان جهان دارد. علاوه بر این پیام آزادی قدس توانسته ماهیتی الهام‌بخش به این روز بدهد. همچنین نبود روزی مشابه برای دفاع از مظلومیت ملت فلسطین جایگاهی بی‌همتا به این روز داده است. مجموع این موارد باعث شده تا این روز نه تنها در کشورهای اسلامی بلکه در ورای جغرافیای جهان اسلام با استقبال کم‌نظیری مواجه شود؛ برندی که بیش از ۳۰ سال از عمر آن می‌گذرد و همچنان در موضوع فلسطین جایگاه خود را حفظ کرده است.
روز جهانی حجاب
ایده دیگری که تقریباً توانسته در بسیاری از کشورهای اروپایی با توجه به حجم بالای اسلام‌ستیزی تبدیل به یک برند فرهنگی شود، روز جهانی حجاب است. ماجرای شکل‌گیری این برند فرهنگی از این قرار است که پس از واقعۀ ۱۱ سپتامبر و هجمه وسیع رسانه‌ها به مسلمانان، زنان محجبه با بی‌حرمتی‌ها و رفتارهای ناشایست بسیاری از جانب نهادهای امنیتی و ... رو به رو شدند که در نتیجه آن حتی برخی نسبت به این پوشش دلزده گشتند. اما "نزما "، زن مسلمان ساکن نیویورک، با مشاهده وضعیتی که برای زنان مسلمان ساکن آمریکا واقع شده بود، برای اولین بار ایده روز جهانی حجاب را با دوستان خویش در میان گذاشت. او هرگز تصور نمی‌کرد این ایده به سرعت در تمام نقاط جهان اجرایی گردد و مسلمانان و غیرمسلمانانی از بریتانیا، استرالیا، هند، پاکستان، فرانسه، آلمان و ... به اجرای آن بپردازند.
ایده" نزما" به سرعت به ۲۲ زبان زنده دنیا ترجمه گردید و سایت‌ها و صفحات اینترنتی گوناگونی در حمایت از آن شکل گرفت. اما ایده وی چه بود؟ نزما به منظور عادی ساختن حجاب هم برای مسلمانان غیرمحجبه و هم برای غیرمسلمانان، پیشنهاد داد روز ۱ فوریه به عنوان روز جهانی حجاب معرفی شده و در این روز زنان حجاب را تجربه کنند تا خود متوجه شوند که حجاب مانع فعالیت‌های روزمره زنان نمی‌شود. مردان و زنان بسیاری از سرتاسر جهان، در موعد مقرر در سال ۲۰۱۳ با تشکیل گروه‌های خیابانی از زنان غیرمسلمان یا غیرمحجبه می‌خواستند تا در اجرای این طرح شرکت کنند.
محصولات حلال
یکی دیگر از برندسازی‌های موفق که با هدف فرهنگسازی در حوزههای اقتصادی شکل گرفته است، برند حلال برای محصولات غذایی است. برندسازی محصولات حلال ابتدا در کشور مالزی آغاز شد. در چند سال اخیر، این برند تجاری به‌صورت یک علامت جهانی از طرف کشورهای اسلامی در دنیا معرفی شده؛ به‌طوری که در کشورهای غیر اسلامی نیز از استقبال خوبی برخوردار است. برند حلال در سطح جهان در حال توسعه است.
کشورهای غیرمسلمان نیز علاقه‌مندی خود برای ورود به تجارت در محصولات غذایی حلال را نشان داده‌اند به طوری که در بازارهای اروپا محصولات حلال ۱۵ تا ۳۰ درصد گران‌تر از سایر محصولات مشابه به فروش می‌رسند. در حال حاضر کشورهایی مانند تایلند، انگلیس و آمریکا نیز که دین رسمی آن‌ها اسلام نیست، برای کسب بازار و درآمد به بازارشناسی کشورهای اسلامی و محصولات حلال توجه جدی پیدا کرده‌اند و تایلند یکی از کشورهای پیشرو در تجارت محصولات غذایی حلال است.
نویسنده: علیرضا رضاخواه، منبع: پایگاه اطلاع رسانی دبیرخانه شورای فرهنگی آستان قدس رضوی
نظر شما